مسیر اقتصاد/ در مصوبه اخیر هیئت وزیران، تعرفه‌های گاز خانگی که از سال ۱۳۹۷ تا کنون تغییر نکرده بود، با تمرکز بر مشترکین پرمصرف اصلاح شد. بر اساس بند «ی» تبصره ۸ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ تعرفه های گاز باید با رعایت مناطق جغرافیایی کشور، به گونه ای تعیین گردد که تعرفه مشترکین کم مصرف خانوارهای محروم تحت پوشش کمیته امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی برابر صفر، مشترکین تا الگوی مصرف به صورت یارانه‌ای و مشترکین پرمصرف به صورت غیر یارانه‌ای و بر اساس الگوی افزایش پلکانی (IBT) باشد.
در گزارش قبل جداول ماه های گرم و سرد و همچنین پلکان های مناطق ۵ گانه اقلیمی در ماه های سرد مطابق مصوبه جدید، نشان داده شد.
قیمت گذاری پلکانی با تمرکز بر مشترکین پرمصرف
تعرفه‌های قدیم و جدید و درصد افزایش نرخ پلکان‌های مربوط به ماه های سرد، در جدول زیر مشاهده می‌شود:
بر این اساس، در سه پله اول تعرفه‌های گاز خانگی افزایش نرخی وجود ندارد، پله چهارم تا ششم بین ۹ تا ۲۵ درصد افزایش نرخ دارد و از پله هفتم افزایش نرخ بیش از ۴۰ درصد است و به صورت فزاینده زیاد می‌شود، به طوری که در پله دوازدهم به ۳۱۳ درصد می‌رسد.
نمودار زیر مزیت تعرفه های جدید نسبت به حالت قبلی را به خوبی نشان می‌دهد:
چنانچه مشاهده می‌شود در تعرفه‌های جدید، صرفا قیمت‌ها بیشتر نشده و نرخ همه پلکان ها افزایش یکسان نیافته، بلکه افزایش نرخ پله‌های بالاتر که به معنای مصرف و بهره‌مندی بیشتر است، زیادتر از پله های پایین تعیین شده است.
چنانچه بخواهیم تغییرات مبلغ صورتحساب گاز خانگی در یک ماه سرد مربوط به اقلیم معتدل را بررسی کنیم، بر اساس بازه پلکان های اقلیم معتدل که در جدول مصوبه آمده است، به صورت زیر خواهد بود:
بر اساس جدول فوق، تغییر مبلغ صورتحساب یک خانوار که در پله ششم قرار دارد و حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ مترمکعب در ماه گاز مصرف می‌کند (که اغلب مشترکین اقلیم معتدل کمتر از این مقدار مصرف می کنند)، کمتر از ۱۰ هزار تومان افزایش می‌یابد. با افزایش مصرف، به تدریج میزان پرداختی مشترکین نسبت به سال‌های قبل افزایش می‌یابد تا به این وسیله مدیریت مصرف بهتری صورت گیرد و همچنین اقشاری که به دلیل برخورداری بیشتر، گاز بیشتری در بخش خانگی مصرف می‌کنند، مورد حمایت بی جهت قرار نگیرند.
اهمیت اصلاح پلکان‌ها برای پوشش هزینه ها
در قانون بودجه تصریح شده است که میزان «افزایش تعرفه مشترکین پرمصرف بالاتر از الگو» باید حداقل به اندازه‌ای تعیین شود که بار مالی «رایگان کردن تعرفه مشترکین کم مصرف» را جبران نماید و نیاز به تامین منابع جدید نداشته باشد. لذا لازم است قیمت گذاری گاز خانگی به گونه‌ای باشد که در مجموع یارانه ای در این بخش داده نشود و درآمد حاصل از فروش گاز، هزینه‌های تامین این ماده ارزشمند را پوشش دهد.
راهکار این موضوع، تفاوت قابل توجه نرخ پلکان های بالای مصرف است. باید توجه کرد که برای پله دوازدهم که برای مثال در اقلیم معتدل بیش از ۱۲۰۰ مترمکعب است، سقفی تعیین نشده و اگر مشترکی بخواهد چندین برابر عموم مردم از گاز استفاده کند، مصرف مازاد او را با چه نرخی باید محاسبه کرد؟
همانطور که ذکر شد برای جبران قیمت پایین در پله های ابتدایی، لازم است قیمت در بیشترین مصارف، بسیار زیاد باشد. اینکه تعرفه‌های جدید چنین حالتی دارند یا خیر به قیمت تمام شده برای رساندن هر مترمکعب گاز به دست مصرف کنندگان بستگی دارد و چنانچه اینطور نباشد، باید در سال های آتی تعرفه‌های گاز همین روند اصلاحی را طی کند.
پیش از این، اندیشکده اقتصاد مقاومتی در نامه ای به تاریخ ۱۵ آبان خطاب به رئیس سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد داده بود که قیمت حامل های انرژی با استفاده از «روش قیمت‌گذاری پلکانی» برای «پله‌های پایین مصرف و مصارف عمومی» کمتر از قیمت تمام شده و برای «پله‌های بالای مصرف و مشترکین بدمصرف» بیشتر از قیمت تمام شده تعیین گردد. این در حالی بود که بعضی الگوهای اصلاح قیمت انرژی، بر آزادسازی نرخ و ایجاد بازار جهت خرید و فروش انرژی تاکید داشت اما در نهایت دولت سیزدهم با آن مخالفت کرد.
وضع یک سازوکار معین برای به روز شدن تعرفه‌های بخش خانگی
یکی از نقدهایی که می توان به مصوبه اخیر داشت، نداشتن سازوکار معین و پویا برای به روز شدن نرخ تعرفه هاست. از آنجایی که نرخ تعرفه‌های گاز خانگی متناسب شرایط فعلی تعیین شده، در سال‌های آتی باید مجددا هیئت وزیران برای تعیین رقم نرخ پلکان‌ها تصمیم بگیرند؛ در غیر این صورت اثر بازدارندگی و مدیریت مصرف این پلکان‌ها از بین خواهد رفت. بنابراین پیشنهاد می‌شود هیئت وزیران منطق و سازوکار تعرفه‌گذاری در این بخش را تعیین نماید تا هر ساله بر همان اساس، نرخ پلکان‌ها به روز شود و تنها در شرایط خاص نیاز به مداخله هیئت وزیران برای تغییر نرخ‌ها باشد.
انتهای پیام/ انرژی
