مسیر اقتصاد/ بخش اعظمی از همکاری جامع ایران و چین در راستای توسعه طرح راه ابریشم جدید است و از این منظر، می‌تواند تاثیرات مهمی بر نقشه راه اقتصادی دو کشور بگذارد. تعامل ایران و چین می‌تواند به حل نیازهای ایران در زمینه‌های تجاری، پولی- بانکی، فروش نفت خام، ائتلاف نظامی با قدرت‌های جهانی و…منتهی شود.
دولت چین نیز، به عنوان شریک تجاری-اقتصادی راهبردی ایران طی سال‌های اخیر، در کنار تامین نیازهایش، به تکمیل پازل جهانی خود در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی خواهد پرداخت. پازلی که یکی از مهم‌ترین اهداف همکاری ایران و چین در آن، تضعیف نقش ایالات متحده آمریکا و در نهایت اخراج این کشور از منطقه است. قطعا اولین گام در مسیر دست یافتن به این مهم، کاهش وابستگی در عرصه‌های مختلف تجاری-اقتصادی به آمریکا و سازوکارهای ایجاد شده توسط این کشور است.
ایجاد سیستم پرداخت مستقل، گامی مهم در راستای کاهش وابستگی
سیستم‌های پرداخت، مجموعه‌ای از ابزارها، عوامل فنی، قانونی و اجتماعی هستند که به انتقال ارزش پولی بین پرداخت‌کننده و گیرنده وجه، می‌پردازند. چنین سیستم‌هایی باید از زیرساخت‌های فناوری و قانونی برخوردار باشند. منظور از زیرساخت فناوری، مجموعه سخت‌افزارها و نرم‌افزارهایی است که امکان انتقال ارزش را فراهم می‌سازد و مراد از زیرساخت قانونی، مجموعه قوانین، مقررات و توافق‌نامه‌هایی هستند، که از یک سیستم پرداخت، حمایت و در طرفین معامله، ایجاد اطمینان و اعتماد می‌کنند.
نظام پرداخت مبتنی بر دلار، با زیرساخت‌هایی نظیر شبکه پیام‌رسان مالی سوئیفت، رایج‌ترین سیستم پرداخت مستقر در عرصه تجارت بین‌الملل و مبادلات بین بانکی است. حال با توجه به اینکه ایران به واسطه تحریم‌های آمریکا از این سیستم بیرون رانده شده، ضروری است سیستمی بومی و یا منطقه‌ای برای سازمان بخشیدن و حمایت از تعاملات تجاری بین‌المللی خود طراحی و اجرا کند؛ امری که با کمک چین و در قالب همکاری جامع ایران و چین قابل تحقق به نظر می‌رسد.
بانک‌ها الزاماً در چرخه دلاری فعالیت نمی‌کنند
بررسی‌ها نشان می‌دهد بانک‌های فعال در کشورهای جهان، الزاما در چرخه دلاری فعالیت نمی‌کنند. بسیاری از این بانک‌ها به این چرخه که تحت نظارت آمریکاست دسترسی ندارند و بخش قابل توجهی از آن‌ها نیز فعالیت ارزی بین‌المللی مرتبط با بازارهای مالی آمریکایی انجام نمی‌دهند. در واقع به غیر از بانک‌های بزرگ در سطح جهان، سایر بانک‌های متوسط و کوچک، عمدتا در فضای ارز ملی کشور خود و در سازوکارهای منطقه‌ای عملیات انجام می‌دهند و به سیستم پرداخت داخلی محلّی متصل هستند.[۱]
بنابراین با توجه به میزان تراکنش‌های مورد نیاز روزانه، در همه کشورهای طرف تجاری ایران، این امکان فراهم است که در صورت برآورده شدن برخی الزامات، همکاری با بانک‌ها حتی در شرایط تحریمی ادامه داشته باشد و توسعه یابد؛ بدون اینکه بانک طرف مبادله واهمه‌ای از تحریم‌های آمریکا و قطع دسترسی به چرخه دلار داشته باشد.
عزم راسخ چین برای حذف دلار از چرخه مبادلات تجاری
در خصوص چین باید گفت بسیاری از بانک‌های چینی از طرفی فعالیت دلاری ندارند و از سوی دیگر میزان دارایی آن‌ها برای پوشش دادن به مبادلات تجاری با ایران مناسب است. همچنین ایجاد سیستم پرداخت بین بانکی فرا سرزمینی (CIPS) توسط چین[۲]، عزم این کشور برای حذف دلار از چرخه مبادلات تجاری با دیگر کشورها را نشان می‌دهد.
چین از سال ۲۰۱۵ میلادی پیام‌رسان بومی CIPS را راه‌اندازی نموده است تا علاوه بر تسهیل تبادلات مالی خارجی با استفاده از این پیام‌رسان، به مرور وابستگی خود به پیام‌رسان سوئیفت که تحت کنترل آمریکاست را کاهش دهد. در سال ۲۰۱۹ میلادی پیام رسان CIPS روزانه بیش از ۱۳۵ میلیارد یوآن معادل ۱۹.۴ میلیارد دلار در مبادلات مالی بین چین و ۹۶ کشور دیگر نقش داشته است.[۳]
امکان ایجاد سیستم پرداخت مستقل در قالب همکاری جامع ایران و چین
با این توضیحات به نظر می‌رسد در صورت عضویت در سیستم پرداخت CIPS و یا متصل کردن سیستم‌های پرداخت محلی ایرانی نظیر ساتنا به این سیستم، می‌توان عوارض ناشی از عدم همکاری سوئیفت با بانک‌های ایرانی را به حداقل رساند. همچنین مشکل عدم همکاری بانکی کشورهایی نظیر عراق با بانک‌های ایرانی نیز با کمک واسطه‌ای بانک‌های چینی قابل حل به نظر می‌رسد.
لازم به ذکر است که «ایجاد یک شرکت تجاری مشترک برای تسهیل تجارت کالا»، «گشایش شعبات بانک‌های ایرانی در مناطق ویژه اقتصادی چین»، «تاسیس بانک مشترک چین-ایران»، «ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری مشترک ایران و چین» و «گفتگو درباره امکان ایجاد سیستم فراگیر بین‌المللی مالی با استفاده از ظرفیت چین، که امکان دسترسی قانونی کلیه کشورها را فراهم کند» از جمله مواردی هستند که در همین راستا، در پیش‌نویس طرف ایرانی برای همکاری جامع ایران و چین (توافق ۲۵ ساله) آمده است و باید با جدیت دنبال شود.
پی‌نوشت:
[۱]عطااللهی، حسین (۱۳۹۸)، ظرفیت نظام بانکی چین برای انجام مبادلات دوجانبه در شرایط تحریم، اندیشکده اقتصاد مقاومتی، قابل مشاهده در: urly.ir/dXbLX
[۲] Cross-Border Interbank Payment System; این سیستم، یک نظام پرداخت و پیام‌رسان مالی بین‌المللی است که جایگزین سوئیفت شده و در پرداخت‌های یوآنی چین با طرفین تجاری‌اش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
