به گزارش مسیر اقتصاد یکی از بحث برانگیزترین مسائل مربوط به مشاغل سخت و زیان آور نحوه تعریف آن و شمول یا عدم شمول مشاغل مختلف است.
براساس تعریف قانون تامین اجتماعی، کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد باشد و در اثر اشتغال کارگر، تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن باشد و بتوان با به کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی و غیره، صفت سخت و زیان آور بودن را از آن مشاغل کاهش داد یا حذف نمود.[۱]
تقسیم‌بندی مشاغل سخت و زیانآور
مشاغل سخت و زیانآور به دو گروه الف و ب تقسیم بندی می شوند .
گروه الف: مشاغلی که صفت سخت و زیان آوری با ماهیت شغل وابستگی دارد اما می توان با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر مناسب توسط کارفرما سختی و زیان آوری آن ها را حذف نمود.
گروه ب: مشاغلی که ماهیتا سخت و زیانآور هستند و هرچند با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان‌آوری آنها کاهش می‌یابد ولی کماکان سخت و زیان آوری آنها حفظ می‌گردد.[۲]
تقلیل مشاغل سخت و زیان آور از ۱۲۰۰ به ۱۱۰ شغل
بر اساس تعریف، سخت و زیانآور بودن ممکن است به مشاغل مختلفی اطلاق شود. تعیین مصادیق مشاغل سخت و زیانآور گروه «ب» تا پیش از سال ۱۳۹۴ به عهده کمیته‌های پیش‌بینی شده در آیین‌نامه اجرایی مربوط به این مشاغل بود و این موضوع موجب اعمال سلیقه در مشاغل گروه «ب» می‌شد و به همین دلیل بیش از ۱۲۰۰ شغل در کمیته‌ها به‌عنوان مشاغل گروه «ب» رأی آورده بودند.
در سال ۱۳۹۴پس از بررسی‌های لازم حدود ۱۱۰ شغل در سیزده گروه شغلی احصا و به تصویب شورای عالی حفاظت فنی رسید تا از این به بعد کمیته‌های بدوی ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها طبق معیار‌های مشخص شده و دستور‌العمل واحد، در خصوص درخواست بیمه‌شدگان برای بازنشستگی بر اساس مشاغل سخت و زیان آور تصمیم‌گیری کنند.
تعیین ۱۱۰ شغل سخت و زیانآور در ۱۳ گروه شغلی
بر اساس گفته معاون فنی و درآمد سازمان تأمين اجتماعی، ۱۳ گروه مشاغل سخت و زیانآور عبارتند از:
۱- کار در معادن
۲- کار در حفر قنوات، چاه‌ها، فاضلاب‌ها، تونل‌های زیرزمینی و مخازن سربسته
۳- تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره‌های مشغول به کار و کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب به نحوی که کارگر در معرض مستقیم حرارت یا بخارات زیانآور متصاعد از کوره باشد
۴- کار مستقیم و مستمر در کارگاه‌های دباغی، سالامبورسازی و روده پاک کنی و کار در گندآبروها و همچنین جمع‌آوری، حمل و دفن و بازیافت زباله به صورت غیرمکانیزه
۵- اشتغال به جمع‌آوری و انتقال کود در واحدهای دام و طیور
۶- کار مستمر و مداوم در فضای باز و در ارتفاع بیش از ۵ متر از سطح مبنا روی دکل‌ها، اتاقک‌های متحرک، داربست‌ها و اسکلت‌ها
۷- کار مداوم روی خطوط و پست‌های انتقال برق با فشار شصت و سه کیلوولت و بالاتر
۸- مشاغل شن‌پاشی، پخت آسفالت دستی، قیرپاشی و مالچ‌پاشی
۹- کار در محل‌های با فشار محیط غیرمعمول از قبیل غواصی
۱۰- کار مستمر در محیط‌هایی با فشار صوتی بسیار بالا
۱۱- کار در امور سمپاشی باغ‌ها و اشجار و مزارع و ضدعفونی اماکن و طویله‌ها و آشیانه‌های مرغداری در زمان سمپاشی.
۱۲- اشتغال مستقیم در امر تولید و ترکیب سموم و حشره‌کش‌ها
۱۳- کار با وسایل دارای ارتعاش که برای سلامتی کارگر زیانآور باشدکه با وجود رعایت مقررات حفاظت فنی و ایمنی در حد غیرمعمول باشد و برای سلامتی کارگر زیانآور باشد.[۳]
۴ گروه شغلی سخت و زیان آور علاوه بر موارد ۱۳ گانه
همچنین در آئین نامه مشاغل سخت و زیان آور علاوه بر تعیین نحوه فعالیت کمیته‌های استانی و جایگاه شورای عالی حفاظت فنی، از ۳ گروه شغلی شامل شاغلین در زندان‌ها و ندامتگاه‌ها که مستقیما با زندانیان در ارتباط هستند، شاغلین در مراکز روان درمانی که مستقیما با بیماران روانی در ارتباط هستند و خبرنگاران به عنوان مشاغل سخت و زیان آور نام برده شده است.
از زمان تصویب آئین‌نامه مربوطه، این ٣ گروه شغلی همواره به عنوان شغل سخت و زیانآور تلقی شده و این موضوع کماکان در تمامی کمیته‌های استانی به روال قبل انجام میشود و در این رابطه هیچ تغییری حاصل نشده است.[۴]
همچنین موزعان و نامه‌رسانان شرکت پست جمهوری اسلامی ایران با تصویب کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۸ مهر ۹۶، به مشاغل سخت و زیانآور افزوده شدند.[۵]
لزوم بازنگری در نحوه شمول یا عدم شمول مشاغل سخت و زیان آور
در میان مشاغل سخت و زیانآور برخی مشاغل وجود دارند که نحوه تعریف و شمول آنها به عنوان سخت و زیانآور نیاز به دقت زیادی دارد. با توجه به هزینه زیادی که اعمال قوانین مربوط به مشاغل سخت و زیانآور در سال‌های پس از تصویب اولین قانون سخت و زیانآور تاکنون داشته، لازم است برخی مشاغل به صورت دقیق و کارشناسی بررسی شوند تا دلایل کافی برای شمول یا عدم شمول آنها وجود داشته باشد. به عنوان مثال شغل خبرنگاران و یا نامه رسانان شرکت پست هم‌اکنون جزو مشاغل سخت و زیانآور محسوب می‌شوند؛ در حالی که با نگاهی گذرا می‌توان بسیاری از مشاغل را یافت که بنا بر تعریف مشاغل سخت و زیانآور ممکن است بسیار زیانآور تر از این دو شغل باشند. از این رو لازم است در تعریف برخی از مشاغل تجدید نظر شود.
برای تعیین دقیق این مشاغل نیاز به تعریف شاخص‌های دقیق اجرایی براساس آیین‌نامه و تعریف این مشاغل وجود دارد. هرچه شاخص‌ها دقیق‌تر تعریف شوند تعیین مشاغل سخت و زیانآور ساده‌تر خواهد بود.
همچنین لازم است سازوکار کم یا زیاد شدن مشاغل سخت و زیانآور مشخص گردد. در غیر این صورت براساس تصمیمات شخصی یا حتی اغراض سیاسی ممکن است در برهه‌های مختلف مشاغلی به مشاغل سخت و زیانآور اضافه شوند.
پینوشت:
[۱] قانون تامین اجتماعی، بند الف قانون اصلاح تبصره ۲ الحاقی ماده ۷۶ مصوب ۱۴/۷/۱۳۸۰
[۲] آیین نامه مشاغل سخت و زیانآور
[۳] روزنامه ایران، تاریخ ۳۱ مرداد ۱۳۹۵، کد مطلب: ۳۴۱۵۶۸۵
[۴] سایت سازمان تامین اجتماعی اداره کل قم، کد مطلب: ۳۰۷۸۰
[۵] خبرگزاری تسنیم، کد مطلب: ۱۵۴۲۲۴۴
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
برسد به رییس محترم سازمان تامین اجتماعی.در شعبه ۱۷ تامین اجتماعی.در مدیریت قبلی ۳ شرکت هواپیمایی برای مهماندارانشان سختی کار گرفته اند در صورتیکه مهمانداری جزو مشاغل لوکس میباشد دلیل واضح وقدرتمند اینکه دست وپا زدن دخترها وپسرهای جوان برای این شغل است چون اگر این شغل سخت بود ایا دخترها وپسرهای سوسول و نازنازی و در پر قو بزرگ شده ی این دوره زمونه اینجوری سرودست نمیشکستند در صورتیکه شغلهای دیگری میباشند که واقعا سخت میباشند ولی جزو مشاغل سخت قرار نمیگیرند وایا این عدالت است . واکثر مهماندارهای خانم فقط برای پز دادن وفخرفروشی در اینستا وشبکه های مجازی به سمت این شغل میروند همچنین مهماندارهای پسر هم برای جذابیت این شغل در ارتباط با جنس مخالف وهمچنین راحتی این شغل و پز دادن به اطرافیان که مثلا من در فلان شرکت هواپیمایی کار میکنم ومجانی با هزینه شرکت به شهرهای مختلف در هتلهای ۴ستاره و۵ستاره میروم همچنین ماشین شرکت مرا از در خانه تا دم در ترمینال موقع رفتن وبلعکس موقع برگشت میبرد ومی اورد وهیچ دغدغه ایاب وذهاب ندارم و حتی یک مدیر هم همچنین مزایایی ندارد وهزارتا مزایای دیگر. در نتیجه باید جلو ی سختی کار این سه شرکت گرفته شود که اگر گرفته نشود تمام شرکتهای هواپیمایی به تبعیت از این سه شرکت سختی کار برای مهماندارانشان میگیرند واین بیعدالتخی نسبت به مشاغل دیگر است که حق سختی کار دارند ولی به جای انها این مهمانداران مغرور و پر دک وپز وفخر فروش باید سختی کار بگیرند وهم فشار مالی روی صندوق بازنشستگی تامین اجتماعی بیاید.ودلیل دیگر که این شغل جزو مشاغل سخت نیست وحتی جزو مشاغل لوکس وخیلی راحته این است که خلبانان تا ۶۵ سالگی میتوانند پرواز کنند یعنی اگر شخصی دو سال خدمت برود و در سن ۲۰ سالگی خدمتش تمام شود ودر سن ۲۱ سالگی وارد دانشکده خلبانی بشود ودو سال بعد فارغ التحصیل بشود چون دوره میانگین اموزش خلبانی ۲ سال است میشود ۲۳ ساله و این شخص ۴۲ سال دیگرمیتواند تا ۶۵ سالگی خلبان باشد طبق قوانین سازمان هواپیمایی کشوری و بین المللی. در صورتیکه همان شرایط محیطی و کاری که برای مهمانداران هست برای خلبانان حتی بیشتر هست مثل استرس و اشعه خورشید که در کابین خلبانان شرکت سازنده هواپیما به خاطر مسایل ایمنی اصلا کاور پنجره تعبیه نمیکنه ولی در کابین مسافر که محل کار مهمانداران است تمام پنجره ها کاور پنجره دارند همچنین مهمانداران هواپیما اصلا بار سنگین جابجا نمیکنند چون برای بالا بردن وپایین اوردن هر چیزی از بالابر ونفرات خدمات پای پرواز استفاده میشود منظور این است که چطور خلبان با همان شرایط محیطی مهمانداران حتی پر استرس تر و با مسوولیت بسیار بیشتر باید تا ۶۵ سالگی کار کند با سابقه ۴۲ سال ولی مهمانداران باید سختی کار بگیرند و با سابقه ۲۰ سال بازنشسته شوند که این بیعدالتی میباشد در حق مشاغل دیگر که واقعا سخت هستند وجزو مشاغل سخت هستند ولی نمیتوانند سختی کار بگیرندهمچنین یکی از دلایلی که این شغل نباید جزو مشاغل سخت قرار بگیرد به خاطر بودن بیش از نیمی از شاغلان زن در این شغل میباشد چون طبق قانون خانومها نمیتوانند در مشاغل سخت و زیان اور استخدام شوند در صورتیکه بیش از نیم وحتی بیشتر، از شاغلان این شغل خانومها هستند. ولی برای رانندگان سنگین زحمت کش که به تعداد انگشتان دست راننده خانم در انها وجود دارد سازمان تامین اجتماعی استناد میکند به دلیل اینکه خانوم در این شغل مشغول به کار میباشد پس جزو مشاغل سخت قرار نمیگیرد