مسیر اقتصاد/ تلاطم این روزهای اقتصاد ایران، موجی از نگرانی‌ها درباب وضعیت آینده اقتصاد را به‌وجود آورده است. برخی از کارشناسان اقتصادی وضعیت داده‌های کلان اقتصاد ایران –بالاخص نقدینگی– را نشانه‌ای از شروع یک موج تورمی شدید می‌دانند؛ با این حال رئیس کل بانک مرکزی معتقد است اگرچه در وضعیت سختی قرار داریم اما رشد پایه پولی و نقدینگی تفاوت معناداری با گذشته ندارد و بر همین اساس ایجاد نگرانی در جامعه مبنی بر وقوع ابرتورم امری بی‌اساس است.
آیا ابرتورم در راه است؟
جهش‌های هر روزه قیمت طلا، دلار، خودرو، مسکن و شاخص بورس در کنار رکود تولید، پدیده عجیب این روزهای اقتصاد ایران است. درحالی شاخص بورس از یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحد، قیمت سکه از ۱۰ میلیون تومان و دلار از ۲۱ هزار تومان عبور کرده که تقاضای چندانی برای آنها وجود ندارد و بازار از رکود سنگین معاملات خبر می‌دهد. به علاوه پیش‌بینی‌ها مبنی بر رشد اقتصادی منفی یا نهایتاً صفر در سال ۹۹ است.
برخی از اقتصاددانان معتقدند که در پشت صحنه این اتفاقات، رشد خطرناک نقدینگی به جریان افتاده است و اگر زودتر این جریان مهار نشود اقتصاد ایران با یک ابرتورم مواجه می‌شود.
انفجار بمب نقدینگی
حجم نقدینگی که تا سال ۹۶ به رقم ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده بود، اکنون تنها ظرف سه سال این میزان در آستانه دو برابر شدن قرار گرفته است. بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی میزان نقدینگی کشور تا پایان بهار امسال به ۲۶۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده است که این رقم نسبت به بهار سال ۹۸ معادل ۳۳.۹ درصد رشد داشته است و پیش‌بینی می‌شود حجم نقدینگی تا پایان سال ۹۹ به حدود ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان برسد.
برخی از اقتصاددانان معتقدند با دو برابر شدن حجم نقدینگی ظرف سه سال شرایط خطرناکی برای اقتصاد کشور ایجاد شده است که اگر هرچه زودتر مهار نشود، تمام فرصت‌های مهار تورم افسارگسیخته و خطرساز از بین می‌رود. این گروه بر این باورند که عملکرد سال‌های اخیر اقتصاد ایران نشان می‌دهد که دو اتفاق مهم شکل گرفته است؛ اول اینکه نرخ رشد نقدینگی به میزان قابل توجهی افزایش یافته و زمان لازم برای دو برابر شدن نقدینگی از ۳.۵ سال به ۲.۵ سال کاهش پیدا کرده است و چه بسا بیشتر هم کاهش پیدا کند.
دوم اینکه با کاهش قابل توجه درآمدهای نفتی، رابطه بین نقدینگی و تورم قوی‌تر و فاصله زمانی آن کوتاه‌تر شده است[۱]. وقتی کسری بودجه دولت‌ها به حدود یک چهارم بودجه برسد، وضعیت هشدارآمیز اعلام می‌شود و حالا پیش‌بینی‌ها بر این است که کسری بودجه دولت از این رقم عبور خواهد کرد.
نقدینگی موجود نمی‌تواند به تورم بالا منجر شود؟
اما برخلاف برخی اقتصاددانان، رئیس کل بانک مرکزی معتقد است نقدینگی موجود نمی‌تواند به تورم بالا منجر شود. ایشان طی یادداشتی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت:
کارشناسان رشد نقدینگی سال ۹۸ و سه ماهه اول ۹۹ را بسیار زیاد می‌دانند. رشد پایه پولی سال گذشته بیش از متوسط ۵۰ سال اقتصاد بوده است. اما، علیرغم کسرى بودجه قابل توجه دولت، فاصله چندانى با آن متوسط نداشته است و رشد ۸.۸ درصد آن در سه ماهه اول سال ٩٩ نیز، چندان فاصله معناداری با رشدهای فصلی سال‌های قبل ندارد .
البته رشد نقدینگی همواره یک پدیده ساختاری در اقتصاد ایران بوده است. نکته مهم این است که حجم نقدینگى موجود و حتى رشد کنونى آن، نمی تواند موجب آن تورم بالایی بشود که پیش بینی می‌کنند، چراکه بخشی از همین نقدینگی موجود، برای تامین کسری بودجه استفاده خواهد شد. در واقع، فروش دارایی و انتشار اوراق دولت و تأمین مالی کسر بودجه از اوراق، به معنی استفاده از نقدینگی موجود اقتصاد است، بدون آنکه فشاری به پایه پولی وارد شود[۲].
پیش‌بینی تورم ۴۰ درصدی برای سال ۹۹
اگرچه بانک مرکزی طی بیانیه‌ای چارچوب هدف‌گذاری نرخ تورم را اعلام و بر این اساس، هدف نرخ تورم خود را برای بازه زمانی یک‌ساله، ۲۲ درصد با دامنه مثبت و منفی ۲ واحد درصد تعیین کرده است، اما داده‌های اقتصاد کلان تا به امروز تحقق این هدف‌گذاری را تایید نمی‌کنند. از طرفی ادعای افرادی که خبر از وقوع ابرتورم می‌دهند نیز اغراق‌آمیز است. چراکه در پیش‌بینی این افراد، رشد پایه پولی برای سه ماهه اول ۹۹ بین ۱۵ تا ۲۰ درصد بیان شده بود[۳] درحالی‌که با مشخص شدن رشد ۸.۸ درصدی آن، این ادعا به دور از واقعیت تلقی می‌گردد. در نهایت پیش‌بینی‌های واقع‌بینانه حاکی از تورم ۴۰ درصدی اقتصاد در سال ۹۹ است.
پینوشت:
[۱] یادداشت دکتر مسعود نیلی در روزنامه دنیای اقتصاد؛ کد خبر: ۳۶۶۸۵۰۵
[۲] یادداشت دکتر همتی رئیس کل بانک مرکزی: plink.ir/49BgY
[۳] تحلیل پویا ناظران با عنوان «چه اتفاقی در اقتصاد ایران افتاده است؟»: plink.ir/28oKb
انتهای پیام/ نظام مالی
