مسیر اقتصاد/ یکی از مشکلات اصلی کشور ما وابستگی بیش از حد به درآمدهای نفتی است. این مسئله باعث شده کشورهای سلطه گر از جمله آمریکا، از این چالش به عنوان ابزار فشار استفاده کنند. در این شرایط، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی از مسیرهایی چون «بازطراحی نظام مالیاتی» بیشتر از هر زمان دیگر آشکار می‌شود.
با توجه به این که در شرایط رکودی فعلی، نه تنها امکان افزایش نرخ مالیات برای جبران کسری وجود ندارد، بلکه باید نرخ مالیات بر سود شرکت ها کاهش یابد. لذا ضروری است معافیت های مالیاتی و فرارهای مالیاتی بررسی شده و مورد بازنگری قرار گیرد.
۵۰ هزار میلیارد تومان معافیت مالیاتی در کشور
به گفته کارشناسان و رئیس سابق سازمان امور مالیاتی ۴۰ درصد از اقتصاد ایران، به عبارت دیگر ۵۰۰ هزار میلیارد ریال معافیت مالیاتی در کشور وجود دارد. معافیت هایی که با هدف رونق اقتصادی و افزایش عدالت اجتماعی وضع شده اند اما در حال حاضر به معضل و مانعی برای اقتصاد کشور تبدیل شده اند.
این معافیت ها هم باعث کاهش درآمدهای مالیاتی شده، و هم باعث افزایش بار مالیاتی به سایر بخش های مشمول مالیات شده است و عده ای نیز با استفاده از این معافیت ها، به دنبال فرار مالیاتی هستند. برای مثال بخش کشاورزی، صادرات، شرکت های دانش بنیان و فعالیت های فرهنگی و … از پرداخت مالیات معاف هستند که این قانون نیازمند بازنگری جدی است.
ضرورت این بازنگری صحیح و قاعده مند زمانی مشخص می شود که تولیدکننده ها و شاغلین دولتی به طور منظم مالیات خود را پرداخت می کنند، اما شرکت های سودده با استفاده از عنوان دانش بنیان یا در مناطق آزاد با استفاده از ترفندهایی پس از پایان دوره ۲۰ ساله معافیت، باز هم مالیاتی پرداخت نمی کنند، بازیگران و شاغلین حوزه سینما، خواننده ها و … نیز از جمله اقشاری هستند که با درآمدهای هنگفت از پرداخت مالیات معاف می باشند.
چالشی به نام معافیت های مالیاتی
سید کامل تقوی نژاد رئیس سابق سازمان امور مالیاتی در گزارشی که از نشست تخصصی «نظام مالیات منسجم و اثربخش» از سوی مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه منتشر شده است، با تبیین چالش های فراروی توسعه سازمان امور مالیاتی بیان کرده است: یکی از مسائل مهمی که پیش روی سازمان امور مالیاتی قرار دارد، موضوع گستردگی معافیت ها و مشوق های مالیاتی است. ۴۰ درصد از GDP کشور از پرداخت مالیات معاف هستند یا مالیات آن ها با نرخ صفر محاسبه می شود. معافیت های مالیاتی بخش کشاورزی، مناطق آزاد و … نیاز به بررسی و تجدید نظر دارد. اصلاح قوانین یکی از اقدامات مهمی است که باید در این راستا انجام شود. طبق قانون، شرکت ها در مناطق آزاد تا ۲۰ سال از پرداخت مالیات معاف هستند، اکثر شرکت ها در اتمام زمان ۲۰ سال خود را ورشکسته اعلام می کنند و با نام جدید به فعالیت می پردازند و مجددا ۲۰ سال دیگر از پرداخت مالیات معاف می شوند.
همچنین علی عسکری رئیس اسبق سازمان امور مالیاتی در این زمینه معتقد است: در نظام مالیاتی کشور ما معافیت ها و مشوق های مالیاتی واقعا منحصر به فرد است و شاید در هیچ یک از نظام های مالیاتی مدرن امروزه، معافیت ها و مشوق های مالیاتی که در نظام مالیاتی کشور ما وجود دارد، یافت نشود. بسیاری از این مشوق ها و معافیت های مالیاتی اعطایی، برای اقتصاد کشور غیر کارآمد است و معمولا جنبه خودنمایی یا شعار دارد.
دکتر عسکری اضافه کردند: ما از معلمی که ماهانه ۳ میلیون تومان حقوق می گیرد مالیات می گیریم، اما از کشاورزی که ۱۰۰ هکتار زمین کشاورزی دارد حتی یک ریال هم مالیات نمی گیریم.[۱]
پیشنهاد مالیاتی صندوق بین المللی پول
صندوق بین المللی پول در گزارشی که در مارس ۲۰۱۸ منتشر کرده است، در بخش سیاست های مالی بیان نموده که در زمینه سیاستگذاری درآمدی، ایجاد پایه های مالیاتی جدید، حذف معافیت های مالیاتی به ویژه برای بنیادها و بنگاه های انحصاراً سودآور و بهبود وصول مالیات ها باید مقدم بر افزایش نرخ مالیات باشد و این می تواند فشار و بار تعدیلات را به طور عادلانه تری توزیع کند.[۲]
ساماندهی معافیت‌ها و مبارزه با فرار مالیاتی ۲ روش افزایش درآمد دولت
بررسی های کارشناسی نیز نشان می دهد که یکی از کارآمد ترین روش های بازطراحی نظام مالیاتی و افزایش درآمدها از این مسیر، مبارزه با فرار مالیاتی و اصلاح معافیت های مالیاتی است. مزیت دیگر این روش این است که نه تنها به سایر قشرهای جامعه فشاری وارد نمی شود، بلکه با افزایش درآمدهای دولت امکان کاهش سایر مالیات ها مانند مالیات بر سود شرکت ها در راستای بهبود محیط کسب و کار و رونق تولید داخلی را به وجود می آورد.
باید در نظر داشت که سهم مالیات بر سود شرکت ها بیشترین سهم در درآمدهای مالیاتی را (۳۷ درصد) دارد؛ این در حالی است که سهم این مالیات در کشورهای OECD به طور متوسط کمتر از ۱۰ درصد و حتی در برخی از کشورها کمتر از ۶ درصد است.
پینوشت:
[۱] گزارش نشست تخصصی (نظام مالیاتی منسجم و اثر بخش) ، مرکز پژوهش های توسعه آینده نگری
[۲] گزارش صندوق بین المللی پول درباره اقتصاد ایران، مارس ۲۰۱۸
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
