مسیر اقتصاد/ در شرایط فعلی جمهوری اسلامی ایران در عرصه های داخلی و خارجی با چالش های اقتصادی متعددی مواجه است. در عرصه اقتصاد داخلی بی تدبیری و تصمیمات نادرست و نپخته، معیشت بخش قابل توجهی از مردم را دشوار نموده است؛ و در عرصه اقتصاد بین الملل نیز انفعال و عدم تحرک قابل توجه موجب شده است ایران در این عرصه فعالانه عمل نکند و تحریم های آمریکا قابلیت اثرگذاری داشته باشند.
در چنین وضعیتی، دسته ای از مسئولین کشور در اظهار نظرهای رسانه ای خود، دلیل اصلی مشکلات موجود در عرصه اقتصاد داخلی و بین المللی را پایبندی به آرمان های انقلاب عنوان می کنند. به عقیده این افراد اگر ایران به دنبال تحقق آرمان هایی همچون حمایت از مستضعفین، مقابله با سلطه آمریکا و به رسمیت نشمردن اسرائیل نباشد و در مقابل شرایط را برای تعامل اقتصادی آزاد با کشورهای غربی فراهم نماید، به یکباره تمامی مشکلات کشور مرتفع خواهد شد. این درحالیست که حقایق عینی حاکم بر کشور، این تصور را به چالش می کشد.
راهکارهای متعددی که از سوی بسیاری از کارشناسان در زمینه رفع مشکلات اقتصادی کشور مطرح می شود، به خوبی نشان می دهد که «راهکار رفع مشکلات کشور وجود دارد اما عزم و اراده متناسب برای اجرای آن در کار نیست.»
ایران چه میزان از فرصت های تجاری بهره گرفته است؟
به طور خاص در عرصه بین المللی تمامی کارشناسان داخلی و خارجی اتفاق نظر دارند که ایران از جایگاه جغرافیایی ویژه ای برخوردار است؛ بهره مندی از همسایگان متعدد با جمعیتی بالغ بر ۴۰۰ میلیون نفر که واردکننده بسیاری از محصولات غذایی و صنعتی هستند و قرار گرفتن در مسیرهای ارتباطی مهم ازجمله کریدورهای شرق-غرب و شمال-جنوب، تنها بخشی از مزیت های بی نظیر ایران در این عرصه محسوب می شود.
اما با وجود چنین مزیت هایی، ایران نتوانسته است در طول سال های اخیر روابط اقتصادی و تجاری خود را با کشورهای همسایه توسعه دهد و از فرصت نقش آفرینی در ترانزیت منطقه ای و جهانی، آنطور که شایسته است بهره ببرد.
دلیل عدم بهره برداری ایران از چنین مزایایی، تنها انفعال و بی تحرکی مسئولین مربوطه در دوره های سابق و فعلی بوده است و بررسی های کارشناسی نشان می دهد دلیل دیگری ندارد.
مسیر دوجانبه گرایی هیچگاه به روی ایران بسته نبوده است
در خصوص بهره مندی از مزایای تجارت خارجی، در طول دهه های اخیر همواره دغدغه اصلی مسئولین جمهوری اسلامی ایران، عضویت در سازمان تجارت جهانی بوده که نتیجه آن بی بهره ماندن از فرصت دوجانبه گرایی بوده است.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی، از آمریکا گرفته تا چین و اتحادیه اروپا، به دلیل مشکلات متعدد WTO، از این سازمان نا امید شده و به دنبال گسترش تعاملات تجاری از طریق توافقات تجاری دوجانبه و چندجانبه هستند.
بر اساس آمارهای رسمی سازمان تجارت جهانی، اکنون بیش از ۳۰۰ توافق دوجانبه تجاری با ابعاد بزرگ و کوچک بین کشورهای جهان منعقد شده است؛ درحالیکه سهم ایران از این توافقات تعداد معدودی توافق کم اثر بوده است که تا اجرایی شدن فاصله زیادی دارند.
اکنون ایران به دلایل سیاسی، مسیری طولانی تا عضویت در سازمان تجارت جهانی دارد و برخلاف دیگر کشورها، برای عضویت در این سازمان باید هزینه های گزافی را متقبل شود؛ با این وجود مسئولین تجارت خارجی ایران هیچگاه عزمی برای حرکت به سمت منطقه گرایی و دوجانبه گرایی که رویکرد جدید تجارت جهانی است، نشان نداده اند.
نکته جالب توجه اینجاست که در خصوص استفاده از ظرفیت های بی شمار برقراری روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای منطقه، انقلاب اسلامی نه تنها مانع نبوده است بلکه در بسیاری از موارد مسیرهای ویژه ای جهت تسهیل این روابط با کشورهای منطقه از قبیل عراق، سوریه، پاکستان و دیگر کشورهای منطقه فراهم نموده است؛ اما مسئولین تجارت خارجی به دلیل اولویت بندی نادرست هیچگاه از این فرصت ها بهره نبرده اند.
عدم استفاده از مزیت ترانزیتی نتیجه بی توجهی مسئولین
درخصوص عدم استفاده از ظرفیت های ترانزیتی نیز به طور مشابه دلیل اصلی وضع موجود، عدم اولویت بندی و تلاش مسئولین در راستای توسعه زیرساخت ها و انعقاد توافقات لازم با کشورهایی همچون روسیه، هند، چین، ترکیه و دیگر کشورهای همسایه بوده است.
آنچه مسلم است اینکه برنامه ریزی جهت توسعه زیرساخت های ارتباطی همچون خطوط ریلی و بنادر، با استفاده از ظرفیت های داخلی و همچنین پایه ریزی همکاری های گسترده ترانزیتی با کشورهایی همچون چین و روسیه، هیچ ارتباطی به آرمان های انقلاب اسلامی ندارد و عدم بهره مندی از این مزیت ها تنها به ناکارآمدی مسئولین این حوزه ها مرتبط است.
ریشه مشکلات کشور ناکارآمدی است نه اهداف جمهوری اسلامی ایران
وضعیت فعلی اقتصاد داخلی و خارجی ایران به خوبی نشان می دهد دنباله روی از سیاست ها و راهکارهای کشورهای غربی هیچگاه به رفع مشکلات و استفاده از ظرفیت های بی شمار موجود منجر نخواهد شد؛ چراکه به طور کلی هر کشوری در جهان متناسب با شرایط خاص داخلی خود نسخه های پیشرفت را تدوین کرده و متناسب با آن عمل نموده است. البته این مسئله تنها متوجه کشوری با مختصات ایران نیست؛ بلکه تقریبا هیچ کشوری با وابستگی به کشورهای سلطه گر غربی نتوانسته به صورت مستقل پیشرفت نماید.
اکنون از مدیران و مسئولین جمهوری اسلامی نیز انتظار می رود که با درک شرایط موجود و پایبندی به آرمان های انقلاب و نظام، تدابیری را به منظور نیل به اهداف و استفاده از فرصت های بی شمار در عرصه های داخلی و خارجی تدارک ببینند و ناکارآمدی خودشان را به پای آرمان های نظام اسلامی نگذارند.
مدیران جمهوری اسلامی باید در چارچوب قانون اساسی حرکت کنند و اگر توان پیشرفت کشور در این قالب را ندارند، به جای فرافکنی و تلاش برای ناکارآمد جلوه دادن آرمان ها، از پذیرش مسئولیت در جمهوری اسلامی پرهیز نمایند و عرصه مسئولیت را در اختیار افرادی قرار دهند که ضمن اعتقاد راسخ به آرمان ها، از توان و خلاقیت لازم برای طراحی یک مسیر پیشرفت متناسب با ویژگی های جمهوری اسلامی ایران برخوردارند.
انتهای پیام/ فرهنگ و گفتمان
