به گزارش مسیر اقتصاد شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی به منظور رصد و پایش اقتصاد مقاومتی در کشور و در ادامه‌ی برگزاری سه همایش اقتصاد مقاومتی، «چهارمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی» را با موضوع «تقویت تولید داخلی و ایجاد اشتغال پایدار» با همکاری کمیته اقتصاد مقاومتی مجلس شورای اسلامی برگزار می نماید.
این همایش معتبرترین رویداد اقتصاد مقاومتی در سطح کشور است که سالانه برگزار می شود و در آن به بررسی و پایش مهمترین مسائل مرتبط با اقتصاد مقاومتی به عنوان الگوی اقتصادی کشور پرداخته خواهد شد.
همایش سال جاری، امروز ۲۹ بهمن ماه مصادف با سالروز ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی (روز اقتصاد مقاومتی) در سالن بین المللی ابوریحان دانشگاه شهید بهشتی در حال برگزاری است.
در این همایش کتابچه «مسیر فرمانده اقتصاد ایران» عرضه شد. در این کتابچه که اولین محصول مکتوب در بررسی اقتصاد مقاومتی و اقدامات اجرایی آن در کشور است، ضمن نقد و بررسی اقدامات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، به ارزیابی ۱۰ دستگاه منتخب در چارچوب ۹۵ اقدام جهشی و اولویت دار پرداخته شده است.
در واقع در این کتابچه «چارچوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی» در تعریف پروژه ها، مورد بررسی قرار گرفته است؛ تا مشخص شود اقدامات تعریف شده برای دستگاه ها، تا چه میزان در راستای الگوی اقتصاد مقاومتی است.
در فصل اول کتابچه، به بررسی تاریخچه طرح گفتمان اقتصاد مقاومتی در کشور و مهمترین اقدامات انجام شده در این راستا طی ۷ سال اخیر پرداخته شده است. همچنین اصول، سیاست های ابلاغی و اقدامات پیشنهاد شده توسط رهبر انقلاب برای تحقق اقتصاد مقاومتی مطرح گردیده و این مباحث در چارچوبی تحت عنوان «دکترین اقتصاد مقاومتی» ارائه شده است.
در فصل دوم، اقدامات ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی طی ۲ سال اخیر مورد رصد و پایش قرار گرفته است. در این فصل ضمن بررسی ۳ ماموریت اصلی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی به عنوان «فرمانده» اقتصاد ایران، اقدامات انجام شده توسط این ستاد از آغاز فعالیت تاکنون بررسی شده و نحوه نظارت و ارزیابی و گزارش های عملکرد ارائه شده مورد بازبینی قرار گرفته است. همچنین ۳ مورد از مهمترین اقدمات ستاد عبارت از بسته های حمایت از توسعه صادرات غیرنفتی، مصوبات اشتغال و بسته رونق تولید و اشتغال ارزیابی شده است.
در فصل سوم به عنوان مهمترین بخش از کتابچه، ۱۰ دستگاه اصلی کشور که نقش اثرگذار و قابل توجهی در تحقق اقتصاد مقاومتی دارند، به عنوان منتخب تعیین شده و پروژه های مصوب آنها در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
ارزیابی اقتصاد مقاومتی بر اساس ۹۵ اقدام جهشی و اولویت دار
در این ارزیابی، برای هر یک از ۱۰ دستگاه منتخب، بر اساس چالش های حوزه کاری در تحقق اقتصاد مقاومتی و همچنین سیاست های کلی و اقدامات پیشنهادی رهبر انقلاب در این زمینه، اقداماتی تحت عنوان «اقدامات جهشی و اولویت دار» برآمده از بررسی های کارشناسی و کسب نظر از صاحب نظران، به همراه بیان استدلال در خصوص اهمیت و ارتباط آن با اقتصاد مقاومتی، ارائه شده است که ۹۵ مورد را شامل می شود.
این رویکرد، بر اساس فرموده رهبر انقلاب در شهریورماه سال ۱۳۹۵ اتخاذ شده است؛ ایشان در این زمینه فرمودند:
«در اقتصاد مقاومتی آن چیزی که مورد انتظار است، یک کار جهشی است. ببینید، دستگاه و دولت، خب یک کارهای متعارفی دارد، کارهای معمولی‌ای دارد در زمینه‌های اقتصاد در همه‌ی بخش های مختلف این وزارتخانه‌های چندین‌گانه‌ی اقتصادی که دارد انجام می‌گیرد؛ این کارها که خب باید انجام بگیرد؛ [امّا] از جمله‌ی چیزهایی که در اقتصاد مقاومتی مورد نظر است، یک کار فوق‌العاده است، یک کار جهشی است.»
نتایج فصل سوم کتابچه نشان می دهد که پروژه های مصوب هر یک از دستگاه ها در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، تا چه میزان در جهت اقتصاد مقاومتی قرار دارد و جزو «اقدامات جهشی و اولویت دار» محسوب می شود. بر این اساس به هر یک از دستگاه ها، یک نمره اختصاص داده شده است؛ هرچه این نمره به ۱۰۰ نزدیکتر باشد، تطابق بیشتر پروژه های دستگاه با اقتصاد مقاومتی و توجه بیشتر به اولویت ها در حوزه کاری دستگاه را نشان می دهد.
۱۰ دستگاه منتخب چگونه ارزیابی شدند؟
در این کتابچه برای اولین بار در کشور، پروژه های مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی از منظر اولویت دار بودن و جهشی بودن مورد بررسی قرار گرفته است.
به منظور ارزیابی پروژه های مصوب هر دستگاه در الگوی اقتصاد مقاومتی، ۱۰ دستگاه به عنوان نمونه انتخاب شده است که ۷۵ درصد از پروژه های مصوب ستاد را دارا هستند و در مجموع، ۱۴۹ پروژه غیرتکراری دارند.
هرچند تمامی دستگاه ها و قوای نظام باید در تحقق اقتصاد مقاومتی نقش آفرینی کنند، اما پر واضح است که بعضی دستگاه ها، نقش مهم تر و ویژه تری در این زمینه دارند. همچنین که این انتظار نیز وجود داشته است که پروژه های دستگاه های منتخب، از میان مهمترین و اولویت دارترین اقدامات انتخاب شده باشد.
برای هر یک از ۱۰ دستگاه بر اساس چالش های حوزه کاری در تحقق اقتصاد مقاومتی و همچنین سیاست های کلی و اقدامات پیشنهادی رهبر انقلاب در این زمینه، اقداماتی تحت عنوان «اقدامات جهشی و اولویت دار» برآمده از بررسی های کارشناسی و کسب نظر از صاحب نظران، به همراه بیان استدلال در خصوص اهمیت و ارتباط آن با اقتصاد مقاومتی، ارائه شده است که ۹۵ مورد را شامل می شود.
سپس در این چارچوب، پروژه های مصوب هر دستگاه سنجیده شده و در سه دسته «اقدامات جهشی و اولویت دار»، «اقدامات جاری و معمولی» و «اقدامات مبهم و کلی» قرار گرفته است.
در واقع برای تحقق اقتصاد مقاومتی، ضروری است برای هر دستگاه به جای تعیین اقداماتی که طبق فرموده رهبر انقلاب «اقدامات جاری و معمولی» محسوب می شود و باید در شرایط عادی انجام شود، «اقدامات جهشی و اولویت دار» به عنوان پروژه تعریف شده باشد تا در مقاوم سازی اقتصاد تسریع گردد.
البته انجام «اقدامات جاری و معمولی» نیز قطعا مهم بوده و به زمینه سازی برای انجام «اقدامات جهشی و اولویت دار» اقتصاد مقاومتی می انجامد و در عمده موارد باید هم انجام شود، اما برای ارزیابی حرکت دستگاه ها و ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در مسیر تحقق اقتصاد مقاومتی، «اقدامات جهشی و اولویت دار» حائز اهمیت و لازمه بررسی است.
در این زمینه رهبر انقلاب در شهریورماه سال ۱۳۹۴ فرمودند:
«بعضی از کارهایی که گزارش شده، مربوط به بندهای اقتصاد مقاومتی نیست، اگرچه حالا ارتباط داده شده امّا کارهای جاری دستگاه‌ها است؛ بالاخره دستگاه‌ها یک کارهای جاری دارند و اینها را به شما گزارش کردند که این کارها را ما کردیم؛ اینها آمده جزو کارنامه‌ی دستگاه‌ها در زمینه‌ی اقتصاد مقاومتی؛ درحالی‌که این نیست. بعضی از کارها هم ارتباطی اصلاً به بندهای اقتصاد مقاومتی ندارد؛ این مقدار کافی نیست.»
آیت الله خامنه ای همچنین در شهریورماه سال ۱۳۹۵ عنوان کردند:
«در اقتصاد مقاومتی آن چیزی که مورد انتظار است، یک کار جهشی است. ببینید، دستگاه و دولت، خب یک کارهای متعارفی دارد، کارهای معمولی‌ای دارد در زمینه‌های اقتصاد در همه‌ی بخش های مختلف این وزارتخانه‌های چندین‌گانه‌ی اقتصادی که دارد انجام می‌گیرد؛ این کارها که خب باید انجام بگیرد؛ [امّا] از جمله‌ی چیزهایی که در اقتصاد مقاومتی مورد نظر است، یک کار فوق‌العاده است، یک کار جهشی است.»
نتایج ارزیابی ۱۰ دستگاه منتخب صاحب پروژه در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی
بر اساس نتایج ارزیابی دستگاه های منتخب در این فصل، اینکه هر دستگاه چه میزان پروژه ها را اجرا کرده، در چه مرحله ای قرار دارد و چرا بعضی از پروژه ها در سال جدید حذف شده است، مورد بررسی قرار نگرفته و اصل بر پیشبرد کارها گذاشته شده است؛ هرچند تاکنون گزارشی در این خصوص توسط ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی ارائه نشده است.
در این ارزیابی، میزان انطباق پروژه های تعریف شده ۱۰ دستگاه اصلی اقتصادی کشور با اقتصاد مقاومتی و جهشی و اولویت دار بودن آن بررسی شده است.
بنابراین، در قسمت پایانی هر بخش مرتبط با هر دستگاه، دو عدد به صورت درصد ارائه شده است. درصد اول نشان می دهد که چه نسبتی از «اقدامات جهشی و اولویت دار» اقتصاد مقاومتی، به صورت پروژه مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در دستور کار دستگاه مورد نظر قرار دارد و در واقع چند درصد از اقدامات اصلی، مورد توجه دستگاه قرار گرفته است؛ درصد دوم نیز نشان می دهد که این پروژه ها که در چارچوب «اقدامات جهشی و اولویت دار» دستگاه قرار می گیرد، چه نسبتی از کل پروژه های مصوب هر دستگاه در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی را تشکیل می دهد و مشخصا، چند درصد از اقدامات دستگاه به آن معطوف شده است.
بر این اساس، امتیاز هر یک از ۱۰ دستگاه منتخب، برآمده از حاصلضرب دو عدد مذکور به عنوان نمره اقتصاد مقاومتی (از ۱۰۰) در جدول زیر ارائه شده و دستگاه ها با این شاخص رتبه بندی شده اند:
این نمره نشان می دهد که پروژه های مصوب هر یک از دستگاه ها در ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، تا چه میزان در جهت اقتصاد مقاومتی قرار دارد و جزو «اقدامات جهشی و اولویت دار» محسوب می شود. هرچه این نمره به ۱۰۰ نزدیکتر باشد، تطابق بیشتر پروژه های دستگاه با اقتصاد مقاومتی و توجه بیشتر به اولویت ها در حوزه کاری دستگاه را نشان می دهد.
میانگین نمره ۱۰ دستگاه منتخب بر اساس ارزیابی صورت گرفته در این فصل، برابر با ۱۸.۳ بوده است و لذا، ۵ دستگاه بالاتر از حد میانگین و ۵ دستگاه پایین تر از حد میانگین بوده اند. همچنین وزارت جهاد کشاورزی به عنوان شاگرد اول اقتصاد مقاومتی با نمره ۴۳.۴ از ۱۰۰ در صدر جدول قرار دارد.
این نتایج نشان می دهد که ضروری است ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، اقداماتی به منظور بازتعریف فعالیت های خود انجام داده و پروژه های مهم و اولویت دار اقتصاد مقاومتی را جایگزین بعضی پروژه های فعلی برای هر دستگاه نماید.
۹۵ اقدام جهشی و اولویت دار پیشنهادی به ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی
اقدامات جهشی و اولویت دار پیشنهادی به ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی برای هر یک از ۱۰ دستگاه منتخب، در ادامه به صورت تیتروار آمده است.
وزارت جهاد کشاورزی:
۱- افزایش تولید داخلی محصولات غذایی اساسی با استفاده سیاست های تضمین خرید
۲- افزایش تولید داخلی نهاده های اساسی محصولات غذایی
۳- توسعه کشت دیم به منظور استفاده از آب های تجدیدپذیر در تولید غذا
۴- تولید سالانه ۲۰۰ هزار تن ماهی تیلاپیا در مناطق مرکزی کشور
۵- تولید سالانه ۱ میلیون تن ماهی در قفس با فعال سازی ظرفیت تولید از طریق آب دریا
۶- ایجاد سامانه جامع کشاورزی با یکپارچه سازی سامانه های موجود و اعطای دسترسی عمومی به کشاورزان
۷- اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری به منظور افزایش بهره وری در استفاده از منابع آبی و خاکی
۸- تشکیل نهادهای تامین کننده کشاورزی به منظور افزایش بهره وری در زمین های کوچک
۹- توسعه صنایع تکمیلی و تبدیلی به منظور افزایش بهره وری در محصولات کشاورزی
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی:
۱- ایجاد سازوکار سرمایه گذاری منابع صندوق های بازنشستگی در پروژه های زیربنایی و اختصاص سهام به افراد
۲- تفکیک صندوق بیمه تامین اجتماعی از صندوق بازنشستگی
۳- اصلاح قواعد بیمه قراردادهای پیمانکاری در قانون تامین اجتماعی
۴- پیگیری اصلاح قانون کار با هدف بهبود فضای کسب و کار و افزایش منافع کارگران و کارفرمایان
۵- ایجاد سازوکار بیمه کردن کارگران در سایر صندوق‌های بیمه‌ای
۶- برنامه ریزی برای توانمندسازی اجتماعی از مسیر ایجاد بازار برای مشاغل دهک های پائین
۷- ایجاد سامانه جامع ظرفیت مناطق برای ایجاد اشتغال با توجه به ویژگی های هر منطقه
۸- ایجاد سامانه واحد برای کلیه خدمات اجتماعی
سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی کشور:
۱- راه اندازی سریع سامانه های مرتبط با گسترش دولت الکترونیک
۲- ایجاد سامانه انتشار برخط و شفاف مناقصات، مزایدات و قراردادهای دولتی
۳- اصلاح نظام مدیریت استانی با اختصاص درصدی از درآمد استان ها به همان استان
۴- ایجاد نظام اجرای پروژه های عمرانی از طریق قراردادهای BOT و ایجاد صندوق پروژه
۵- ایجاد سامانه برخط پروژه های عمرانی به همراه طرح توجیهی و درصد پیشرفت
۶- جایگزینی سریع نظام بودجه ریزی هزینه ای با نظام بودجه ریزی عملیاتی
۷- ارائه لایحه قانون بودجه ریزی عمومی طبق اصل ۵۲ قانون اساسی
۸- ایجاد سازوکارهای نظارت مردم بر دستگاه های اداری و سازمان های دولتی و حاکمیتی
وزارت صنعت، معدن و تجارت:
۱- ایجاد سامانه خرید کالا و خدمات دولتی
۲- کاهش صادرات کالاهای کم فرآوری شده با قاعده گذاری در بورس کالا
۳- در نظر گرفتن زمان ۶ ماهه برای اعمال تغییرات قوانین صادراتی
۴- برنامه ریزی برای جهت موانع غیرتسهیلاتی تولیدکنندگان با هدف افزایش صادرات غیرنفتی کشور
۵- حمایت از تشکیل شرکت های مدیریت صادرات با هدف توانمندسازی تولیدکنندگان داخلی
۶- افزایش تعرفه واردات کالاهای دارای مشابه داخلی در یک زمان بندی یکساله
۷- استفاده از ابزار ممنوعیت واردات برای حمایت از تولید داخلی کالاهای اساسی اولویت دار
۸- انعقاد قراردادهای تجاری دو جانبه با کشورهای همسایه و همسو
۹- برنامه ریزی برای شناسایی و حمایت از حوزه های پیشران اقتصادی
۱۰- حمایت از راه اندازی مراکز مشترک تحقیق و توسعه در صنعت خودرو به منظور کاهش مونتاژکاری
وزارت نفت:
۱- راه اندازی بورس نفت به منظور روزآمد کردن روش های فروش و اثرگذاری در تعیین قیمت
۲- افزایش ظرفیت پالایشی نفت در کشور تا رسیدن به نقطه عدم صادرات نفت خام
۳- یکسان سازی سهم شرکت ملی نفت از فروش داخلی و خارجی
۴- افزایش ظرفیت پالایشگاه های میعانات گازی در کشور تا رسیدن به نقطه عدم صادرات میعانات گازی
۵- واقعی سازی قیمت خوراک جهت افرایش تولیدات پتروشیمی با ارزش افزوده بالا در کشور
۶- تعیین تکلیف پروژه های نیمه تمام خط اتیلن غرب و بخش های مرکزی و شمالی کشور
۷- سرمایه گذاری در پروژه های جدید تولید نفت و گاز از میادین مشترک
۸- انعقاد قراردادهای بلندمدت و اجرای قراردادهای موجود به منظور صادرات پیوسته گاز به کشورهای همسایه
۹- فعال سازی ظرفیت ترانزیت (سوآپ) نفت و گاز جهت تقویت جایگاه کشور به عنوان قطب انرژی منطقه
۱۰- تزریق گاز و آب به مخازن جهت حفظ و توسعه ظرفیت تولید نفت و گاز کشور به صورت صیانتی
۱۱- اصلاح نظام قیمت گذاری گاز با استفاده از مدل IBT
۱۲- اجرای طرح فرآورش کامل گازهای همراه و جلوگیری از سوزانده شدن آن
۱۳- ایجاد سازوکار تامین مالی قراردادهای کلان نفتی از طریق بازار سرمایه
۱۴- ایجاد سازوکار انتقال فناوری در پروژه های مشترک نفت و گاز با شرکت های خارجی
وزارت راه و شهرسازی:
۱- نوسازی و بهسازی سالانه ۲۰۰ هزار واحد مسکن روستایی
۲- نوسازی و بهسازی سالانه ۵۰۰ هزار واحد مسکن شهری
۳- راه اندازی سامانه ملی املاک و اسکان کشور
۴- ارائه لایحه مالیات بر عایدی سرمایه و پیگیری تصویب آن از طریق مجلس
۵- ایجاد سازوکار واگذاری پروژه های عمرانی نیمه تمام از طریق قراردادهای BOT
۶- راه اندازی سامانه هوشمند کنترل قطار در شبکه ریلی کشور
۷- تکمیل خط ریلی چابهار- سرخس
۸- برنامه ریزی جهت تولید ریل پیشرفته ملی برای سرعت های بالای ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت
۹- راه اندازی شرکت های لیزینگی برای تولید واگن در داخل کشور
۱۰- توسعه بندر چابهار و تکمیل زیرساخت های آن
وزارت نیرو:
۱-ایجاد بازار بدهی به منظور تهاتر بخشی از بدهی های وزارت نیرو
۲- اصلاح نظام قیمت گذاری برق با اجرای مدل IBT به منظور حذف یارانه پرمصرف ها
۳- ارائه تضامین دولتی به سرمایه گذاران داخلی در خرید برق به منظور ساخت نیروگاه از طریق قراردادهای BOT
۴- واگذاری پروژه های آب و برق کشور به شرکت های داخلی به منظور استفاده از حداکثر توان داخلی
۵- تجهیز خطوط انتقال و توزیع به ادوات کم مصرف با فناوری های جدید به منظور کاهش تلفات فنی
۶- تامین یارانه خرید تجهیزات با فناوری مدرن به منظور پیک سایی
۷- تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی به منظور افزایش بازده تولید
۸- برنامه ریزی جهت صادرات ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت مازاد برق در فصل زمستان به همسایگان شمالی
۹- برنامه ریزی جهت افزایش پروژه های آب و برق شرکت های ایرانی در عراق به ۸ میلیارد دلار
۱۰- برنامه ریزی جهت افزایش مبادلات برقی با کشورهای منطقه برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه
وزارت امور اقتصادی و دارایی:
۱- ایجاد سازوکار درآمدزایی مناطق آزاد بر اساس میزان تولید، صادرات و انتقال فناوری
۲- توسعه صندوق های پروژه به منظور تأمین مالی پروژه های اولویت دار از طریق سرمایه های عمومی
۳- ایجاد سازوکار شفاف برای سرمایه گذاری خارجی با در نظر گرفتن قواعد مشخص
۴- افزایش تعداد دستگاه های ایکس ری پرسرعت در گمرکات ورودی کشور
۵- اصلاح مقررات لازم به منظور جلوگیری از فروش کالاهای مکشوفه قاچاق در بازار داخلی
۶- برنامه ریزی ویژه برای اصلاح سریع شاخص های بهبود فضای کسب و کار
۷- ارائه لایحه دریافت مالیات از سود سپرده های بانکی
۸- ارائه لایحه دریافت مالیات از معاملات کوتاه مدت در بورس
۹- ایجاد سامانه جامع مدیریت منابع و مصارف دستگاه های دولتی
۱۰- اصلاح طرح هدفمندی یارانه ها به منظور واقعی سازی قیمت حامل های انرژی
بانک مرکزی:
۱- ایجاد سازوکار مقابله با پدیده درب گردان به منظور استقلال بانک مرکزی از شبکه بانکی
۲- ایجاد سازوکار نظارت موثر بر بانک ها به منظور کاهش تخلفات بانکی
۳- ایجاد نظام رتبه بندی در نظام بانکی و اعمال سیاست های تنبیهی و تشویقی بر اساس آن
۴- طراحی فرآیندی شفاف برای ادغام و انحلال بانک ها
۵- انعقاد پیمان پولی با کشورهای طرف تجاری برای انجام مبادلات ارزی با کمترین هزینه
۶- استفاده از پیام رسان داخلی به جای سوئیفت در مبادلات بین المللی
۷- راه اندازی بورس ارز به منظور مدیریت صحیح نرخ ارز
۸- کاهش سهم دلار از دارایی های خارجی
۹- ایجاد سازوکار هدایت نقدینگی به سمت فعالیت های مولد و پیشران اقتصادی
۱۰- قاعده گذاری برای واگذاری دارایی های منجمد توسط بانک ها
۱۱- تکمیل سامانه صیاد و ایجاد نظام اعتبارسنجی به منظور افزایش اطمینان استفاده از چک در معاملات
۱۲- ایجاد سامانه اطلاعات مالی صرافی ها و رصد و ارزیابی فعالیت آن ها
وزارت امور خارجه:
۱- ایجاد سازوکار پیگیری و به نتیجه رساندن مذاکرات و تفاهم نامه های مالی و تجاری بین المللی
۲- ایجاد سامانه‌ی رسیدگی به مشکلات و شکایات بازرگانان ایران در کشورهای خارجی
۳- استفاده از ظرفیت تعاملات گسترده سیاسی با کشورهای عراق و سوریه به منظور ارتقاء همکاری‌های اقتصادی
۴- تدوین سند دیپلماسی اقتصادی کشور و نقشه راه عملیاتی آن به منظور دسته بندی کشورهای طرف تجاری
