در دو گزارش قبل با عنوان افزایش ۲۴ درصدی مشارکت بخش خصوصی در پروژه های زیرساختی کشورها و حمل و نقل و انرژی مقصد اصلی سرمایه های عمومی در کشورها مشارکت بخش خصوصی در پروژه های زیرساختی و عمرانی کشورها در نیمه اول سال ۲۰۱۷ میلادی مورد بررسی قرار گرفت. در این گزارش، روش های تامین مالی این پروژه ها بررسی شده است.
به گزارش مسیر اقتصاد در نیمه اول سال ۲۰۱۷ از بین ۱۳۲ پروژه زیرساختی که بخش خصوصی در آن ها سرمایه گذاری کرده است، یک چهارم ( ۳۴ پروژه ) از پشتیبانی موسسات مالی توسعه از جمله موسسه مالی بین المللی ( IFC )، سازمان تضمین سرمایه گذاری چند جانبه ( MIGA )، بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا ( AIIB ) و بانک توسعه آسیا ( ADB ) بهره گرفته اند.
از بین این ۳۴ پروژه، ۹ پروژه از پشتیبانی چند جانبه و دوجانبه بهره مند شدند. این در حالی است که ۱۳ پروژه تنها پشتیبانی چند جانبه و ۱۲ پروژه تنها پشتیبانی دوجانبه دریافت کردند.
تعداد پروژه های زیرساختی با مشارکت بخش خصوصی که در نیمه اول سال ۲۰۱۷ از موسسات مالی توسعه، پشتیبانی چند جانبه، دو جانبه و مشترک ( چند جانبه و دو جانبه ) دریافت کرده اند، در شکل زیر نشان داده شده است.
موسسات مالی توسعه ۵.۸ میلیارد دلار وام مستقیم پرداخت کرده اند که تقریبا سه چهارم آن ( ۴.۳ میلیارد دلار ) از طریق موسسات دو جانبه و ۱.۵ میلیارد دلار از طریق موسسات چند جانبه تامین شده است.
منابع تامین مالی پروژه های زیرساختی
از بین پروژه های زیرساختی که بخش خصوصی در آن ها مشارکت داشته است، اطلاعات مربوط به تامین مالی ۶۵ پروژه به طور جزئی و دقیق در دسترس است. برای ساخت این ۶۵ پروژه ۲۶.۴ میلیارد دلار سرمایه گذاری ترکیبی انجام شده است.
شکل زیر سهم منابع مالی این ۶۵ پروژه را که در نیمه اول سال ۲۰۱۷ و در کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور انجام شده است، نشان می دهد.
۴۸ درصد از کل سرمایه گذاری این پروژه ها ( ۱۲.۷ میلیارد دلار ) از طریق منابع بخش خصوصی، ۲۳ درصد ( ۶.۱ میلیارد دلار ) از طریق منابع عمومی و ۲۹ درصد ( ۷.۷ میلیارد دلار ) از طریق منابع موسسات تامین مالی توسعه انجام شده است.
۶.۳ میلیارد دلار سرمایه گذاری خالص برای این ۶۵ پروژه انجام شده است که ۹۱ درصد از این مبلغ معادل ۵.۷ میلیارد دلار توسط حامیان مالی بخش خصوصی تامین مالی شده است. ۹ درصد دیگر به مبلغ ۵۵۰ میلیون دلار توسط شرکت های دولتی شریک در پروژه های سرمایه گذاری مشترک تامین مالی شده است. ۷ پروژه از طریق دولتی تامین مالی شدند و مبلغ ۱ میلیارد دلار از طریق تخصیص سرمایه اولیه به آن ها اختصاص یافت.
وام، منبع اول تامین مالی پروژه های زیرساختی
تقریبا سه چهارم ( ۷۳ درصد ) کل سرمایه گذاری پروژه ها از طریق وام تامین مالی شده است و ۳۸ درصد از وام ها از سوی ارائه دهندگان وام تجاری تامین شده است.
موسسات دو جانبه ۳۱ درصد، موسسات مالی عمومی ۲۳ درصد و موسسات چند جانبه ۸ درصد از وام ها را اعطا کردند. ۷۹ درصد از وام ها از طریق منابع بین المللی و ۲۱ درصد از طریق وام دهندگان داخلی اعطا شد.
در جدول زیر، منابع وام در مناطق مختلف جهان ذکر شده است.
| منطقه | کل وام پرداخت شده ( میلیارد دلار ) | وام تجاری ( % از کل وام ) | وام چند جانبه ( % از کل وام ) | وام دو جانبه ( % از کل وام ) | وام عمومی ( % از کل وام ) | کل پروژه ها/ پروژه های تجزیه و تحلیل شده |
| آسیای شرقی و اقیانوسیه | ۶.۵ | ۴۸% | ۳% | ۴۸% | ۱% | ۱۰/۱۲ |
| اروپا و آسیای مرکزی | ۰.۸ | ۸۹% | ۹% | ۲% | ۰% | ۵/۱۰ |
| آمریکای لاتین | ۴.۹ | ۴۸% | ۰% | ۴% | ۴۷% | ۱۷/۳۰ |
| خاور میانه و شمال آفریقا | ۲.۲ | ۱۰% | ۱۳% | ۲۳% | ۵۴% | ۴/۴ |
| آسیای جنوبی | ۴ | ۱۷% | ۱۰% | ۵۱% | ۲۲% | ۲۱/۲۹ |
| جنوب صحرای آفریقا | ۰.۷ | ۱% | ۶۶% | ۲۵% | ۸% | ۸/۱۱ |
| کل جهان | ۱۹.۲ | ۳۸% | ۸% | ۳۱% | ۲۳% | ۶۵/۹۶ |
در نیمه اول سال ۲۰۱۷ اروپا و آسیای مرکزی بیشترین وابستگی را به وام تجاری داشتند؛ به طوریکه ۸۹ درصد کل وام این منطقه از طریق منابع تجاری تامین شد. آسیای شرقی و اقیانوسیه و آمریکای لاتین نیز هر کدام با ۴۸ درصد، وابستگی شدیدی به وام تجاری داشتند.
جنوب صحرای آفریقا تنها منطقه ای بود که بیش از نیمی از وام های پرداخت شده ( ۶۶ درصد ) از نوع وام چند جانبه بود. سهم وام چند جانبه در مناطق دیگر جهان کمتر از ۱۵ درصد بوده است.
در نیمه اول سال ۲۰۱۷ وام دو جانبه نقش مهمی را در تامین مالی پروژه ها با مشارکت بخش خصوصی ایفا کرد و تقریبا یک چهارم از کل سرمایه گذاری را به خود اختصاص داد. بیشترین سهم وام دو جانبه از کل وام ها با ۵۱ درصد به آسیای جنوبی مربوط بوده است. پس از این منطقه، آسیای شرقی و اقیانوسیه، جنوب صحرای آفریقا و خاورمیانه و شمال آفریقا به ترتیب با ۴۸، ۲۵ و ۲۳ درصد در جایگاه های بعدی قرار گرفتند.
منبع: بانک جهانی
