به گزارش مسیر اقتصاد (مسیر اقتصاد)، روند سال های گذشته کشورها در تجارت بین المللی نشان از آن داشته است که انعقاد قراردادهای تجارت دوجانبه، نقش عمده ای در حضور گسترده تر کشورها در عرصه رقابت بین المللی دراد.
یک قرارداد تجارت دو جانبه می تواند با لغو محدودیت های تجاری، ایجاد نظام هماهنگ تعرفه های گمرکی و تخصیص بهینه تر منابع، فرصت های مناسبی در حوزه تولیدات و بهره برداری بیشتر از منابع ایجاد کرده و همچنین زمینه گسترش فعالیت های مشترک اقتصادی (از قبیل تجارت، سرمایه گذاری، نقل و انتقال سرمایه، تولید بین المللی، دسترسی به بازارهای مصرف بزرگتر و دسترسی به پتانسیل تجاری بالا) بین دو کشور را فراهم آورد.
کشورهای عضو WTO نیز توافقنامه تجارت دوجانبه امضا کرده اند
امروزه اکثر کشورها حتی کشورهایی که عضو سازمان تجارت جهانی می باشند نیز اقدام به انعقاد توافقنامه های تجارت دوجانبه کرده اند. چرا که انعقاد توافقات تجاری دوجانبه دشواری‌های توافقات بین‌المللی و چندجانبه را ندارد و سریعتر به نتیجه می‌رسد.
در این میان آمریکا و چین را می‌توان سرآمد این قراردادها به شمار آورد.
قراردادهای تجارت دوجانبه آمریکا در جدول زیر مشاهده می شود:
قراردادهای تجارت دوجانبه چین نیز در جدول زیر مشاهده می شود:
همچنین عمده کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی نیز حداقل یک قرارداد ترجیحی دو یا چندجانبه را به امضا رسانده اند.
تجارت دوجانبه، راهکاری مؤثر جهت نقش آفرینی کشورهای در حال توسعه در اقتصاد بین الملل
برای کشورهای درحال توسعه یا کشورهایی که شرایط و امکانات انجام تجارت آزاد را ندارند، تجارت دو جانبه می تواند راهکاری مؤثر جهت بهبود اقتصادهای ملی این کشورها و پیوستن آنها به اقتصاد جهانی باشد.
چرا که در این توافقات فضای اقتصادی کشورها به صورت گام به گام به روی اقتصاد بین‌الملل باز میشود و این مسئله کار را برای تطبیق صنایع و تولیدکنندگان داخلی با فضای رقابتی جهان به مراتب آسان تر خواهد کرد.
تجارت دوجانبه در جهان
در ادامه به طور مختصر تعدادی از توافقنامه های تجارت دوجانبه که میان کشورها به امضا رسیده و یا در مرحله مذاکره است مورد اشاره قرار گرفته است:
توافقنامه تجارت دوجانبه ترکیه و سنگاپور
ترکیه و سنگاپور از سال ۲۰۱۴ میلادی مذاکرات خود را برای دستیابی به یک توافق تجاری دوجانبه آغاز کرده و یک سند همکاری راهبردی با یکدیگر منعقد کرده بودند. مذاکرات دو طرف در اواخر سال ۲۰۱۵ میلادی به نتیجه رسید و دو طرف بر سر جزئیات یک توافق تجاری دوجانبه به تفاهم رسیدند.
قرارداد دوجانبه تجاری ترکیه و سنگاپور یک توافق جامع است که تجارت کالاها و خدمات گسترده ای را به طور متقابل تسهیل میکند و علاوه بر این در زمینه تجارت الکترونیک، رقابت پذیری و شفافیت متقابل نیز موضوعاتی را در بر دارد.
توافقنامه تجارت دوجانبه ترکیه و قطر
ترکیه و قطر ۱۵ توافقنامه تجارت دوجانبه در زمینه های مواد غذایی، ساختمانی، داروسازی و حمل و نقل امضا کرده اند.
از زمان تحریم قطر توسط کشورهای عربی، ترکیه بیش از ۲۲۰ هواپیما مواد و کالاهای مورد نیاز روزانه قطر را به این کشور ارسال نموده است. صادرات این کشور به قطر طی ماه های اخیر ۵۱ درصد افزایش یافته است.
توافقنامه تجارت دوجانبه هند و پرو
در این توافقنامه تجارت دوجانبه دو کشور تلاش کرده تا به طور قابل ملاحظه ای تعرفه های گمرکی روی کالاهایی که میان خود تجارت می کنند را کاهش داده یا به طور کلی حذف نمایند؛ تا بدینوسیله روابط تجاری دوجانبه را توسعه داده و سرمایه گذاری در کشور یکدیگر را تسهیل کنند.
توافقنامه تجارت دوجانبه ترکیه و زیمبابوه
ترکیه و زیمبابوه به منظور تقویت روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه و گسترش سرمایه گذاری، قرارداد تجارت دوجانبه منعقد کردند تا حجم تجارت میان خود را به بیش از ۱۶.۵ میلیون دلار برسانند.
همچنین دو کشور شورای تجاری مشترک ایجاد نموده اند تا بر روی فعالیت هایی مانند شناسایی فرصت های تجاری و سرمایه گذاری دوجانبه، تعیین محصولات و خدمات تجاری و ایجاد یک بستر شبکه ای مخصوص برای معاملات تجاری دوجانبه تمرکز نماید.
توافقنامه تجارت دوجانبه اندونزی و سنگاپور
توافقاتی میان دو کشور به منظور گسترش فعالیت های دوجانبه در زمینه توسعه جزایر و گسترش اسکله سازی صورت گرفته است. همچنین هیأت وزیران دو کشور توافق نموده اند تا جهت بهبود جریان گردشگری و سرمایه گذاری و تسهیل همکاری های اقتصادی و تجاری دوجانبه، اتصال هوایی میان دو کشور را گسترش دهند.
دو کشور به تشکیل شورای مشترک بازرگانی اندونزی- سنگاپور نیز اقدام نموده و تأکید کرده اند که راه اندازی این شورای مشترک به شناسایی زمینه های همکاری بالقوه میان کمیته های تجاری دو کشور کمک خواهد کرد و سبب ایجاد تعامل دقیق تر و تقویت شبکه های میان بخش خصوصی می شود.
توافقنامه تجارت دوجانبه نیوزلند و تایلند
نیوزلند و تایلند به منظور بهبود دسترسی صادرکنندگان دو کشور به بازارهای یکدیگر توافق تجاری دوجانبه امضا کرده اند.
دو کشور همچنین جهت ایجاد یک برنامه همکاری مشترک کشاورزی جدید نیز توافقاتی را انجام داده اند. این توافق به منظور افزایش حجم صادرات محصولات لبنی از نیوزلند به تایلند امضا شده و در این توافق تایلند یک نرخ تعرفه ترجیحی مخصوص برای نیوزلند در نظر گرفته است.
توافقنامه تجارت دوجانبه هند و کره جنوبی
بر اساس قرارداد تجارت دوجانبه بین کشورهای هند و کره جنوبی تعرفه واردات بسیاری از کالاهای تولید داخل هر یک از طرفین به بازار کشور مقابل به میزان قابل توجهی کاهش یافته و در برخی موارد به کلی حذف شده است و این قرارداد نقشی اساسی در افزایش تجارت دوجانبه هند و کره جنوبی در سال های اخیر داشته است.
توافقنامه تجارت دوجانبه اتحادیه اروپا و کانادا
قرارداد تجارت دوجانبه میان کانادا و اتحادیه اروپا که تحت عنوان توافق جامع تجاری و اقتصادی مطرح است، جهت دسترسی به بازارهای آزاد هر دو طرف به امضاء رسیده است. این قرارداد برای ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا لازم الاجرا است و پارلمان های کشورهای اروپایی باید آن را تصویب نمایند.
گفتنی است که پیشتر کانادا از دسترسی آزاد یکطرفه اتحادیه اروپا به بازار این کشور با صادرات ۱۷ هزار و ۷۰۰ تن پنیر اروپایی و نیز دارو ابراز نارضایتی کرده بود و قرار است تخصیص سهم تعرفه پنیر اروپا به کانادا تا قبل از دسامبر صورت گیرد.
توافقنامه تجارت دوجانبه ژاپن و اتحادیه اروپا
یکی از انگیزه‌های اصلی اتحادیه اروپا در دستیابی به این توافق تجاری، ایجاد بازارهای صادراتی برای بخش کشاورزی بوده است. در مقابل نیز خودروسازان ژاپنی می‌توانند سود قابل توجهی از این توافق حاصل نمایند چرا که طبق این توافق دسترسی آنها به بازار کشورهای اروپایی تسهیل خواهد شد.
با اینحال خودروسازان اروپایی خواهان در نظر گرفتن یک دوره گذار شده اند به طوریکه در این دوره محدودیت‌های واردات خودرو از ژاپن به کشورهای اروپایی به طور تدریجی برطرف شود.
توافقنامه تجارت دوجانبه چین و اتحادیه اروپا
کشور چین و اتحادیه اروپا یک قرارداد تجارت دوجانبه به منظور گسترش سرمایه‌گذاری خارجی منعقد کرده‌اند که قرار است به زودی آن را به یک توافق تجاری دوجانبه جامع تر ارتقاء دهند.
چین و اتحادیه اروپا از چندین ماه قبل مذاکرات خود را برای دستیابی به یک توافق به منظور تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی متقابل آغاز کرده اند. در حال حاضر این مذاکرات به نتیجه رسیده و به عنوان اولین مرحله از مذاکرات بر سر یک توافق تجاری جامع محسوب میشود. سران کشور چین و اتحادیه اروپا نیز با ابراز خرسندی از این موضوع اعلام کرده‌اند که مذاکرات تجاری خود را تا رسیدن به یک توافق جامع و سودمند ادامه خواهند داد.
توافقنامه تجارت دوجانبه آمریکا و کره جنوبی
آمریکا و کره جنوبی بیش از ۵ سال است که یک توافق تجاری دوجانبه تجاری با یکدیگر دارند و فعالین تجاری آمریکا معتقدند این توافق تجاری مزایای متعددی برای این کشور داشته است.
بعد از انعقاد قرارداد تجاری دوجانبه آمریکا و کره جنوبی میزان صادرات خدمات آمریکا به این کشور ۲۵ درصد افزایش یافته و به بیش از ۲۱ میلیارد دلار در سال رسیده است.
در زمینه صادرات کالا نیز شرایط مشابهی برقرار است و در آینده نیز با رفع بیشتر موانع صادرات محصولات آمریکایی به کره جنوبی، میزان صادرات آمریکا به این کشور افزایش بیشتری را تجربه خواهد کرد.
توافقنامه تجارت دوجانبه ترکیه و اتحادیه اروپا
ترکیه و اتحادیه اروپا یک توافق تجاری دوجانبه با یکدیگر دارند و از این طریق تعاملات تجاری را افزایش داده‌اند. همچنین ترکیه در فکر به روز رسانی این توافق برای سازگاری با شرایط جدید است.
اتحادیه اروپا بزرگترین شریک تجاری ترکیه است به طوریکه بیش از ۴۹ درصد صادرات ترکیه به کشورهای عضو اتحادیه اروپا انجام میشود. در زمینه واردات نیز اتحادیه اروپا مبدأ بیش از ۴۰ درصد از واردات ترکیه است.
توافقنامه تجارت دوجانبه استرالیا و پرو
دولت استرالیا اعلام کرده است که در آستانه دستیابی به یک قرارداد تجارت آزاد دوجانبه با کشور پرو قرار دارد. استرالیا امیدوار است بتواند با انعقاد قراردادهای دوجانبه تجاری بازار کشورهای آمریکای جنوبی را به روی صادرکنندگان خود بگشاید.
توافقنامه تجارت دوجانبه استرالیا و نیوزلند
استرالیا و نیوزلند به دنبال آن هستند تا با دستیابی به توافقات تجاری جامع و با کیفیت، فرصت‌های صادراتی جدیدی را پیش روی کشاورزان، معدن کاران، کارخانه‌جات، ارائه دهندگان خدمات و سرمایه‌گذاران خود ایجاد نمایند.
تحقق این هدف میتواند به ایجاد رشد اقتصادی و فرصت‌های شغلی بیشتر دو کشور کمک نماید.
توافقنامه تجارت دوجانبه پاکستان و شورای همکاری خلیج فارس
پاکستان و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به منظور گسترش سرمایه گذاری و روابط تجاری دوجانبه و دستیابی به فرصت های تجاری متقابل، در حال انجام تدارکات لازم جهت انعقاد توافقنامه تجارت دوجانبه هستند.
بازرگانان پاکستانی از این قرارداد استقبال کرده اند.
توافقنامه تجارت دوجانبه اوکراین با ۱۶ کشور
کشور اوکراین بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و کسب استقلال، ۱۶ توافقنامه تجارت دوجانبه منعقد کرده است.
توافقنامه های تجارت دوجانبه اوکراین ۴۵ کشور را شامل می شود که اتحادیه اروپا و آمریکا از مهمترین آنهاست. این توافقنامه ها به بخش تجاری اوکراین کمک فراوانی کرده است.
توافقنامه تجارت دوجانبه چین و مکزیک
سفیر چین در مکزیک اخیرا اعلام کرده است این کشور آمادگی دارد تا یک قرارداد تجاری دوجانبه با مکزیک منعقد نماید. وی اعلام کرده است که چین و مکزیک تجارت دوجانبه گسترده‌ای با یکدیگر دارند و این کشور دومین شریک تجاری بزرگ چین در منطقه آمریکای لاتین محسوب می شود.
وی همچنین گفته است کشورش تمایل دارد تعاملات تجاری دوجانبه بین چین و مکزیک به مراتب بیشتر از وضعیت فعلی گسترش یابد.
توافقنامه تجارت دوجانبه اعضای مرکوسور
کشورهای آرژانتین، برزیل، پاراگوئه و اروگوئه از سال ۱۹۹۱ یک قرارداد تجاری چندجانبه بزرگ با نام مرکوسور را با یکدیگر منعقد کرده اند. کشورهای آرژانتین، برزیل، اروگوئه و پاراگوئه جزء بزرگترین کشورهای آمریکای جنوبی محسوب میشوند و ظرفیت های تجاری فراوانی با یکدیگر دارند.
سران این کشورها در دیدار اخیر خود در کشور آرژانتین تأکید کرده اند که قصد دارند تا قراردادهای تجارت دوجانبه مرکوسور را گسترش دهند و از ظرفیت های آن به نحو مناسب تری استفاده نمایند.
جهان به سمت تجارت دوجانبه در حرکت است
مزایای توافقات تجاری دوجانبه، درکنار عدم موفقیت سازمان تجارت جهانی در دستیابی به یک توافق جامع جدید، موجب شده است حتی کشورهایی که سالهاست عضو سازمان تجارت جهانی هستند، این راهبرد را در تجارت خارجی خود پیش بگیرند. در حال حاضر بیش از ۵۰ قرارداد تجارت دوجانبه میان کشورهای مختلف منعقد شده است که نشان از مسیر جدید گسترش تجارت جهانی دارد.
این درحالیست که ایران نیز در تعامل با سازمان تجارت جهانی وضعیت مناسبی نداشته است. به گفته خسروتاج، ایران ۲۰ سال منتظر الحاق به WTO بوده اما نتیجه ای نداشته است. اکنون رئیس سازمان توسعه تجارت معتقد است برای بهبود شرایط تجاری کشور، باید گزینه های دیگری مانند تجارت دوجانبه و تجارت منطقه ای در دستور کار قرار بگیرد.
موفقیت تجارت دوجانبه نیازمند طراحی هوشمندانه
توافقات تجاری دوجانبه زمانی میتواند اثرگذاری لازم را داشته باشد که هوشمندانه طراحی شده باشد؛ در واقع صرف انعقاد یک قرارداد دوجانبه مد نظر نیست چراکه این توافقات تجاری همانقدر که میتواند زمینه شکوفایی اقتصاد داخلی را فراهم آورد، توان این را دارد که در صورت عدم انتخاب صحیح کالاها و کشورهای هدف، به تولید داخلی صدماتی را وارد آورد.
بنابراین در شرایط کنونی لازم است مسئولین حوزه تجارت خارجی کشور با تمرکز بر طراحی توافقات هوشمندانه با کشورهای هدف، به سمت گسترش توفقات تجاری دوجانبه از طریق انعقاد قراردادهای تجاری دوجانبه حرکت نمایند.
