به گزارش مسیر اقتصاد در سال‌های اخیر روابط روسیه و شورای همکاری خلیج فارس رو به رشد است. برگزاری «گفتگوی راهبردی روسیه و شورای همکاری خلیج فارس» در ماه گذشته و نیز آغاز پروازهای مستقیم برنامه‌ریزی‌شده بین عربستان سعودی و روسیه تنها دو نمونه اخیر از این تعامل هستند. تقویت این رابطه برای هر دو طرف سودمند است؛ زیرا روسیه در شرایط تحریمی به کشورهای شریک نیاز داردو در مقابل، کشورهای خلیج فارس به دنبال اتحاد چندجانبه در نظم جهانی در حال تغییر هستند.
جهش در روابط تجاری دوجانبه
با تعمیق روابط روسیه و شورای همکاری خلیج فارس، اکنون تمرکز بر گسترش همکاری در حوزه اقتصادی، گردشگری، آموزش و فرهنگ است. طبق گزارش‌ها، تجارت دوجانبه بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ هفت برابر شده است. با این حال، چون این تجارت در سال ۲۰۲۱ تنها ۷.۶ میلیارد دلار آمریکا بود، روسیه هنوز از چین، اتحادیه اروپا، هند و سایر شرکای تجاری برتر شورای همکاری خلیج فارس بسیار عقب مانده است و بخش قابل توجهی از این رشد نیز نشان‌دهنده واردات نفت ارزان روسیه توسط کشورهای خلیج فارس بوده که توسط غرب تحریم شده است. با این وجود، افکار عمومی هم امیدوارکننده است. نظرسنجی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که ۵۷ درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند حفظ روابط خوب با روسیه مهم است.
تاثیر جنگ اوکراین بر توسعه روابط
جنگ روسیه در اوکراین به روابط دو کشور شتاب تازه‌ای بخشیده است. با وجود فشارهای غرب، این درگیری کشورهای خلیج فارس را در موقعیت قدرتمندی به عنوان صادرکنندگان انرژی قرار داده است. آن‌ها موضع بی‌طرفی خود را حفظ و به مقصدی برای افراد و شرکت‌هایی تبدیل شده‌اند که به دنبال دوری از جنگ هستند و حتی با واردات و صادرات مجدد نفت روسیه از نظر اقتصادی سود بردند. ادامه روابط با روسیه به راهبردهای چندجانبه و ادعاهای آن‌ها مبنی بر میانجیگری بی‌طرفانه اعتبار می‌بخشد. این امر می‌تواند به نفع غرب نیز باشد، زیرا شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند به آوردن روسیه به میز مذاکره کمک کند. کشورهای خلیج فارس پیش از این در چند توافق برای بازگرداندن اسرای جنگی میانجیگری کرده‌اند، بطوریکه عربستان سعودی میزبان نخستین دور مذاکرات ایالات متحده و روسیه برای پایان دادن به جنگ بود.
نزدیکی مسکو و خلیج فارس در سایه نظم نوین چندقطبی
همزمان با گذار جهان به یک نظم نوین جهانی، روسیه نیز به عنوان شریکی مهم برای کشورهای خلیج فارس در نهادهای چندجانبه مانند بریکس محسوب می‌شود. امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۴ به بریکس پیوست و از عربستان سعودی نیز دعوت شد تا به آن بپیوندد، اما هنوز در حال ارزیابی عضویت است. عربستان، قطر، امارات، کویت و بحرین نیز شرکای گفتگوی سازمان همکاری شانگهای (SCO) هستند و احتمالا از طریق یک توافقنامه تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) که توافقنامه همکاری با امارات نیز دارد و با عربستان سعودی مذاکراتی انجام داده، به روسیه متصل شوند.
با این وجود، ایالات متحده همچنان قدرت خارجی مسلط در خلیج فارس است و روسیه به هیچ وجه قادر به ایجاد توازن در برابر نفوذ آن نیست. در نتیجه، روابط روسیه و شورای همکاری خلیج فارس همچنان در سایه برتری ایالات متحده قرار دارد. اما، بدون تردید این روابط در مسیر گسترش بوده که ناشی از تغییر پویایی‌های ژئوپلیتیکی و ظهور نظم چندقطبی است. البته زمان مشخص می‌کند که این روند تا کجا پیش خواهد رفت، اما در حال حاضر، فرصت‌های این رابطه بیش از هر زمان دیگری است.
گسترش روابط باوجود اختلاف در برخی حوزه‌ها
البته کشورهای خلیج فارس در برخی مناطق با روسیه رقابت دارند. این کشورها قرن‌هاست که با شاخ آفریقا در تعامل بوده‌اند، اما در سال‌های اخیر حضور آن‌ها در این قاره بسیار گسترش یافته است. امارات متحده عربی اکنون چهارمین منبع بزرگ سرمایه‌گذاری در آفریقا پس از اتحادیه اروپا، چین و ایالات متحده است. روسیه نیز بازیگر اصلی در این قاره است و به عنوان مثال، در سودان، از نیروهای مسلح سودان حمایت می‌کند که به آن امکان داده است تا اجازه تأسیس اولین پایگاه دریایی خود در آفریقا را دریافت و حضور خود را در امتداد کریدورهای منطقه‌ای تثبیت کند. اما این اقدام احتمالا در تضاد با منافع برخی از کشورهای خلیج فارس باشد. همچنین، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در حال گسترش حضور خود در آسیای مرکزی هستند که به منطقه اجازه دهد تا وابستگی خود به روسیه و ترکیه را کاهش دهند.
منبع: بنیاد تحقیقاتی آبزرور
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
