به گزارش مسیر اقتصاد از زمان آغاز تهاجم اسرائیل به غزه در اکتبر ۲۰۲۳، فروشگاه‌ها و رستوران‌ها در ترکیه به میدان یک اعتراض خاموش تبدیل شدند. مصرف‌کنندگان یکی از گسترده‌ترین کمپین‌های تحریم مردمی را علیه برندهای جهانی که حامی اسرائیل تلقی می‌شوند (ذیل جنبش بایکوت)، به راه انداختند. این فشار به حدی بود که شرکت‌های بزرگ جهانی در گزارش‌های سالانه خود اعتراف کردند که تحریم مردمی در ترکیه به یک عامل فشار جدی بر نتایج مالی آن‌ها تبدیل شده و از زمان آغاز جنگ، فروش و ارزش سهامشان بین ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش یافته است.
زیان‌های سنگین کوکاکولا و استارباکس
کوکاکولا یکی از بزرگ‌ترین بازندگان در بازار ترکیه بود. طبق داده‌های این شرکت، فروش آن در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۲۲ درصد کاهش یافت. این روند نزولی در سال ۲۰۲۴ نیز ادامه داشت و سود خالص فصلی شرکت با افتی ۶۱ درصدی به حدود ۵.۱۷ میلیارد لیره رسید. این سقوط حتی نهادهای رسمی را نیز به میدان آورد؛ پارلمان ترکیه در نوامبر ۲۰۲۳ فروش محصولات کوکاکولا را در تمام رستوران‌ها و کافه‌های خود ممنوع کرد و به دنبال آن، فروش این محصول در نهادهای دولتی، قطارها و خطوط هوایی ترکیه نیز متوقف شد.
کافه‌های زنجیره‌ای استارباکس نیز از این موج در امان نماندند. تحلیلگران ترک تخمین می‌زنند که فروش کافه‌های جهانی هدف، به ویژه استارباکس، در اکثر شعب ترکیه بیش از ۵۰ درصد کاهش یافت. این فشار تنها به مردم محدود نشد و شرکت راه‌آهن ترکیه نیز فروش محصولات استارباکس را در قطارهای سریع‌السیر خود متوقف کرد.
خروج کامل کی‌اف‌سی و پیتزا هات
اما شدیدترین ضربه به رستوران‌های زنجیره‌ای «کی‌اف‌سی» و «پیتزا هات» وارد شد. شرکت مادر، «یام برندز»، در ۸ فوریه ۲۰۲۵ اعلام کرد که قرارداد حق امتیاز خود را با اپراتور ترکیه‌ای «ایش غدا» فسخ کرده و به حضور این دو برند جهانی در ترکیه به طور کامل پایان داده است. این تصمیم که در ابعاد تأثیرگذاری خود بی‌سابقه بود، منجر به تعطیلی یک‌شبه ۵۳۷ شعبه و بیکاری هزاران کارمند شد. اپراتور محلی نیز که با بدهی بیش از ۷.۷ میلیارد لیره‌ای (۲۱۴ میلیون دلار) دست و پنجه نرم می‌کرد، اعلام ورشکستگی کرد.
جهش بی‌سابقه در تولیدات داخلی ترکیه
نتایج تحریم مردمی در ترکیه تنها به سقوط برندهای خارجی محدود نشد، بلکه درها را برای شرکت‌ها و محصولات داخلی باز کرد تا خلأ موجود را پر کرده و به دستاوردهای بی‌سابقه‌ای برسند:
- نوشیدنی‌ها: شرکت داخلی «کولا تورکا» جهشی استثنایی را تجربه کرد و حجم فروش آن بین ژانویه و سپتامبر ۲۰۲۴ بیش از ۱۰ برابر شد.
- کافه‌ها: «قهوه دنیاسی» به عنوان جایگزین اصلی استارباکس ظهور کرد و درآمد خود را در سال ۲۰۲۳ با افزایشی ۱۵۰ درصدی به نزدیک ۴ میلیارد لیره رساند و قصد دارد تعداد شعب خود را تا سال ۲۰۲۵ به ۵۰۰ برساند. رقیب دیگر، «اسپرسو لب»، نیز با رشد چشمگیر، تعداد شعب خود را به بیش از ۲۳۴ رساند.
- صنایع غذایی و شوینده: شرکت «اولکر بیسکویت» با رشد ۵۲ درصدی، به سود ۷.۴ میلیارد لیره‌ای دست یافت. در بخش شوینده‌ها نیز محصولات داخلی «بورون» با فروش چشمگیر، سهم بازار خود را به شکل قابل توجهی افزایش دادند.
در اقدامی نمادین، هشت جوان در استان شانلی‌اورفه فروشگاهی با نام «فیدان برای تحریم» افتتاح کردند که تنها محصولات داخلی و غیرمرتبط با اسرائیل را به فروش می‌رساند. این حرکت با استقبال گسترده مردم مواجه شد.
تغییر پایدار در رفتار مصرف‌کننده؟
عمر آکوچ، تحلیلگر اقتصادی، معتقد است که کمپین تحریم یا جنبش BDS، تغییری محسوس در رفتار مصرف‌کننده ترک ایجاد کرده است. با این حال، به باور او، پایدار شدن این تغییر به سه عامل بستگی دارد: ۱. تبدیل شدن تحریم به یک عادت مصرفی پایدار برای حداقل دو سال. ۲. حفظ کیفیت، قیمت رقابتی و در دسترس بودن محصولات توسط شرکت‌های داخلی. ۳. تبدیل سود فعلی به سرمایه‌گذاری‌های تولیدی و توسعه‌ای.
این تحلیلگر اقتصادی تأکید می‌کند که نتایج در بخش‌هایی که جایگزینی در آن‌ها آسان است (مانند نوشیدنی و فست‌فود) سریع و واضح بوده، اما در بخش‌های پیچیده‌تر مانند الکترونیک و لوازم آرایشی، این تحول کندتر و نیازمند حمایت بیشتر است.
منبع: الجزیره
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
