مسیر اقتصاد/ سیاست‌های تجاری آمریکا با شوک به بازارهای جهانی، روند بی‌سابقه‌ای از دلارزدایی را کلید زده است. هم‌زمانی سقوط ارزش دلار، بازار سهام و اوراق خزانه نشان‌گر بحران عمیق اعتماد به نظام مالی آمریکا است. این تحولات، گذار به نظم پولی چند قطبی را تسریع کرده و جایگاه انحصاری دلار را به چالش کشیده است.
سیاست‌های تجاری جدید دولت آمریکا، نه تنها روابط اقتصادی بین‌المللی را متحول کرده، بلکه بنیان‌های نظام پولی مبتنی بر دلار را با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه ساخته است. این تحولات موجب تشدید روند دلارزدایی در سطح جهانی شده‌اند؛ پدیده‌ای که در آن بازیگران بین‌المللی به تدریج از وابستگی به دلار آمریکا کاسته و به دنبال راهکارهای جایگزین می‌گردند.
سقوط تاریخی دلار در بازارهای جهانی
ارزش دلار آمریکا در هفته‌های اخیر شاهد کاهشی چشمگیر و بی‌سابقه بوده است. این ارز که برای دهه‌ها به عنوان پناهگاه امن سرمایه‌گذاران در دوران بی‌ثباتی شناخته می‌شد، اکنون خود به منبع اصلی ناپایداری در بازارهای جهانی تبدیل شده است. داده‌های دقیق بازار نشان می‌دهد که دلار در برابر سبدی از ارزهای اصلی جهانی با کاهشی فراتر از یک درصد مواجه شده و به پایین‌ترین سطح سه سال اخیر خود سقوط کرده است.
این روند نزولی وقتی در بازه زمانی گسترده‌تر بررسی می‌شود، ابعاد نگران‌کننده‌تری به خود می‌گیرد؛ شاخص دلار از ابتدای سال جاری تاکنون تقریباً ده درصد از ارزش خود را در برابر سایر ارزهای اصلی از دست داده است. در میان این نوسانات، کاهش ارزش دلار در برابر پوند و یورو از همه چشمگیرتر بوده است.
واکنش بازار به تغییرات سیاستی؛ از تعدیل تا تشدید بی‌ثباتی
واکنش بازارهای جهانی به تغییرات سیاستی دولت آمریکا حاکی از عمق بحران اعتماد به دلار است. حتی پس از تعدیل جزئی سیاست‌ها توسط کاخ سفید و ثابت نگه داشتن تعرفه‌های ۱۰ درصدی بر واردات آمریکا (به استثنای چین) برای مدت ۹۰ روز، بازارها نه تنها آرام نگرفتند، بلکه با نوسانات شدیدتری مواجه شدند. رئیس تحقیقات ارزی دویچه بانک، در تحلیل این وضعیت هشدار می‌دهد: «بازارها در حال بازنگری اساسی در جایگاه ساختاری دلار هستند. آنچه که مشاهده می‌شود، تنها یک اصلاح قیمتی موقت نیست، بلکه نشانه‌های اولیه یک روند عمیق‌تر دلارزدایی است که با سرعتی بی‌سابقه در حال پیشروی است.»
این تحلیل‌گر ارشد معتقد است که سرمایه‌گذاران در حال بازتعریف استراتژی‌های بلندمدت خود هستند و به تدریج از تمرکز انحصاری بر دارایی‌های دلاری فاصله می‌گیرند. در نمودار زیر بازده اوراق قرضه آمریکا در ده سال گذشته به تصویر کشیده شده است:
بازارهای مالی همزمان دچار سقوط شدند
ویژگی منحصر به فرد بحران کنونی، هم‌زمانی سقوط در تمامی بخش‌های کلیدی بازارهای مالی است. در شرایط معمول، سرمایه‌گذاران در مواجهه با بی‌ثباتی‌های اقتصادی به دلار و اوراق خزانه‌داری آمریکا به عنوان پناهگاه امن پناه می‌برند، اما این بار کاهش همزمان ارزش دلار، سقوط شاخص‌های سهام وال استریت و نوسانات گسترده در بازار اوراق قرضه دولتی آمریکا به شکل کاملا مستقیم رویت می‌شود.
این هم‌زمانی بی‌سابقه نشان‌دهنده بحران عمیق‌تری در اعتماد به نظام مالی آمریکاست. تحلیلگران بانک مرکزی اروپا در یادداشتی محرمانه این وضعیت را «طوفان کامل مالی» توصیف کرده‌اند که می‌تواند تبعات گسترده‌ای برای ثبات نظام پولی جهانی داشته باشد. نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که در پی این بحران، بیش از ۵ تریلیون دلار از ارزش بازار سهام آمریکا محو شده و بازده اوراق خزانه‌داری ۳۰ ساله با شدیدترین افزایش از سال ۱۹۸۲ مواجه شده است.
ریشه‌یابی بحران؛ از دلارزدایی تا تزلزل اعتماد جهانی
بحران کنونی ریشه در مجموعه‌ای از عوامل ساختاری و سیاستی دارد که همگی به تضعیف جایگاه دلار انجامیده است. در صدر این عوامل، بی‌ثباتی فزاینده در سیاست‌گذاری اقتصادی آمریکا قرار دارد که موجب شده سرمایه‌گذاران بین‌المللی نسبت به پیش‌بینی‌پذیری محیط کسب‌وکار در این کشور دچار تردیدهای جدی شوند. افزون بر این، تشدید تنش‌های تجاری و افزایش احتمال وقوع رکود اقتصادی در آمریکا، بسیاری از دارندگان ذخایر ارزی را به فکر متنوع‌سازی سبد دارایی‌های خود انداخته است.
روند دلارزدایی که پیش از این به آرامی در جریان بود، در پی این تحولات شتاب بی‌سابقه‌ای گرفته است. آمارهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد اگرچه دلار هنوز با سهم ۶۰ درصدی از ذخایر ارزی جهانی در موقعیت مسلط قرار دارد، اما روند کاهشی این سهم در سال‌های اخیر چشمگیر بوده است. در مقابل، ارزهایی مانند یورو (با سهم ۲۰ درصدی) و ین ژاپن (با سهم ۶ درصدی) به تدریج جایگاه بهتری در سبد ذخایر ارزی کشورها پیدا کرده‌اند.
واکنش‌های بین‌المللی و چشم‌انداز آینده دلار
در پی این تحولات، بازیگران اصلی اقتصاد جهانی به تکاپو افتاده‌اند تا وابستگی خود به دلار را کاهش دهند. اتحادیه اروپا با تشدید تلاش‌ها برای بین‌المللی کردن یورو، چین با گسترش استفاده از یوان در مبادلات منطقه‌ای و حتی متحدان سنتی آمریکا مانند ژاپن و کانادا با ترویج ارزهای ملی خود در تجارت بین‌المللی، همگی در حال شکل‌دهی به نظم پولی چندقطبی هستند.
اقتصاددان ارشد سابق صندوق بین‌المللی پول، در این باره هشدار می‌دهد: «سیاست‌های تجاری ترامپ نه‌تنها به اقتصاد آمریکا آسیب می‌زند، بلکه پایه‌های سلطه دلار را نیز به طور سیستماتیک تضعیف می‌کند. آنچه در هفته‌های اخیر مشاهده می‌شود، تنها آغاز یک روند بلندمدت در جهت دلارزدایی است.» کارشناسان بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی در بازوی تحقیقاتی خود پیش‌بینی کرده‌اند که سهم دلار از ذخایر ارزی جهانی تا سال ۲۰۳۰ ممکن است به حدود ۴۵-۵۰ درصد کاهش یابد، در حالی که سهم یورو و سایر ارزها به طور همزمان افزایش خواهد یافت.
آیا گذار به نظم پولی جدید ممکن است؟
تحلیل شرایط کنونی حاکی از آن است که جهان در آستانه یک تحول تاریخی در نظام پولی بین‌المللی قرار دارد. در کوتاه‌مدت، دلار احتمالاً جایگاه مسلط خود را حفظ خواهد کرد، اما روند کاهش تدریجی سهم آن از ذخایر ارزی جهانی شتاب بیشتری خواهد گرفت. سناریوهای محتمل برای آینده شامل تشدید جنگ ارزی میان قدرت‌های بزرگ اقتصادی، گسترش استفاده از ارزهای دیجیتال توسط بانک‌های مرکزی، و شکل‌گیری بلوک‌های پولی منطقه‌ای است.
منبع: گاردین
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
