مسیر اقتصاد/ بحران انرژی چند سال گذشته در اروپا که منجر به افزایش شدید قیمت حامل‌های انرژی نظیر گاز، برق و غیره شد، منجر به اتخاذ تصمیمات مهم در عرصه حکمرانی انرژی در اتحادیه اروپا شد.
در حالی که مرحله حاد بحران انرژی سپری شده است، نگرانی‌های فزآینده در مورد رقابت‌پذیری صنایع، فشار سیاسی زیادی را برای دولت‌ها ایجاد کرده تا به اعطای یارانه‌ها یا معافیت‌های مالیاتی ادامه دهند که نمونه‌های برجسته آن، اصلاح قیمت‌گذاری برق تولید شده از انرژی هسته‌ای در فرانسه و بحث احزاب سیاسی در آلمان درباره نحوه پرداخت یارانه انرژی به قیمت برق پرداختی توسط صنایع انرژی‌بر است.
چالش اصلی اتحادیه اروپا در مقابل قیمت انرژی چیست؟
اتحادیه اروپا با موفقیت بحران انرژی ۲۰۲۲ را پشت سر گذاشت و اکنون امنیت انرژی بیشتری دارد و در برابر شوک‌های انرژی انعطاف پذیرتر است. با این حال، قیمت گاز و برق در اتحادیه اروپا به طور مداوم بالاتر از سطح قبل از بحران خود باقی مانده است. چشم‌انداز نوسان مداوم قیمت انرژی در مقایسه با رقبای اصلی ممکن است برای رقابت صنعتی اتحادیه اروپا چالش برانگیزتر از خود بحران انرژی باشد. در عین حال، سیاست‌گذاران اروپایی اکنون با چالش مضاعف کربن‌زدایی از اقتصاد کشورهای خود نیز مواجه هستند که همین مسئله دلالت بر افزایش مصرف برق و در عین حال حفظ رقابت صنعتی دارد.
تأثیر پایدار بحران انرژی بر اتحادیه اروپا
تاثیر بحران انرژی بر قیمت برق چشمگیر بوده است، به طوری که قیمت عمده فروشی در آگوست ۲۰۲۲ بیش از ده برابر میانگین قیمت ۲۰۱۹-۲۰۲۰ به اوج خود رسید و اختلاف قیمت بین کشورهای اتحادیه اروپا افزایش یافت. در شکل ۱ میانگین هفتگی حداقل و حداکثر قیمت برق در اتحادیه اروپا را نشان می‌دهد.
در سه سال گذشته، سوئد و ایتالیا به طور مداوم حداقل و حداکثر قیمت‌ها را در اتحادیه اروپا مشخص کرده‌اند. این نشان‌دهنده انتخاب‌های سیاست گذشته است، در حالی که سوئد بر روی انرژی‌های هسته‌ای و تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده است و ایتالیا تا حد زیادی به گاز طبیعی برای تولید برق متکی است.
سیاست‌گذاری در قیمت برق بخشی از مجموعه ابزار سیاست صنعتی دولت‌ها است. فرانسه سیستم دسترسی تنظیم شده به انرژی هسته‌ای تاریخی (ARENH) را دارد که به نحوی طراحی شده که برای مشتریانی که خواهان دسترسی به تأمین‌کننده با برق ارزان هستند، اجازه انتخاب می‌دهد. در آلمان، مصرف‌کنندگان صنعتی خاص از ده‌ها معافیت، از جمله معافیت از هزینه اضافی انرژی‌های تجدیدپذیر بهره می‌برند تا قیمت برق خود را پایین نگه دارند.
توزیع ۳۹۰ میلیارد یورو یارانه انرژی در اتحادیه اروپا با اهداف توسعه‌محور
با این حال، از زمان همه گیری کرونا مداخله دولت در اقتصاد به طور چشمگیری افزایش یافته است. پس از درگیری روسیه و اوکراین، حمایت‌ها به سمت کاهش شوک قیمت انرژی هدایت شد. کل یارانه‌های انرژی در اتحادیه اروپا از ۱۷۷ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۵ به ۲۱۶ میلیارد یورو در سال ۲۰۲۱ افزایش یافت و در سال ۲۰۲۲ به ۳۹۰ میلیارد یورو افزایش یافت. یارانه‌های گاز طبیعی و برق بیشترین افزایش را در سال ۲۰۲۳ داشته و به ترتیب از ۱۵ میلیارد و ۲۰ میلیارد یورو به ۴۶ و ۶۴ میلیارد یورو رسیده است.
در جدول ۱، قیمت برق به صورت مقایسه‌ای با تعدادی از کشورهای اروپایی ارائه شده است. مداخلات دولت آلمان برای کاهش عوارض و هزینه‌های برق برای صنایع انرژی‌بر، بزرگ‌ترین مداخله در میان پنج کشور بزرگ اتحادیه اروپا بود.
در میان کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا، اسپانیا کمترین افزایش قیمت برق را برای صنایع پُرمصرف خود داشته است. این امر به دو دلیل اصلی برمی‌گردد: اول، دخالت دولت در نحوه قیمت‌گذاری برق و دوم، استفاده بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر (مانند باد و خورشید) در تولید برق.
در مقابل، ایتالیا شاهد بیشترین افزایش قیمت برق برای صنایع پُرمصرف بوده است. دلیل این مسئله وابستگی شدید ایتالیا به گاز طبیعی است؛ به طوری که در ۹۰ درصد مواقع، قیمت گاز طبیعی، قیمت نهایی برق را در این کشور تعیین می‌کند (این میزان وابستگی به گاز، از هر کشور دیگری در اتحادیه اروپا بیشتر است).
لهستان نیز تنها کشور بزرگی در اتحادیه اروپاست که مالیات بر برق صنایع پُرمصرف را افزایش داده است.
نقش رو به رشد دولت‌ها در قیمت حامل‌های انرژی در اروپا
قیمت خرده فروشی برق به شدت تحت تأثیر انتخاب‌های نظارتی قرار گرفته‌اند. تنها یک سوم از متوسط قیمت خرده فروشی برق پرداخت شده توسط خانوارهای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۱ مربوط به هزینه انرژی بود، در حالی که دو سوم دیگر مربوط به مالیات بود. مالیات بر قیمت نهایی پرداخت شده توسط مصرف‌کنندگان زمانی که حجم برق قرارداد کمتر باشد، سنگین‌تر می‌شود.
در سال‌های آینده، مالیات‌ها، عوارض و سایر اجزای تنظیم‌شده سهم بیشتری از قیمت‌ها را تشکیل می‌دهند و دولت‌ها تصمیم خواهند گرفت که چگونه این هزینه‌ها بین گروه‌های مصرف‌کننده تقسیم شود. ابزارهای تأثیرگذار بر قیمت نهایی شامل معافیت های مالیاتی، کاهش عوارض و سازوکارهای جبرانی است. به عنوان مثال، صنایع انرژی‌بر هزینه‌های شبکه بسیار کمتری را در مقایسه با خانوارها پرداخت می‌کنند. در شکل دوم، اشاره مستقیمی به بهاء تمام شده برق و اجزای آن دارد که قابل ارزیابی است.
اعداد جدول بسیار قابل توجه است. در آلمان، مصرف‌کنندگان صنعتی از طیف وسیعی از قوانین و استثنائات همپوشانی بهره می‌برند. در سال ۲۰۲۳، کاهش مالیات بر برق برای صنعت ۱.۷ میلیارد یورو برآورد شد. کاهش عوارض برای نیروگاه‌های بادی و ترکیبی نیروگاه‌های بادی و ترکیبی تقریباً یک میلیارد یورو اضافه شد. ۳ میلیارد یورو دیگر برای جبران افزایش قیمت برق پرداخت شده توسط مصرف کنندگان صنعتی به دلیل سیستم تجارت آلاینده های اتحادیه اروپا استفاده شد.
کشورهای اروپایی به سمت اعطای هدفمند یارانه انرژی گام بر خواهند داشت
گزارش کمیسیون اروپا در سال ۲۰۲۰ در مورد هزینه‌های انرژی، مالیات‌ها و تأثیر مداخلات دولت نشان داد که صنایع انرژی بر و کشاورزی معمولاً کمترین مالیات را نسبت به مقدار انرژی مصرف شده پرداخت می‌کنند، در حالی که بخش‌های حمل و نقل جاده‌ای بیشترین پرداخت را دارند.
این مطالعه نشان می‌دهد که صنایع انرژی بر ۱۸ درصد از مصرف انرژی در اتحادیه اروپا را به خود اختصاص می‌دهند، اما تنها ۲ درصد از درآمدهای مالیات بر انرژی را پرداخت می‌کنند، در حالی که کشاورزی ۳ درصد از مصرف انرژی و ۰.۵ درصد از درآمد مالیات بر انرژی را تشکیل می‌دهد. حمل و نقل ۲۹ درصد از مصرف انرژی و ۶۰ درصد از درآمد مالیات بر انرژی را تشکیل می‌دهد.
در انتها لازم به یادآوری است که سیاست فعلی اعضای اتحادیه اروپا در اعطای یارانه انرژی برای توسعه صنعتی، به مثابه درسی نو به کشورهای درحال توسعه و دارنده منابع هیدروکربوری قلمداد می‌شود و می‌تواند با طراحی برنامه‌ای جامع در رابطه با توسعه صنعتی، راهکاری مدون در راستای رشد و پیشرفت کشور و توسعه حداکثری را به ارمغان بیاورد.
منبع: Bruegel
انتهای پیام/ انرژی
