مسیر اقتصاد/ دسترسی ساکنان واحد مسکونی به امکانات رفاهی پیرامون محیط مسکن یکی از عوامل ایجاد رفاه برای خانواده‌هاست؛ زیرا وضعیت محله و موقعیت مسکونی، تأثیر زیادی بر رفاه دارد. معمولاً مناطقی از شهر که به امکانات دسترسی بهتری داشته باشند قیمت بالاتری نیز دارند. از این حیث با افزایش قیمت و از طرف دیگر با افزایش امکانات پیرامون مسکن رفاه افزایش می‌یابد. در ادامه به مهمترین شاخص‌های مرتبط با پیرامون امکانات رفاهی مسکن اشاره می‌شود.
نسبت مخارج به جمعیت هر شهر؛ نشان دهنده سرانه زیرساخت‌های شهری
مخارج زیرساخت‌هایی را که دولت در طول یک سال برای جمعیت شهری فراهم می‌کند، مخارج زیرساخت‌های شهری می‌گویند. سرانه این شاخص از طریق تقسیم این مخارج به جمعیت هر شهر به دست می‌آید. مخارج این زیرساخت‌ها شامل هزینه به‌کارگیری، نگهداری و سرمایه‌گذاری در جاده‌سازی، لوله‌کشی فاضلاب، زهکشی، آبرسانی، برق رسانی و جمع‌آوری زباله می‌شود. مقدار این شاخص معمولاً در کشورهای توسعه یافته بسیار بالاتر از کشورهای در حال توسعه است. معمولاً بالاتر بودن سرانه مخارج می‌تواند امکانات بهتر و بیشتری را نشان دهد و رفاه ساکنان آن منطقه را افزایش دهد.
دسترسی به امکانات رفاهی و محل اشتغال، دو شاخص موقعیت مکانی مسکن
برای سنجش موقعیت مسکن و دسترسی آن به فضاهای مختلف روش‌های متفاوتی وجود دارد. سنجش زمان و مسافت که با در نظر گرفتن وسیله رفت‌وآمد، ترکیب‌های مختلفی را به دست می‌دهد انواع روش‌های محاسبه را شکل می‌دهد. استفاده از هر یک از این شاخص‌ها نیاز به تحقیق مستقلی دارد تا بتوان یک نحو سنجش استاندارد برای دسترسی به خدمات در نظر گرفت. برای مثال مسافت استاندارد بین مسکن تا ایستگاه مترو یا زمان استاندارد رسیدن از خانه به ایستگاه مترو چقدر است؟ به طور کلی شاخص‌هایی که می‌تواند در رابطه با موقعیت مسکن مطرح شود به شرح زیر است:
الف) دسترسی به امکانات رفاهی: مسافت و زمان دسترسی به خدماتی که در بیرون از فضای مسکونی واقع شده مثل دسترسی به سرانه مناسب فضای سبز، تئاتر، سینما، کتابخانه، رستوران، مراکز درمانی، مراکز دینی ـ مذهبی، راه (شبکه ارتباطی)، دسترسی به فضای سرگرمی، خدمات آموزشی (مدرسه ابتدایی و…)، حمل ونقل عمومی (ایستگاه اتوبوس ایستگاه مترو، تراموا و….)، سلامت، مراقبت از کودک، بازی، کافه، سالن اجتماعات، مراکز خرید (خرده فروشی فروشگاه زنجیره ای و…) دفتر پست، دفتر خدمات ارتباطی، اداره‌های دولتی، راه آهن، فرودگاه و… اهمیت دارد. شاخص مرتبط بـا این موضوع می‌تواند بیانگر میانگین مسافت یا زمانی باشد که افراد از منزل تـا رسیدن به این امکانات مختلف طی می‌کنند.
معمولاً محاسبه این شاخص نیازمند انجام پیمایش برای یکایک خدمات پیرامون مسکن است. می‌توان استانداردها و شاخص‌هایی را تعریف کرد که هر یک از آن‌ها می‌توانند بر رفاه خانواده تأثیرگذار باشند. برای نمونه نسبت مساحت شبکه ارتباطی به مساحت کاربری مسکونی باید معقول باشد؛ به گونه‌ای که فضای دسترسی کافی بین ساختمان‌ها و مراکز مختلف فراهم شود. همچنین میزان شبکه ارتباطی ساخته شده با عنوان زیرساخت مسکن باید با تراکم مسکن در هر منطقه متناسب باشد. در این خصوص استانداردهایی از سوی شهرداری تعیین می‌شود که مثلاً در یک کوچه ٦ متری یا زمین M متری اجازه ساخت x مقدار تراکم داده می‌شود.
ب) متوسط زمان رسیدن به محل کار: زمانی که به‌طور متوسط اشخاص از منزل تا محل کار به طور روزانه طی می‌کنند شاخصی به دست می‌دهد که هر چه میزان آن کمتر باشد مناسب‌تر است؛ زیرا میزان مصرف سوخت در ترافیک و ازدحام شهری کاهش می‌یابد. اندازه‌گیری این زمان باید معیار واحدی داشته باشد؛ مثلاً تمام وسایل نقلیه به جز دوچرخه و پیاده روی تا محل کار را پوشش دهد. یا تنها میانگین زمان رسیدن به محل کار از طریق استفاده از وسایل نقلیه عمومی یا شخصی محاسبه شود. این شاخص میزان استانداردهای شهرسازی و قابلیت‌های نظام حمل‌ونقل را نشان می‌دهد. معمولاً این زمان در کشورهای توسعه نیافته دو برابر کشورهای توسعه یافته است.
تامین رفاه خانواده با هماهنگی میان برنامه‌ریزی شهری و مسکن
بنابراین دسترسی به امکانات رفاهی محیط مسکن، از جمله عوامل ایجاد رفاه برای خانواده‌هاست. نسبت مخارج به جمعیت هر شهر نشان دهنده سرانه زیرساخت‌های شهری است و دسترسی به امکانات رفاهی و محل اشتغال، دو شاخص موقعیت دسترسی به این زیرساخت‌هاست.
زیرساخت‌های شهری می‌تواند تضمینی برای فراهم آوردن امکانات رفاهی خانواده باشد و نمی‌توان برای مسکن بدون توجه به این امکانات برنامه‌ریزی نمود. موقعیت مکانی مناسب، دسترسی به اشتغال، امکانات رفاهی محل سکونت تاثیر قابل توجهی در استقبال از محلات مسکونی دارد. برای برنامه‌ریزی مسکن به ویژه شهرهای جدید همراه با جمعیت‌پذیری، توجه به این زیرساخت‌ها اولویت دارد که پدیده خالی ماندن مسکن‌های ساخته شده توسط دولت رخ ندهد.
منبع:
برداشتی از کتاب شاخص‌های سیاست‌گذاری مسکن، ایمان عابدی و محمد سلیمانی (۱۴۰۳)
انتهای پیام/ مسکن
