به گزارش مسیر اقتصاد راه آهن به عنوان یک صنعت زیرساخت اصلی، نقش استراتژیک در اقتصاد قزاقستان دارد. امروزه بیش از ۵۰ درصد بار این کشور از طریق ریل حمل می‌شود در حالی که این رقم برای مسافران ۱۵درصد است. موقعیت جغرافیایی قزاقستان بین بزرگترین تولیدکننده و بزرگترین مصرف‌کننده کالای جهان، باعث توسعه بخش حمل و نقل و درآمد مربوطه می‌شود. با این حال، مقررات دولتی و اصلاحات ناقص نتوانسته است زیرساخت ریلی را تقویت و مشکلات کمبود ظرفیت را حل کند.
ضرورت توسعه بخش ریلی قزاقستان
باید توجه داشت که شبکه ریلی ایجاد شده در دوره شوروی برای اقتصاد ملی واحد، تحت شرایط پویایی جدید بازار ناکارآمد بود. زیرساخت‌های راه آهن کشور هرچند تقریباً تمام مناطق قزاقستان را پوشش می‌دهد، اما نیازهای فعلی و احتمالی آینده صاحبان بار را برآورده نمی‌کند و در حال حاضر از نظر ظرفیت پردازش تقریباً به حد مجاز خود رسیده است. شرکت راه آهن قزاقستان (KTZ)، نمی‌تواند به تنهایی منابع مالی و سرمایه گذاری در مقیاس مورد نیاز برای مقابله با چالش‌های فعلی و آینده را فراهم کند. بودجه ملی نیز چنین منبعی را اختصاص نمی‌دهد. با این حال، فقدان نوسازی سریع و در مقیاس بزرگ حوزه‌های کلیدی حمل و نقل ریلی، احتمالا به اقتصاد کشور آسیب برساند.
چالش مالی برای تامین بودجه شبکه راه آهن
بر اساس برنامه وزارت حمل و نقل برای نوسازی زیرساخت‌های ریلی، قرار است تا سال ۲۰۳۰ تقریبا ۱۳۰۰ کیلومتر خط ریلی اضافه و ۴۸۰۰ کیلومتر خط دوم نیز ساخته شود. البته محل تامین این بودجه هنوز مشخص نیست. احتمال دریافت حدود ۴۰۰ هزار دلار تسهیلات از صندوق بازنشستگی کشوری وجود دارد. بر اساس طرح نوسازی وزارت حمل و نقل، سرمایه گذاری‌های بخش خصوصی نیز منبع کلیدی از طریق پروژه‌های مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) خواهد بود.
در سال‌های اخیر، مشارکت دولت در تامین مالی ساخت و ساز و بازسازی بخش‌های شبکه ریلی در مقایسه با پروژه‌های جادهای محدود و کمرنگ بوده است. به عنوان بخشی از طرح زیرساختی Nurly Zhol (مسیر روشن)، ۹.۲ میلیارد دلار برای دو برنامه توسعه جادهای تخصیص یافت، اما در مقابل تنها ۱۶.۱ میلیون دلار برای راه آهن اختصاص یافته است.
علاوه بر این، مشارکت KTZ در اجرای پروژه‌های زیرساختی حمل‌ونقل بزرگ – بندر خشک خورگوس، مجتمع کشتی‌های بندر کوریک و ساخت بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر مسیر راه‌آهن – با استفاده از وجوه قرضی بوده است. بنابراین، این شرکت بار سنگینی از نظر خدمات و بازپرداخت وام‌های دریافت شده برای این پروژه‌ها، متحمل می‌شود. با توجه به این بدهی سنگین، صنعت ریلی همچنان با کمبود بودجه مواجه است.
افزایش تعرفه‌ها برای تامین بودجه شبکه ریلی
در سراسر جهان، بودجه لازم برای توسعه شبکه‌های ریلی اصلی معمولاً از بودجه ملی تخصیص می‌یابد. به عنوان مثال، در بسیاری از کشورهای اروپایی، بودجه دولتی تا ۹۷ درصد از هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای زیرساخت‌های ریلی را پوشش می‌دهد. علاوه بر یارانه‌های مستقیم دولت، سایر منابع مالی برای نوسازی زیرساخت‌های ریلی شامل انتشار اوراق قرضه و حمایت مالی توسط موسسات مالی است.
دیگر منبع اصلی برای تامین منابع مالی، تعرفه‌های راه آهن است. در قزاقستان، رشد کنونی «تعرفه خدمات شبکه ریلی خط اصلی» برای تأمین مالی نیازهای سرمایه‌گذاری KTZ جهت ساخت بخش‌های جدید و بازسازی بخش‌های موجود از مسیر و همچنین برای ایستگاه‌های اتصال، دیجیتالی‌سازی، برق‌سازی و اتوماسیون کافی نیست. البته در ابتدای سال ۲۰۲۴، KTZ این تعرفه را ۵ درصد افزایش داد.
وزارت حمل و نقل قزاقستان یک برنامه سه ساله برای افزایش تعرفه راه آهن دارد که برای تصویب به وزارت اقتصاد ارسال شده است. این اصلاح سیاست تعرفه – که نشان دهنده یک روش جدید برای محاسبه تعرفه خدمات شبکه ریلی خط اصلی است – به عنوان یکی از ابتکارات استراتژیک مورد نیاز برای توسعه پایدار بخش و KTZ تلقی می‌شود که استفاده از زیرساخت‌ها را کارآمدتر و شرکت را جهت ارائه خدمات مطابق با خواسته‌های بخش‌های مختلف بازار ترغیب می‌کند.
تمرکز شرکت راه آهن بر نوسازی مسیرهای اصلی قزاقستان
بر اساس اعلام شرکت راه آهن قزاقستان، تعرفه موجود برای خدمات شبکه ریلی خط اصلی، انجام تعمیرات اساسی در ۵۰۰-۶۰۰ کیلومتر راه آهن را با توجه به حجم حمل و نقل سالانه جاری ممکن می‌سازد. با این حال، این حجم کافی نیست. زیرا برای حفظ زیرساخت‌های ریلی در شرایط استاندارد، سالانه حدود ۸۰۰ کیلومتر از مسیر باید تحت تعمیرات اساسی قرار گیرد. سال گذشته، ۱۴۴۳ کیلومتر خط ریلی تعمیر شد که ۵۵۷ کیلومتر از آن شامل تعمیرات اساسی بود. به طور کلی، KTZ سالانه حدود ۱۲۳ میلیون دلار در تعمیر و توسعه شبکه اصلی سرمایه گذاری می‌کند.
با این وجود، بازسازی زیرساخت‌های حمل و نقل باید تسریع شود و مراکز حمل و نقل ریلی توسعه یابد. مراکز حمل و نقل شامل زیرساخت‌های ایستگاه‌های عمومی KZT بوده و حدود ۹۹ درصد از محموله‌های حمل شده توسط شبکه ریلی قزاقستان از مراکز ریلی صنعتی شروع می‌شود. امروزه در قزاقستان حدود ۴۰۰۰ مسیر دسترسی وجود دارد که بیشتر آنها متعلق به شرکت‌های بزرگ است و روزانه بین ۵۰ تا ۲۰۰ خودرو تردد دارند.
پیش بینی می‌شود اجرای چندین پروژه بزرگ ظرفیت بخش‌های ریلی را افزایش دهد. این امر شامل خط ریلی بختی – ایاغوز است که سومین گذرگاه مرزی با چین را می‌گشاید. یک خط کنارگذر در اطراف آلماتی نیز به طور متوسط ۳۰ درصد از ترافیک آلماتی را کاهش دهد و خط دربازا-مکتارال بیش از پنج برابر پتانسیل ترانزیتی قزاقستان را افزایش می‌دهد. ساخت خط دوم در بخش راه آهن دوستیک-موینتی نیز در حال انجام است و پس از تکمیل باید ظرفیت زیرساخت ریلی این بخش را از ۱۲ به ۶۰ جفت قطار باری در روز یعنی به پنج برابر افزایش دهد.
منبع: تایمز آسیای مرکزی
انتهای پیام/ حمل و نقل
