یارانه نقدی حق اقشار کم درآمد است یا همه مردم؟

به گزارش مسیر اقتصاد ایران یکی از کشورهایی است که دارای ذخایر عظیم نفت و گاز است و این یکی از مواهب الهی به ملت ایران است. بهره‌مندی از این موهبت بزرگ الهی نیازمند مدیریت صحیح است تا عموم جامعه به بهترین نحو از آن بهره‌مند شوند.

وجود این ذخایر موجب شده ایران چه در سال‌های قبل از انقلاب و چه بعد از آن، یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت، گاز و دیگر حامل‌های انرژی باشد. وفور حامل‌های انرژی و درآمدهای حاصل از آن، موجب شده است که قیمت این انرژی اعم از نفت و گاز و فرآورده های آن اعم از بنزین و گازوئیل در داخل کشور به مراتب کمتر از قیمت جهانی باشد.

به همین دلیل طی این سالها، یک یارانه پنهان به مصرف کنندگان انرژی داده شده است؛ به عنوان مثال در صورتی که قیمت واقعی بنزین ۲۰۰۰ تومان و قیمت آن با احتساب یارانه ۱۰۰۰ تومان بود، مصرف هر لیتر آن موجب می شد که مصرف کننده ۱۰۰۰ تومان از یارانه استفاده نماید و لذا هر کسی که بیشتر مصرف می کرد، بیشتر از یارانه استفاده می نمود.

شیوه تخصیص یارانه به این شکل سال‌ها مورد مناقشه کارشناسان بوده و در این سال‌ها راهکارهای گوناگونی برای قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی و نحوه استفاده از منابع آن و همچنین سهم مردم ارائه شده است.

اما بعد از گذشت سال‌ها، این دولت نهم بود که اراده اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها را داشت و این طرح را به اجرا درآورد. طبق این طرح قیمت حامل‌های انرژی مقداری افزایش یافت و قرار بر این شد که درآمد حاصل از آن، به شکل نقدی بین مردم به صورت یکسان توزیع گردد.

در نتیجه پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها، ماهانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به مردم داده شد. با این حال این شیوه نیز مورد انتقاد بعضی کارشناسان قرار گرفت و همچنان درخصوص آن بحث و گفت و گوی فراوانی وجود دارد تا جایی که این مسئله وارد وعده های انتخاباتی نیز شده است و بعضی کاندیدای ریاست جمهوری در سال ۹۶، در این مورد وعده افزایش یارانه ها به ویژه برای دهک های پایین درآمدی را داده اند.

قبل از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها، تنها قشر خاصی از جامعه از قیمت کمتر انرژی بهره‌مند بودند که لزوما استحقاق این یارانه را نداشتند؛ در واقع همانطور که گفته شد، فردی که بیشتر از برق، گاز، بنزين، گازوئيل و دیگر حامل‌های انرژی استفاده می‌نمود، بیشتر از یارانه بهره‌مند بود که این مسئله به وضوح خلاف قواعد عدالت و انصاف است؛ چراکه هنوز بسیاری از مردم به اندازه یکسان به این حامل‌های انرژی دسترسی ندارند و نمیتوانند از قیمت کم حامل‌های انرژی بهره‌مند شوند. اما به نظر می رسد پرداخت یارانه مساوی به تمامی اقشار جامعه نیز عدالت اقتصادی را تأمین نمیکند و یارانه نقدی حق مردمی است که سطح زندگی آن‌ها پایین تر از میانگین جامعه است.

بر این اساس برای استفاده بهینه از منابعی که برای پرداخت یارانه نقدی در نظر گرفته شده، لازم است که اقشار دهک های بالای درآمدی، از لیست یارانه گیران حذف شوند تا بتوان پرداخت‌های بیشتری به افراد با درآمد کمتر داشت.

به همین دلیل از اواخر دولت دهم صحبت از حذف هدفمند يارانه بگيران سخن به ميان آمد و تصمیم بر این شد كه يارانه افراد پر درآمد و غني حذف شود. در این زمینه حتی قوانینی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که دولت را مکلف می‌کرد به مرور ثروتمندان را از مشمولان یارانه حذف نماید. اما عملا در دولت قبل این اتفاق رخ نداد و کار به دولت بعدی رسید.

در یادداشت بعدی به روشی که دولت یازدهم درخصوص شیوه پرداخت یارانه در پیش گرفت و بررسی پیشنهادهای مطرح شده در این زمینه پرداخته خواهد شد.