به گزارش مسیر اقتصاد با بررسی ریشه‌های تورم، مهمترین آفتی که دلار به اقتصاد ایران تحمیل کرده از منظر تحریم‌ها و تورم وارداتی بوده است. موضوعی که رهبر معظم انقلاب نیز در بیانات نورزی‌شان به تجربه چند کشور در حوزه دلار زدایی (قطع وابستگی به دلار در معاملات و مراودات بین المللی) اشاره کردند. در این راستا برنامه گفتگوی ویژه خبری در تاریخ ۳ فروردین ماه با حضور کارشناسان اقتصادی به بررسی تحقق مهار تورم و رشد تولید با دلار زدایی از اقتصاد کشور اختصاص داشت.
تجربه موفق چین در دلار زدایی اقتصاد
در این برنامه حسین عطاءاللهی کارشناس اقتصادی با اشاره به تجربیات سایر کشور‌ها در حوزه دلار زدایی گفت: اگر بخواهیم در رابطه با کشوری که پیشرو بوده و تجربه موفقی در این زمینه داشته است صحبت کنیم، کشور چین مثال بسیار خوبی است.
وی ادامه داد: کشور چین کشوری بوده که سردمدار حذف دلار بوده است. این کشور سال ۲۰۰۸ و از دهه‌ها پیش حذف دلار را آغاز کرده است. به این صورت که با کشور‌های مختلف طرف تجاری خود پیمان‌های پولی بسته است. چین اعلام کرده است که از سال ۲۰۰۸ به بعد با کشور‌های طرف تجاری خود با ارز‌های ملی و عمدتا یوآن تجارت می‌کند.
۵۰ درصد تجارت چین در سال ۲۰۲۱ بدون دلار انجام شده است
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اهمیت استفاده از ارز ملی در تجارت خارجی افزود: در سال ۲۰۲۱ بانک مرکزی چین اعلام کرد که ۵۰ درصد از تجارت خود با دنیا را بدون دلار و بیشتر با استفاده از یوآن انجام می‌دهد. سال ۲۰۰۸ وقتی چین از پیمان‌های پولی دو جانبه و استفاده از ارز‌های ملی صحبت کرد شاید آن موقع رسانه‌های بین‌المللی این بحث را آن چنان جدی نمی‌گرفتند که کشوری بتواند دلار را حذف کند و بخواهد ارز دیگری را به عنوان جایگزین دلار استفاده کند.
عطاءاللهی اضافه کرد: نکته جالب این است که سایت بانک مرکزی این کشور، بخشی تحت عنوان بین المللی شدن یوآن دارد. یعنی هر ساله گزارش‌هایی را به صورت تخصصی و منظم در رابطه با بین‌المللی کردن ارز خود ارائه می‌دهد و گزارش بسیار جامعی است.
عطاءاللهی در رابطه با اقدامات چین در حذف دلار گفت: این کشور فقط در لفظ خواهان حذف دلار و جایگزینی ارز خود نبوده است و زیرساخت‌هایی را برای تحقق این منظور ایجاد کرده است. چین در ابتدا وابستگی تجاری را به کشور‌های طرف تجاری‌اش ایجاد کرده است و سپس طی قرارداد‌هایی تحت عنوان سوآپ ارزی از ارز‌های ملی استفاده کرده است. چین علنا در آن قرارداد‌ها که در سایت بانک مرکزی این کشور هم موجود است اعلام کرده که خواهان حذف دلار و یورو است.
ایجاد اتاق‌های تسویه مالی و پیام‌رسان CIPS توسط چین برای تکمیل استفاده از ارز‌های ملی
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اقدامات تکمیلی چین در استفاده از ارز‌های ملی بیان داشت: چین در اغلب کشور‌های طرف تجاری خود، اتاق‌های تسویه مالی ایجاد کرده است. یعنی اعلام کرده است که اگر کشوری می‌خواهد با یوآن تجارت کند، ابتدا باید با چین پیمان پولی دو جانبه برقرار کند. سپس اتاق‌های تسویه مالی شکل می‌گیرد. به عنوان نمونه، امارات ابتدا با چین پیمان پولی دو جانبه به صورت پیمان پولی درهم و یوآن بست. سپس چین یکی از شعب بانک‌های خود در کشور امارات را به عنوان اتاق پایاپای کلیرینگ هاوس معرفی کرد تا تجارت یوآنی شکل بگیرد.
وی افزود: در مرحله بعد چین از ناحیه سوئیفت متوجه تهدیداتی شد و همزمان با ملاحظه تحریم ایران و روسیه، سامانه‌ای تحت عنوان CIPS ایجاد کرد. این سامانه پیام‌رسان مالی و سیستم پرداخت بین بانکی فرامرزی است و چین اعلام کرده است در پرداخت‌های خود با کشور‌های دیگر از یوآن استفاده می‌کند و زیرساخت این پرداخت‌ها هم سیستم پرداخت CIPS است.
منظور از دلار زدایی صرفا دلار نیست بلکه سایر ارز‌ها را نیز شامل می‌شود
عطاءاللهی در رابطه با تفاوت CIPS با سایر پیام‌رسان‌ها اظهار داشت: سوئیفت فقط پیام رسان مالی است یعنی یک جزئی از سیستم پرداخت است یا مثلاً SPFS روسیه یک پیام رسان مالی است، ولی چین یک بسته کاملی به نام سیستم CIPS ایجاد کرد. یعنی در این سیستم پرداخت ارز، بانک، کانال پرداخت مستقیم و پیام رسان همزمان وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه منظور از دلارزدایی صرفا دلار نیست بلکه سایر ارز‌ها را نیز شامل می‌شود، گفت: در این رابطه دو نوع رویکرد وجود دارد رویکرد چین این بود که علناً اعلام کرد ارز‌های واسطه‌ای مثل دلار که احتمالا در آینده نقطه تهدید باشند باید حذف شوند چون اقتصاد چین بزرگ است و بهتر است ارز خودش بین المللی شود. رویکرد دوم هم صرفا حذف دلار به منظور مقابله با تهدیدات مالی است که ایران در این رویکرد دوم قرار می‌گیرد.
وجود موانع داخلی و خارجی در اجرای مبادله با ارز ملی کشور
عطاءاللهی با اشاره به آمار‌های سوئیفت افزود: سایت سوئیفت در گزارشی آورده که سهم استفاده از دلار ۴۰ درصد، استفاده از یورو ۳۸ درصد و ارز یوآن ۲ درصد از مبادلات بین المللی است. این گزارش اعتبار لازم را ندارد و از دید سایت پیام رسان مالی سوئیفت است، در حالی که گزارش‌های CIPS و بانک مرکزی چین نشان می‌دهد که بخش بزرگی از تجارت چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا با یوآن انجام می‌شود.
وی در خصوص اجرایی نشدن دلارزدایی از مبادلات ایران و چین طی این سال‌ها افزود: واقعیتی که وجود دارد و بعد داخلی دارد این است که ما مسیر تجاری با چین را آن چنان که باید تعریف نکرده‌ایم. وقتی چین با کشور‌های مختلف مانند روسیه پیمان پولی دو جانبه بسته است در ادامه کار وابستگی به روسیه را در واردات خود ایجاد کرده و در تجارت بین دو کشور هدف گذاری‌هایی انجام شده است. مثلاً همین دو روز پیش که رئیس جمهور چین به روسیه سفر کرده بود، مجدد به توافق قبلی خود مبنی بر توسعه تجارت بین دو کشور تا ۲۰۰ میلیارد دلار تاکید کردند. واقعیت این است که باید قبول کنیم در کشور ما چنین چیزی نبوده است و این توافق ۲۵ ساله هم تقریباً در دو سال اخیر مطرح شده است.
وی در خصوص اینکه چرا مبادله با ارز ملی در کشور ما تاکنون اتفاق نیفتاده است، گفت: یک سری موانع داخلی بود، اما موانع خارجی هم وجود داشته است. مثلاً بانک‌های ایران نمی‌توانند با بانک‌های بزرگ چین کار کنند. زیرا این بانک‌ها سهامدار آمریکایی دارند و به دلیل مشکلات فنی نمی‌توان با آن‌ها کار کرد.
اتصال پیام‌رسانی مالی سپام ایران به SPFS روسیه
عطاءاللهی با اشاره به استفاده از ظرفیت اتاق‌های تسویه یوآنی که ایجاد شده است، گفت: امکان استفاده از این ابزار وجود دارد ولی یوآن ارزی است که تقریبا سه تا چهار سال است که به یک ثباتی رسیده و کشور‌های دنیا قبولش دارند. شاید بتوان از آن در شبکه پرداخت یوآنی استفاده کرد ولی این که تجار به زودی این موضوع را بپذیرند و یوآن را جایگزین کنندنیاز به زمان دارد و این باید پله به پله و مرحله به مرحله انجام شود.
وی در پایان تاکید داشت: البته رویکرد حذف دلار تاکنون نبوده و اخیرا ایجاد شده است. اخیرا بانک مرکزی ایران سامانه سپام را به سامانه SPFS روسیه وصل کرد، منتهی این‌ها گام‌هایی است که ابتدایی است، بعد از وصل شدن دو سامانه باید بانک‌ها، رابط‌های کارگزاری، اعتبار اضافه شود و در نهایت تجارتی در این بستر شکل بگیرد. سپس تراز تجاری هم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و باید تلاش کنیم در چشم انداز بلندمدت تراز تجاری با کشور‌های مختلف برقرار باشد.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
