به گزارش مسیر اقتصاد چنانچه در مطلب قبل بیان شد، امروزه با وجود پیشرفت‌های فراوان حاصل شده در رشته‌های صنعتی مختلف، همچنان بخش کشاورزی از اهمیت ویژه برای کشورهای مختلف برخوردار است و برخلاف تصور رایج، هرچه کشوری پیشرفته‌تر باشد، اهمیت بیشتری برای بخش کشاورزی قائل است و حمایت‌های بیشتری از این بخش انجام می‌دهد.
در دنیای امروز از طرفی به دلیل حمایت‌های گسترده‌ای که کشورها از بخش کشاورزی انجام می‌دهند و از طرفی به دلیل ماهیت آسیب پذیر فعالیت‌های کشاورزی، چنانچه کشوری بخواهد در این بخش حرفی برای گفتن داشته باشد لازم است با برنامه‌ریزی مناسب، از کشاورزان خود به نحوی هوشمندانه حمایت نماید.
روش‌هایی که دولت‌ها برای حمایت از بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می‌دهند، روش‌های گوناگونی است که به طور جداگانه قابل بررسی است. اما شاخص‌هایی وجود دارد که در نهایت میزان حمایت‌های دولت‌ها از بخش کشاورزی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. در ادامه به بررسی این شاخص‌ها می‌پردازیم:
۱- اولین شاخص حمایت کشورها از بخش کشاورزی، نسبت کل یارانه‌های پرداختی به کشاورزان به کل تولید ناخالص داخلی است. هرچه این شاخص بالاتر باشد، نشان از آن دارد که کشورها حمایت بیشتری از کشاورزی خود انجام داده‌اند.
۲- شاخص دوم نسبت بخشی از درآمدهای کشاورزان است که از طریق یارانه‌های دولتی تأمین میشود. این شاخص نیز هرچه بیشتر باشد، نشان از آن دارد که سهم بیشتری از درآمد کشاورزان از طریق یارانه تأمین شده است.
۳- شاخص سوم نسبت قیمتی است که به طور میانگین کشاورزان از فروش محصولات خود دریافت می‌کنند، به قیمت وارداتی همان محصول؛ به طور مثال اگر این شاخص برابر ۱٫۵ باشد به این معنی است که کشاورزان محصولات خود را به طور میانگین ۱٫۵ برابر قیمت محصولات مشابه وارداتی به فروش رسانده‌اند. همچنین در این شاخص قیمتی مورد محاسبه قرار می‌گیرد که به دست کشاورزان رسیده است و قیمت بازاری محصولات مورد نظر نیست، چرا که در بسیاری از موارد به دلیل وجود واسطه‌ها، قیمت بازار با قیمتی که به دست کشاورزان می‌رسد تفاوت زیادی دارد.
دو شاخص اول در واقع میزان حمایت‌های کشاورزی را در مقایسه با میزان تولید ناخالص داخلی و میزان کل درآمد کشاورزان می‌سنجد و شاخص سوم نیز قیمت فروش محصولات کشاورزان را با قیمت کالاهای وارداتی مورد مقایسه قرار می‌دهد.
در جدول زیر بر اساس آمارهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی[۱]، میزان هریک از سه شاخص فوق برای برخی کشورهای منتخب آورده شده است.
چنانچه در جدول فوق مشخص است، کشورهای پیشرفته نیز سالانه مقادیر قابل توجهی برای حمایت از کشاورزی خود هزینه می‌کنند. به طور مثال میزان یارانه‌های کشاورزی در کشور سوئیس از میزان تولید این بخش بیشتر است و بیش از ۶۲ درصد درآمد کشاورزان از طریق یارانه تأمین میشود. همچنین قیمتی که کشاورزان از فروش محصولاتشان بدست می‌آورند ۸۵ درصد بالاتر از قیمت محصولات وارداتی است که نشان از اهمیت کشاورزی برای این کشور دارد.
در دیگر کشورها همچون نروژ، کره‌جنوبی، ژاپن و اندونزی، یارانه‌های کشاورزی بخش قابل توجهی از درآمد کشاورزان را به خود اختصاص داده و قیمت فروش محصولات آن‌ها را در مقایسه با محصولات وارداتی به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
در ایران نیز گرچه به دلیل پایین بودن قیمت انرژی و آب، به طور طبیعی بخش کشاورزی نیز از یارانه‌ی غیر مستقیم انرژی و آب ارزان بهره می‌برد، اما اولا میزان خالص این یارانه در مقایسه با دیگر کشورهای دنیا چندان قابل توجه نیست و دوما به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع انرژی و منابع آبی، این یارانه غیرمستقیم نیز از کارایی چندانی برخودار نیست؛ و این درحالیست که بخش کشاورزی سهمی قابل توجه در تولید و اشتغال کشور دارد.
با این حال آمار دقیقی از میزان یارانه‌های پرداختی به بخش کشاورزی در ایران وجود ندارد اما به طور کلی میتوان گفت به استثناء طرح خرید تضمینی برخی محصولات اساسی، طرح تشویقی دیگری در کشور برای حمایت از کشاورزان تدارک دیده نشده است. علاوه بر این به دلیل عدم ساماندهی بازار محصولات کشاورزی، عمدتا سود اصلی بخش کشاورزی به جیب دلالان و واسطه‌ها میرود و در برخی موارد قیمت پرداختی به کشاورزان از قیمت بازار داخلی و محصولات وارداتی نیز بسیار کمتر است.
پینوشت:
[۱] http://www.oecd.org/tad/agricultural-policies/producerandconsumersupportestimatesdatabase.htm
