مسیر اقتصاد/ دیپلماسی اقتصادی بعد از اتمام جنگ سرد در میان کشورهایی که همگرایی اقتصادی داشتند، رشد یافت. این کشورها که اغلب اروپایی بودند، توانستند با ایجاد شبکه های اقتصادی و پیوند منافع خود با یکدیگر، رشد فزاینده‌ای را در تجارت خود تجربه کنند. کشور ترکیه نیز با رویکردی مشابه، با پیوستن به اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۵ رشد چشمگیری در تجارت خارجی خود داشت. این در حالی است که پیش از این اتفاق، ارزش صادرات کالا و خدمات این کشور در سال ۱۹۹۰ به رقم ۱۲ میلیون دلار و ارزش کالا و خدمات وارداتی آن به رقم ۲۲ میلیون دلار می‌رسید که رقم بسیار ناچیزی محسوب می‌شد.[۱]
جایگاه ترکیه در تجارت جهانی
ترکیه کشوری است که با توجه به همجواری با دو منطقه غرب آسیا و شرق اروپا از موقعیت جغرافیایی خوبی برخوردار است. در حال حاضر ترکیه هجدهمین اقتصاد بزرگ جهان و ششمین اقتصاد بزرگ اروپا محسوب می‌شود؛ اما در روند تجارت این کشور، ارزش صادرات بسیار کمتر از واردات است و همین باعث شده است که در طول دو دهه اخیر ترکیه نتواند به تراز تجاری مثبت دست یابد.
مطابق نمودار فوق میزان صادرات کشور ترکیه در سال ۲۰۰۲بالغ بر ۳۵ میلیارد دلار بوده، که این رقم در سال ۲۰۲۱ به ۲۲۵ میلیارد دلار رسیده است. از سویی دیگر، واردات این کشور از ۵۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۲ به ۲۷۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ رشد یافته است؛ اما با وجود روند رو به رشد تجارت این کشور، تراز تجاری منفی در دو دهه اخیر همچنان ادامه دارد.[۲]
اتحادیه اروپا، بزرگترین شریک تجاری کشور ترکیه
کشور ترکیه به دلیل موقعیت جغرافیایی، در میان مناطق مختلف جهان بیشترین مراودات تجاری را با اتحادیه اروپا دارد. در نمودار زیر سهم شرکای منطقه‌ای تجارت ترکیه با یکدیگر مقایسه می شود.
مطابق نمودار بالا واردات ترکیه از اتحادیه اروپا ۵۱ درصد از مجموع کل واردات کالا و خدمات این کشور را تشکیل می‌دهد و صادرات کالا و خدمات ترکیه به این منطقه نیز ۵۹ درصد از مجموع کل صادرات این کشور را در بر می‌گیرد. این تعاملات تجاری گسترده با کشورهای اروپایی، اثر چشمگیری را در رشد تجارت کشور ترکیه داشته است.[۳]
تفکیک دیگر در این زمینه مربوط به کشورهایی است که بیشترین تعامل تجاری را با ترکیه دارند. در جدول زیر واردات و صادرات کشور ترکیه به تفکیک کشورهای مختلف بررسی شده است.
مطابق جدول فوق سهم بالای کشورهای اروپایی از تجارت با ترکیه مشاهده می شود که از مهم ترین عوامل آن می توان به موافقتنامه اتحادیه گمرکی در تجارت خارجی ترکیه اشاره داشت. افزون بر سهم بالای کشورهای اروپایی از تجارت با ترکیه، در سال ۲۰۱۸ حدود ۷۰ درصد از سرمایه گذاری خارجی مستقیم ۹.۵ میلیارد دلاری در ترکیه نیز از جانب اتحادیه اروپا صورت پذیرفت.[۴]
کالاهای حائز اولویت بالا در تجارت خارجی ترکیه
در جدول زیر کالاهای وارداتی و صادراتی کشور ترکیه در سال ۲۰۱۹ بر حسب اولویت آمده است:
مطابق جدول فوق کشور ترکیه بر خلاف تصور رایج، اولویت صادراتی خود را بر روی کالاهایی نظیر ماشین آلات، آهن و وسایل نقلیه گذاشته است و کالاهایی نظیر پوشاک از جمله کالاهایی است که در ردیف چهارم به بعد صادرات این کشور قرار می گیرد.[۵] همچنین آهن بخش قابل توجهی از واردات این کشور را شکل می دهد به نحوی که ترکیه به عنوان هفتمین واردکننده بزرگ آهن و فولاد در جهان شناخته می شود.[۶]
پیوستن به اتحادیه گمرکی از عوامل جهش تجارت خارجی ترکیه
پیش از پیوستن ترکیه به اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا، تجارت خارجی این کشور در حدود ۳۳ میلیون دلار بود، اما با گذشت دو دهه از پیوستن به این اتحادیه، تجارت خارجی ترکیه با جهش ۱۵ هزار برابری به ۴۹۶ میلیارد دلار رسیده که ناشی از تسهیل و توسعه تجارت با کشورهای اروپایی بوده است.
با عنایت به فهرست کالاهای صادراتی، ترکیه برنامه توسعه تولید داخلی و صادرات را نیز دنبال کرده و پس از پیوستن به اتحادیه منطقه‌ای رویکرد فعالانه داشته است. لذا باید توجه داشت برای بهره بردن از فرصت بازار منطقه‌ای علاوه بر پیوستن به اتحادیه‌های منطقه ای، ضرورت دارد برنامه مشخصی برای توسعه تولید و صادرات دنبال شود.
پینوشت:
[۱] .www.globaledge.msu.edu
[۲]www.export.by .
[۳] www.export.by.
[۴].www.wits.worldbank.org
[۵] www.trademap.org
[۶]. wits.worldbank.org
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
