مسیر اقتصاد/ سیاستگذاران در کشورهای مختلف با وضع قوانین و مقرراتی خارج از سرزمین اصلی، تلاش می‌کنند سرمایه‌های داخلی و خارجی را جهت تحقق اهداف صادراتی در مناطق آزاد جذب و به کارگیری کنند. با وجود این، نحوه بکارگیری و جهت دهی این معافیت ها در کشورهای مختلف متفاوت است و به یک میزان کارآمدی ندارد. بطور مثال در ایران، این معافیت‌ها آسیب‌هایی از جمله اجتناب مالیاتی مودیان مستقر در سرزمین اصلی را در پی داشته است.
معافیت مالیاتی در عوض صادرات ۸۵ درصدی واحدهای تولیدی در ترکیه
ترکیه برای اولین بار در سال ۱۹۸۵ در راستای اهداف توسعه سرمایه گذاری، تولید صادرات محور، توسعه تجارت بین المللی و بهبود عملکرد جهانی خود در سطح تجارت جهانی، اقدام به تاسیس مناطق آزاد نمود. در ترکیه شورای وزیران برای تعیین محل و مرزهای مناطق آزاد صاحب اختیار است. این مناطق می توانند بر روی زمین های دولتی یا خصوصی احداث شوند.
علاوه بر مزیت هایی چون مکان یابی و ایجاد زیرساخت های مناسب مناطق آزاد در ترکیه، از اصلی ترین اقداماتی که موجب هدایت واحدهای تولیدی به سمت صادرات شده، معافیت های مالیاتی مقرر برای آنان است. در مناطق آزاد ترکیه معافیت های مالیاتی از جمله مالیات بر درآمد واحدهای تولیدی، به واحدی تعلق می‌گیرد که ۸۵ درصد از تولیدات خود را به کشور خارجی (نه سرزمین اصلی) صادر کند. بر اساس گزارش مرکز آمار ترکیه در بازه زمانی ۱۹۹۶- ۲۰۱۷ بیش از ۶۹ درصد حجم تجارت در مناطق آزاد مربوط به صادرات از این مناطق بوده است.
معافیت های مالیاتی واحدهای تولیدی با ۷۰ درصد صادرات در مناطق آزاد چین
در دومین اجلاس یازدهمین کمیته مرکزی حزب کمونیست چین در دسامبر ۱۹۷۸، اصلاح سیستم اقتصادی و سیاسی و پایه گذاری ارتباطات جدید با اقتصاد جهانی به عنوان دو هدف اصلی در توسعه چین مطرح شد؛ از همین رو سیاست اصلاحات و درهای باز اتخاذ و بر اساس آن مقرر شد به تدریج پنج شهر ساحلی به عنوان مناطق ویژه اقتصادی انتخاب شود تا از طریق ارتباط و همکاری با مناطق و کشورهای جنوب شرقی آسیا، به اهداف توسعه و بازسازی اقتصادی چین کمک کنند.
از دلایل اصلی موفقیت مناطق آزاد چین توجه به سه سطح از بسترهایی بود که برای احداث این مناطق در نظر گرفته شد. بسترهای نهادی (فرهنگی)، زیرساخت های اقتصادی و در نهایت بسترهای قانونی و سیاستی. کشور چین با ایجاد بسترهای قانونی و سیاستی، به سمت اصلاح نظام مقررات مالیاتی و جذب سرمایه گام برداشت. از جمله مهم ترین نکات در مقررات مالیاتی، اعطای معافیت مالیاتی به واحدهای تولیدی و سرمایه گذاری خارجی بوده است.
در کشور چین سرمایه گذارهای خارجی به طور کامل از مالیات بر درآمد معاف هستند. تسهیلات مالیاتی واحدهای تولیدی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی چین به شکلی است که مالیات بر درآمد شرکت ها، نصف مالیات های نرخ معمول در نظر گرفته شده است. همچنین برای واحدهای تولیدی که در مناطق آزاد و ویژه بیش از ۷۰ درصد تولیدات خود را صادر کنند، این نرخ کاهش می یابد و این واحدها از معافیت های بیشتری بهره مند خواهند شد.
ضرورت هدفمندی معافیت‌های مالیاتی به نفع صادرات در ایران
در ایران مطابق ماده ۱۳ و ۱۴ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری – صنعتی، همه واحدهای تولیدی و فعالین اقتصادی در مناطق آزاد دارای معافیت مالیاتی ۲۰ ساله هستند. این قانون سبب شده ثبت شرکت های صوری در این مناطق افزایش یابد و به بستری برای اجتناب و فرار مالیاتی تبدیل شود. از طرفی با واحدهای تولیدی که محصولات خود را به داخل صادر می کنند و واحدهایی که در جهت تولید صادرات محور حرکت می کنند، یکسان برخورد شود. از این رو اساسا معافیت مالیاتی تعلق گرفته به واحدهای تولیدی و فعالین اقتصادی در مناطق آزاد ایران، مشوق و انگیزه ای جدی برای رونق واحدهای تولیدی صادرات محور نیست.
بنابراین هدفمند سازی معافیت های مالیاتی به سود واحدهای تولیدی صادرات محور همانند دوکشور چین و ترکیه از جمله زیرساخت های قانونی است که باید مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.
منابع:
- https://wikifreezones.com/tag
- https://www.trade.gov.tr/free-zones/advantages-of-the-turkish-free-zones
- Structural transformation through free trad zoon: the case of shanghai. Guangwen Meng and Douglas Zhihua Zeng، ۲۰۱۹.
- قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری – صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
