مسیر اقتصاد/ یکی از ظرفیت‌های تقویت روابط بین کشورها، تشکیل گروه های دوستی پارلمانی است. مجلس شورای اسلامی ایران نیز با توجه به دو وظیفه اساسی «تقنینی» و «نظارتی» خود، نقش حمایتی مهمی در ارتقای روابط اقتصادی کشور با دنیا و به خصوص کشورهای هم‌پیمان از جمله عراق برعهده دارد. یکی از دلایلی که مجلس از ایفای نقش درخور در زمینه دیپلماسی پارلمانی باز مانده، عدم وجود سازوکار مناسب برای عملیاتی کردن این وظیفه است.
گروههای دوستی پارلمانی از سال ۱۳۶۸ تأسیس و به تدریج گسترده شدند. این گروه‌ها در واقع باید هسته اصلی مدیریت روابط با کشور متناظر خود در مجلس باشند، اما در حال حاضر به دلیل برخی معضلات، نقش آنها عمدتا به برگزاری چند جلسه دیدار دو جانبه با کشور متناظر محدود بوده است.
رشد بی رویه تعداد گروه‌ها و ادغام نامتناسب آنها
سازوکار تشکیل گروههای دوستی در دهه‌های اخیر مجلس به یک تناقض عملکردی دچار است. از طرفی، گروههای دوستی به طور طبیعی باید برای بهبود رابطه با کشورهایی تشکیل شوند که جمهوری اسلامی ایران، روابط قابل توجه دیپلماتیک با آنها دارد؛ حال آنکه به گفته جمالی نوبندگانی نماینده مجلس دهم، «برخی گروههای دوستی در حالی تشکیل شده است که بین ایران و آن کشور رابطه دیپلماتیک برقرار نیست، یا در پارلمان آن اساسا گروه های دوستی پارلمانی وجود ندارد.» [۱]
از طرف دیگر، به دلیل آنکه تشکیل بیش از ۱۰۰ گروه دوستی در عرض یکدیگر قابل قبول نیست، در مجلس هشتم، نمایندگان به سمت ایجاد و ساماندهی گروههای ترکیبی متمایل شدند. نتیجه اینکه در مجلس فعلی قریب به ۱۲۰ گروه دوستی با کشورهای مختلف تشکیل و در ۲۵ گروه ترکیبی ادغام شده‌اند؛ حال آنکه برخی از این ترکیب‌ها، مانند ترکیبی که گروه عراق در آن حاضر است، فاقد تناسب بین کشورهای تشکیل دهنده‌اند و این موضوع عملا موجب اختلال در عملکرد جدی این گروه‌هاست.
بی اثر شدن گروه دوستی با عراق به سبب گروه بندی نامتناسب
عراق به عنوان دومین شریک اقتصادی ایران، اولین مقصد صادرات غیرنفتی، دارای بیشترین مرز مشترک، از مهم‌ترین اعضای جبهه مقاومت و دارای عمیق‌ترین روابط فرهنگی متقابل، باید از توجه بالایی در میان نمایندگان مجلس برخوردار باشد.
با این حال گروه دوستی این کشور در مجلس دهم و یازدهم، دچار گروه بندی نامناسبی شده است. جدول زیر نشان دهنده ادوار تشکیل گروه دوستی پارلمانی ایران و عراق، کشورهای هم گروه و رؤسای آنها در شش دوره اخیر مجلس شورای اسلامی است:[۲]
همان طور که مشاهده می‌شود، عراق در دوره دهم و یازدهم مجلس با کشورهایی هم گروه شده که عمدتا در قاره آفریقا قرار داشتند و از لحاظ سیاسی دارای تجانسی با کشور عراق نبودند.
از طرف دیگر تعداد اعضای گروه دوستی ایران با عراق در دوره های مختلف متفاوت بوده اما به طور مثال در مجلس دهم، این گروه دارای ۵ عضو بوده است. طبیعتا پیگیری روابط گوناگون موجود بین ایران با ۴ کشور مختلف، کار آسانی برای آنان به نظر نمی‌رسد و اعضای گروه نمی‌توانند بر مسائل مهم فیمابین با کشور عراق تمرکز کنند.
گروه دوستی پارلمانی با عراق نیازمند بازنگری و ارتقا
برخی کارشناسان معتقدند در تشکیل این گروههای ترکیبی، الگوی کارشناسی ویژه‌ای مد نظر نمایندگان مجلس نیست و این ترکیب‌ها صرفا بر اساس برخی ملاحظات جنبی ایجاد شده‌اند.
به طور مثال، گروه دوستی ایران با سوریه و لبنان، غالبا به صورت ویژه و به ریاست رئیس مجلس تشکیل می‌شود تا دیدارهای دوجانبه از سطح بالایی برخوردار باشد. به همین ترتیب، گروه دوستی پارلمانی ایران و عراق نیز به ریاست نایب رئیس مجلس تشکیل می‌شود. حال آنکه این گروه فارغ از دیدار دو جانبه، وظیفه مهم نظارت بر روابط گسترده اقتصادی با عراق را نیز بر عهده دارد و باید برای آن آماده باشد. ریاست نمایندگانی دارای پیوستگی بیشتر با موضوع روابط اقتصادی با عراق، همچون نمایندگان استان‌های هم‌جوار با این کشور، می‌تواند به بهبود عملکرد این گروه دوستی در دیپلماسی اقتصادی کمک قابل توجهی کند.
توجه به جایگاه گروه دوستی درباره کشور عراق، اهمیت مضاعفی نسبت به بسیاری از کشورها دارد. چرا که نظام حاکمیتی عراق، پارلمانی است و دیدگاه نمایندگان مجلس آن، نقشی راهبردی در تصمیمات پیش روی آن کشور خواهد داشت. بنابراین روابط نمایندگان مجلس شورای اسلامی با نمایندگان پارلمان عراق، شایسته جایگاهی بسیار مهم‌تر از وضع کنونی است.
پینوشت:
[۱] باشگاه خبرنگاران جوان، شماره خبر: ۷۵۲۱۸۷۱
[۲] سایت مجلس شورای اسلامی
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
