ظرفیت بزرگ بازار عراق و سوریه در صادرات کالا و خدمات ایرانی/ فرصت اتصال ایران به دریای مدیترانه

به گزارش مسیر اقتصاد نشست «توسعه تجارت با کشورهای عراق و سوریه؛ فرصت‌ها و چالش‌ها»، عصر روز چهارشنبه ۲۴ دی با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی برگزار شد. این نشست، چهارمین پیش نشست تخصصی از هفتمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۲۹ بهمن سال جاری با موضوع «تجارت منطقه‌ای؛ اولویت راهبردی» برگزار خواهد شد.

رویکرد کشور جهت توسعه تجارت منطقه‌ای با کشورهای محور مقاومت به ویژه کشورهای عراق و سوریه، ظرفیت های توسعه صادرات محصولات، تولید مشترک، سرمایه گذاری مشترک، صادرات مجدد، کمک به تامین نیازهای وارداتی کشور،  موانع توسعه تجارت منطقه‌ای کشور از مسیر کشورهای عراق و سوریه و راهکارهای رفع این موانع از جمله مواردی بود که به طور مفصل در این نشست به آن‌ها پرداخته شد.

لزوم شناسایی فرصت‌های توسعه روابط تجاری با عراق و سوریه

در ابتدای نشست دکتر متفکرآزاد دبیر هیئت رئیسه مجلس و نائب رئیس فراکسیون حمایت از محور مقاومت و آزادی قدس شریف با اشاره به ضعف عملکرد دستگاه های مربوطه گفت: علی‎رغم حضور فعالانه جمهوری اسلامی ایران در کشورهای محور مقاومت از جمله عراق و سوریه، آگاهی به ظرفیت‌های بسیار آن‌ها و وجود قرابت فرهنگی و تمدنی، اما همچنان طرح اجرایی مشخصی در خصوص همکاری‌های اقتصادی و توسعه تجارت با این کشورها وجود ندارد.

وی افزود: از سوی دیگر در حال حاضر بسیاری از کشورهای منطقه به دلیل ظرفیت‌های اقتصادی بالا از جمله فضای بازسازی پس از جنگ، زمین های مستعد کشاورزی فراوان و سایر ظرفیت ها، مقصد سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه‌های مختلف هستند. شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران در کشورهای منطقه و مزیت‌های بلندمدت آن، نقش ویژه‌ای در رونق تولید بنگاه‌های اقتصادی داخلی خواهد داشت.

لزوم استفاده از روابط سیاسی-امنیتی با عراق و سوریه در توسعه تجارت

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین فلاحی رئیس فراکسیون حمایت از محور مقاومت و آزادی قدس شریف با اشاره به اهمیت بالای حضور اقتصادی در محور مقاومت گفت: ظرفیت های بسیاری در کشورهای عراق و سوریه وجود دارد که برخی از آن ها از سال ها پیش وجود داشته و در حال حاضر به دلیل جنگ بدون استفاده رها شده اند که باید هرچه زودتر عملیاتی شوند.

وی افزود: برخی ظرفیت‌های دیگر پس از جنگ و در بستر همکاری‌های نظامی و امنیتی میان کشورهای محور مقاومت به وجود آمده است. بنابراین باید برنامه ای در رابطه با پیوستگی اقتصادی کشورهای محور مقاومت داشته باشیم که لازمه آن دیپلماسی فعال اقتصادی است. وی تصریح کرد: مجلس شورای اسلامی آمادگی کامل دارد که در این مسیر با وضع قوانین تسهیل کننده و رفع قوانین دست و پا گیر به توسعه اقتصاد محور مقاومت کمک کند.

اهمیت بازگشت ارزهای صادراتی از عراق

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین سید کاظم موسوی نائب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، تلاش در توسعه روابط با جبهه مقاومت را پراهمیت دانست و گفت: توسعه روابط در هر شکلی به ویژه روابط اقتصادی باید در برنامه کلان کشور باشد. با این حال یکی از مهمترین مباحث مربوط به روابط اقتصادی میان کشورهای ایران و عراق، موضوع برگشت ارزهای حاصل از صادرات است که باید برنامه مشخصی برای آن داشت. استفاده از این ارزها جهت تامین نیازهای وارداتی کشور یکی از برنامه هاست که باید توسط دولت پیگیری شود. مجلس نیز در این مسیر از هرگونه اقدام مثبت دولت حمایت خواهد کرد. در عین حال تلاش برای خنثی‌سازی تحریم ها و بازگشت ارز صادراتی به کشور اقدامی است که باید در دستور کار دستگاه های مختلف دولتی باشد.

دیپلماسی اقتصادی ضعیف؛ دلیل از دست رفتن فرصت‌های تجارت با عراق و سوریه

در ادامه آقای فداحسین مالکی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و رئیس فراکسیون استان‌های مرزی و  مرزنشینان مجلس با اشاره به موانع توسعه تجارت منطقه ای گفت: یکی از چالش های اصلی توسعه تجارت منطقه ای عدم هماهنگی میان دستگاه های مربوطه از جمله بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین ضعف در دیپلماسی اقتصادی است.

وی تصریح کرد: تحول اقتصادی در هر کشوری، نیاز به دیپلماسی اقتصادی فعال دارد. این موضوع همچنان در کشور ما ضعیف است و همین ضعف و انفعلال سبب شده است فرصت های زیادی در رابطه با توسعه تجارت منطقه ای از جمله توسعه تجارت با کشورهای عراق و سوریه از دست بدهیم.

تقویت تولید صادراتی لازمه گسترش حضور در بازارهای عراق و سوریه

در ادامه حمید زادبوم رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به ظرفیت کشورهای منطقه در توسعه تجارت گفت: بررسی های سازمان توسعه تجارت نشان میدهد از حدود ۱۱۰۰ میلیارد دلار واردات کشورهای همسایه، حدود ۱۰۰ میلیارد دلار آن توسط ایران قابل تامین است. در این میان اما تولید صادراتی متناسب با این ظرفیت وجود ندارد که بخواهیم پاسخگوی نیاز بازار باشیم. بنابراین ظرفیت حدودا ۱۰ درصدی تامین نیازهای وارداتی کشورهای همسایه توسط ایران وجود دارد که ضروری است با تحریک بنگاه های تولیدی کشور جهت توسعه تولید صادرات محور، از این ظرفیت مناسب بهره ببریم.

اتصال ایران به دریای مدیترانه با تسهیل ترانزیت از عراق و سوریه

در ادامه علیرضا عنایتی مدیرکل اداره خلیج فارس وزارت امور خارجه، موقعیت جغرافیایی عراق و سوریه را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: تجارت با عراق هم به عنوان مقصد صادراتی و هم از منظر ترانزیتی برای کشور بسیار دارای اهمیت است. از همین رو بخش های مختلف دولتی و بخش خصوصی تجارت با عراق را در اولویت قرار داده اند. پیوستن عراق به کنوانسیون TIR بدون شک سبب تسهیل ترانزیت از این کشور میشود که ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه تجارت منطقه ای ایران و اتصال ایران به دریای مدیترانه خواهد بود.

اتاق بازرگانی ایران هیچ تلاشی برای توسعه تجارت با عراق نمی‌کند

در ادامه حسینی عضو اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق توسعه صادرات را مهمترین و بهترین راهکار جهت برون رفت از مشکلات اقتصادی کشور دانست و گفت: در حال حاضر با وجود بسترهای تجاری مناسب، توسعه تجارت با کشوری مانند عراق نیاز به توسعه ابزارها دارد و با این امکانات فعلی نمیتوان توقع توسعه تجارت داشت. در حال حاضر حدود ۲۷ رایزن فرهنگی و بیش از ۵۰ رایزن نظامی و تنها ۱ رایزن بازرگانی در عراق داریم. همین مسئله سبب شده است که در بسیاری از موارد توسعه روابط تجاری ایران و عراق با مشکل همراه باشد. از سوی دیگر بودجه مناسبی نیز در اختیار رایزن بازرگانی ایران در عراق قرار نگرفته است.

وی افزود: به نظر من علاوه بر سازمان توسعه تجارت، اتاق بازرگانی نیز کم‌کاری کرده است. وظایفی برعهده اتاق بازرگانی است که از آن جمله می‌توان به حمایت از تشکل و بازاریابی محصولات نام برد. این اقدامات نیاز به تامین بودجه از طرف اتاق بازرگانی ایران است که در موارد مختلف از دادن این بودجه امتناع کرده است. بارها به اتاق ایران گفته شده است که اگر ۱ میلیون دلار به اتاق مشترک ایران و عراق بودجه داده شود، اتاق این ظرفیت را دارد که ۱ میلیارد دلار صاردات ایران به عراق را افزایش دهد اما تلاشی در این زمینه انجام نداده است.

تولید مشترک با عراق راهکار صادرات محصولات ایرانی به کشورهای عربی

در ادامه حسن دانایی فر دبیر ستاد توسعه روابط اقتصادی ایران با عراق و سوریه، به لزوم توسعه متقابل روابط ایران و عراق اشاره کرد و گفت: ظرفیت صادراتی به کشور عراق بسیار بیشتر از میزان فعلی است که نیاز به برنامه ای جامع و عملیاتی دارد. شرایط تجارت خارجی در عراق در حال تغییر است. صرفا صادرات به کشور عراق ناپایدار است و مانع استمرار روابط اقتصادی ایران و عراق خواهد بود. واردات از کشور عراق یکی از موارد بسیار مهمی است که حتما باید در برنامه کلان سیاستگذاری تجاری ما باشد.

دانایی فر افزود: سرمایه‌گذاری و احداث شهرک‌های صنعتی مشترک در این موضوع بسیار موثر هستند که در این زمینه مجلس شورای اسلامی همکاری خوبی در وضع قوانین تشویقی برای سرمایه‌گذاران می‌تواند داشته باشد. همچنین در نظر گرفتن مشوق‌هایی برای جذب سرمایه‌گذار عراقی جهت احداث واحدهای تولیدی در شهرک‌های صنعتی مشترک نیز بسیار کمک کننده است. تولید در شهرک‌های مشترک و صادرات به عراق و همچنین صادرات به کشورهای عضو اتحادیه عرب از مسیر کشور عراق سبب توسعه تجارت منطقه‌ای کشور خواهد شد.

سازمان توسعه تجارت کمکی به تقویت صادرات سوریه نمی‌کند

در ادامه اصغر میرزایی دبیر اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه با اشاره به تاریخچه روابط تجاری کشور سوریه گفت: بیشترین روابط تجاری سوریه تا قبل از شروع جنگ، با کشورهای اتحادیه اروپا بوده است. بررسی روابط تجاری سوریه نشان می‌دهد هر زمان که ظرفیت واردات سوریه افزایش پیدا کند، ایران می‌تواند سهم بیشتری در کسب بازارهای تجاری سوریه داشته باشد؛ البته به شرطی که برنامه مشخصی برای حضور در این بازار داشته باشیم.

وی افرود: این درحالی است که سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی توسعه تجارت هیچ گونه کمکی در این زمینه به اتاق بازرگانی ایران و سوریه نکرده است و حتی وظایفی که طبق قانون باید از طرف سازمان توسعه تجارت به اتاق بازرگانی ایران و سوریه تفویض شود نیز  همچنان بدون متولی باقی مانده است.

ظرفیت بازار سوریه در صادرات کالا و خدمات ایرانی

در ادامه حسن شاه حسینی رئیس اداره دوم خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت امور خارجه با اشاره به وضعیت فعلی سوریه گفت: وضعیت سوریه به دلیل تحریم‌های سزار و وضعیت جنگی در برخی مناطق، شرایط خاصی دارد. از سال ۱۳۹۵ که حلب آزاد شد و امنیت و ثبات در سوریه برگشت، تلاش بر این بود، علاوه بر جنبه‌های حضور نظامی ایران، در زمینه‌های اقتصادی هم در سوریه حضور داشته باشیم اما با وجود ظرفیت بازار سوریه در صادرات کالا و خدمات ایرانی، تمام کارهای انجام شده در سوریه بیشتر در حد توافق‌نامه و موافقت‌نامه است. خطوط اعتباری، ضمانت صادرات و تامین امنیت، از جمله پیش‌نیازهای اساسی توسعه تجارت ایران با سوریه است.

سرمایه‌گذاران ایرانی باید به بازار سوریه وارد شوند

در ادامه سید محمد ماجدی کارشناس ارشد مسائل سوریه در وزارت امور خارجه با اشاره به لزوم ورود سرمایه‌گذاران ایرانی به سوریه گفت: امروز راهبردی باید طراحی شود که صاحبان سرمایه و صنعت بتوانند در سوریه حاضر شوند و چراغ تجارت متقابل ایران و سوریه را روشن کنند. البته بدیهی است که سرمایه باید جای امن برود و بازگشت آن تضمین شود. مجلس باید در اولین اقدام خود، مصوبه‌ای را تصویب کند که دولت سرمایه تجار و صاحبان صنعت را در کشور سوریه تضمین بخشد که کمک‌کننده ورود بخش خصوصی به بازار سوریه باشد.

استفاده از مزیت‌های نسبی کشور در توسعه تجارت با کشورهای عراق و سوریه

در پایان نشست نیز سیدجلیل میرمحمدی عضو کمیسیون بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجلس شورای اسلامی با اشاره به ضعف دستگاه های مربوطه در استفاده از ظرفیت گردشگری سلامت در کشور گفت: یکی از بحث‌های مورد غفلت استفاده از مزیت‌های نسبی در توسعه تجارت کالا و خدمات است. یکی از نمونه این ظرفیت‌ها گردشگری سلامت و صادرات تجهیزات پزشکی است که  نیاز است با تقویت دیپلماسی سلامت، از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم.