مسیر اقتصاد/ پس از خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران در اردیبهشت سال ۹۷، کشورهای اروپایی به منظور حفظ ایران در این توافق و تداوم اجرای تعهدات آن، وعده‌هایی را درخصوص عدم اثرگذاری تحریم‌های یکجانبه آمریکا بر تجارت ایران با شرکت‌های اروپایی مطرح کردند.
پس از گذشت ۹ ماه از آن زمان و اثرگذاری گسترده تحریم‌های آمریکا، اروپایی ها از سازوکار مالی اینستکس رونمایی کردند که در عمل چیزی جز اعطای اختیارات حاکمیتی ایران در تبادلات خارجی به کشورهای اروپایی نبود؛ چراکه مشخص شد این سازوکار قرار است تنها اقلام غیر تحریمی را از محل فروش محدود نفت ایران به کشورهای آسیایی تأمین نماید که فاصله‌ای بسیار زیاد با انتظارات ایران از توافق هسته‌ای دارد.
علاوه بر این، با وجود گذشت بیش از ۴ ماه از رونمایی از اینستکس، این سازوکار هنوز اجرایی نشده و هیچ دورنمای مشخصی برای اجرایی شدن آن متصور نیست.
صراحت اروپا در عمل به تحریم های آمریکا
نکته مهم اینکه از زمان خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران، اروپایی ها به جای انتقاد از اقدام آمریکا و تلاش برای برقراری روابط تجاری با ایران، همواره بر همراستا بودن با مقامات آمریکایی درخصوص تحریم ایران تأکید کرده اند و به صراحت اعلام کرده اند برجام تنها گام اول آن ها برای محدود سازی دائمی فعالیت‌های هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای ایران بوده است.
اظهار نظرهایی که به وضوح با آنچه در جریان مذاکرات برجام مطرح میشد در تضاد است و نشان می‌دهد اروپا نیز به مانند آمریکا عزمی برای برقراری روابط تجاری با ایران ندارد و تنها به دنبال روش هایی برای محدودسازی ایران در عرصه‌های هسته‌ای، نظامی و تجارت بین‌الملل است.
کاهش تعهدات برجامی ایران اقدامی جسورانه، ضروری و بی خطر
با ادامه روند بی عملی مقامات اروپایی در پاسخ به انتظارات ایران در توافق هسته‌ای، مقامات ایرانی در سالگرد خروج آمریکا از این توافق، از تصمیم خود در راستای کاهش مرحله‌ای تعهدات برجامی رونمایی کردند و مهلتی ۶۰ روزه برای کشورهای اروپایی به منظور جلوگیری از روند کاهش تعهدات ایران در نظر گرفتند.
فارغ از اینکه بی عملی اروپایی‌ها و بی فایده بودن صبر ایران برای آن ها از ابتدا قابل تشخیص بود، تصمیم ایران برای کاهش مرحله‌ای تعهدات در شرایط فعلی نیز یک اقدام قابل تحسین و شجاعانه محسوب می‌شود؛ چراکه از سویی عزم ایران برای پایان دادن به وضعیت اجرای تعهد یکسویه را نشان می‌دهد و از سوی دیگر هیچ خطری برای ایران درپی ندارد.
تکاپوی کشورهای اروپایی برای جلوگیری از روند کاهش مرحله‌ای تعهدات برجامی ایران در هفته‌های اخیر به خوبی نشان می‌دهد که آن‌ها گرچه قصد و توان اقدام در راستای تسهیل تجارت با ایران خارج از چارچوب تحریم‌های آمریکا را ندارند، اما از کاهش تعهدات برجامی ایران نیز به شدت نگران هستند.
به طور مثال در طول هفته های اخیر مقامات بلندپایه متعددی از جمله نخست وزیر ژاپن و وزیر خارجه آلمان به ایران سفر کردند تا از تداوم روند کاهش تعهدات برجامی ایران جلوگیری کنند.
آمریکا و اروپا هیچ کارتی برای روکردن ندارند
در این مدت لحن اروپایی‌ها به عنوان طرف حساب اصلی ایران در برجامِ بدون آمریکا، گاهی با تهدید همراه بوده است و گاهی وعده‌های توخالی گذشته را با آب و تابی بیشتر بر زبان آورده اند؛ به طور مثال آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در دیدار هفته گذشته خود با رئیس جمهور اوکراین به صراحت ایران را تهدید کرد که اگر به تعهدات برجامی پایبند نباشد، عواقب وخیمی در انتظارش خواهد بود.
اما در نهایت آنچه تمامی سیاستمداران اروپایی به خوبی به آن واقف هستند، اینکه در شرایط فعلی آمریکا و اروپا به اصطلاح کارت جدیدی برای رو کردن ندارند؛ چراکه از نظر فروش نفت و تبادلات مالی خارجی شدیدترین تحریم‌های ممکن را علیه ایران اعمال کرده اند. بنابراین در این شرایط گزینه‌ای روی میز اروپایی‌ها قرار ندارد که بخواهند به وسیله آن ایران را تهدید نمایند و از این رو سیاست تهدید آن ها نیز به مانند وعده‌های یکسال اخیرشان کاملا بدون پشتوانه و توخالی است.
با این حال لازم است ایران در کنار کاهش تعهدات برجامی، تدابیر دیگری از جمله تلاش برای «برقراری روابط تجاری و پولی مستقل و دوجانبه با کشورهای همسایه و همسو»، «افزایش ظرفیت پالایش نفت به منظور استقلال از خام‌فروشی آن» و دیگر اقدامات مشابه را با جدیت بیشتری در دستور کار قرار دهد تا با بی اثر شدن تحریم‌ها، مقاومت اقتصاد ایران در برابر اقدامات کشورهای اروپایی و آمریکا افزایش یابد.
انتهای پیام/ تجارت و ارز
