روز ۲۹ مهر ماه هر سال در تقویم کشور با عنوان «روز ملی صادرات» نامگذاری شده است؛ در سال جاری نیز مراسم بیستمین سالروز ملی صادرات در حالی برگزار شد که طی این مراسم، سه صادرکننده مدال افتخار صادرات دریافت کردند، پنج صادرکننده به‌عنوان صادرکننده ممتاز و ۵۰ صادرکننده هم در گروه‌های کالایی مختلف به‌عنوان صادرکننده نمونه معرفی شدند.
گرچه به قول یکی از مسئولین سابق کشور، ما در سال یک روز به فکر صادرات می‌افتیم و در مقابل، ۳۶۴ روز برای واردات تلاش می‌کنیم، اما با اینحال نامگذاری این روز بهانه ایست تا بتوان دست کم سالی یکبار به دغدغه‌های صادرکنندگان کشور رسیدگی کرد.
یکی از اصلی‌ترین این دغدغه‌ها، سیاست‌های حمایتی است که به صادرکنندگان در مسیر صادرات کمک می‌نماید. تصور غلطی که در بین مسئولین و همچنین صادرکنندگان کشور جا افتاده، این است که تا صحبت از حمایت به میان می‌آید، به حمایت‌های نقدی و اعطای مشوق‌های نقدی فکر می شود. درحالیکه در دنیای امروز، مهمترین و کاربردی ترین حمایت‌هایی که دولت‌ها از صادرکنندگان خود انجام می‌دهند به شکل غیر نقدی است.
علاوه بر این در دنیای امروز، سیاست‌های حمایتی نه تنها جنبه کمک به صادرکنندگان دارد، بلکه یکی از اصلی‌ترین ابزارهایی است که دولت‌ها به وسیله آن به رفتار و انگیزه‌های صادرکنندگان و همچنین تولیدکنندگان داخلی جهت می دهند.
بنابراین در خصوص سیاست‌های حمایت از صادرات دو نکته اصلی باید مورد توجه قرار گیرد: اولا این سیاست‌ها باید تا جای ممکن کاربردی باشد و به صادرکنندگان واقعی در فرآیند صادرات کالاهایشان کمک نماید و دوما رفتار و انگیزه‌های صادرکنندگان داخلی را به سمت منافع عمومی و بلندمدت کشور سوق دهد.
در ادامه به طور خلاصه به برخی از ویژگی‌های مهم حمایت‌های صادراتی کارآمد اشاره می‌گردد:
۱- شناسایی و اعلام اولویت‌های صادراتی متناسب با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی:
هر نوع صادراتی برای کشور مفید و مناسب نیست. در حال حاضر بخش زیادی از محصولات صادراتی کشور را صادرات نفت و گاز و بعد از آن محصولات ابتدایی حاصل از این دو محصول همچون میعانات گازی، فرآورده‌های ابتدایی و دیگر گازهای مایع شده تشکیل داده‌است. به عنوان مثال وقتی کشوری در تولید بنزین خودکفا نیست، صادرات میعانات گازی و واردات بنزین به معنای هدیه کردن امکان تولید ارزش افزوده و اشتغال به دیگر کشورهاست؛ و یا زمانی که محصولات فولادی در داخل کشور مورد نیاز است و ایران نیز یکی از اصلی‌ترین منابع سنگ آهن در دنیاست، دست کم باید ظرفیت تولید محصولات فولادی در کشور فراهم باشد و بخش عمده نیاز کشور به این محصولات از طریق تولیدات داخلی فراهم شود.
۲- ایجاد ارزش افزوده روی محصولات صادراتی به جای خام فروشی
یکی دیگر از نکاتی که باید در این زمینه به آن توجه شود، نحوه صادرات محصولات و جلوگیری از خام فروشی است. در واقع ممکن است صادرات یک محصول اقدامی مناسب باشد ولی صادرکنندگان این محصول به‌گونه‌ای محصولات را صادر می‌کنند که سهم کمی از زنجیره ارزش آن محصول به ایران تعلق می‌گیرد. زعفران بارزترین نمونه از این دست است که با وجود تولید بیش از ۹۵ درصدی آن در ایران، به دلیل صادرات فله‌ای این محصول از ایران، بخش اصلی ارزش افزوده آن به کشورهای دیگر ازجمله اسپانیا میرسد.
۳- بازاریابی محصولات تولید داخلی در کشورهای مقصد:
یکی از اصلی‌ترین کارهایی که برای شروع صادرات یک محصول به یک کشور باید مورد توجه قرار گیرد، بازاریابی و شناساندن مشخصات محصولات تولیدی در بازار کشورهای مقصد است. این اقدام در ابتدا تنها هزینه برای صادرکنندگان به ارمغان می‌آورد و ممکن است در مواردی حتی به موفقیت نیز منجر نشود. اما در دنیای تجارت بدون بازاریابی امکان ادامه حیات صادرکنندگان نیز در خطر است. از طرف دیگر نیز شرکت‌های نه چندان بزرگ صادراتی نه منابع مالی لازم برای این کار را دارند و نه حاضرند خطر ناشی از عدم موفقیت را بپذیرند و علاوه بر این در اغلب موارد دانش لازم برای این کار را نیز ندارند.
بنابراین یکی از اصلی‌ترین سیاست‌های حمایتی دولت در زمینه صادرات، حمایت از بازاریابی و شروع فرآیند صادرات به کشورهای مقصد است. این سیاست یا از طریق تشکیل شرکت‌های بازاریاب برای کمک به صادرکنندگان صورت می‌گیرد و یا برای این منظور به صادرکنندگان برای حضور در نمایشگاه‌های کشورهای مقصد تسهیلاتی ارائه می‌گردد. علاوه بر این تسهیل همراهی هیئت‌های اقتصادی از صادرکنندگان کشور با هیئت‌های سیاسی که در زمان‌های مختلف به کشورهای مقصد صادراتی سفر می‌کنند نیز می‌تواند در این زمینه مفید واقع شود. ویژگی اصلی این نوع حمایت آن است که نفع آن به صادرکنندگان اصلی میرسد و برخلاف حمایت‌های نقدی، به هیچ عنوان انحراف نخواهد داشت.
در یادداشت‌های بعدی به دیگر ویژگی‌های حمایت‌های صادراتی کارآمد اشاره خواهد شد.
