مسیر اقتصاد/ در سال ۲۰۱۵ میلادی توافق هسته ای ایران با آمریکا، سه کشور اروپایی، چین و روسیه منعقد شد. در جریان مذاکرات دستیابی به این توافق که چندین ماه به طول انجامید، نمایندگان همه طرف ها اذعان داشتند که به طرف مقابل اعتماد ندارند و در تلاشند متن توافق را با بی اعتمادی کامل به نگارش درآورند.
Snap Back چیست و با چه هدفی به توافق اضافه شد؟
یکی از نگرانی های اصلی آمریکا و کشورهای اروپایی در جریان مذاکرات، عدم اجرای تعهدات از سوی ایران بود. از این رو در توافق هسته ای سازوکاری با نام «Snap Back» در نظر گرفته شد و بر اساس آن به هریک از طرفین، از جمله آمریکا و کشورهای اروپایی، این اختیار داده شد که هرگاه گمان کردند طرف مقابل به تعهدات خود عمل نمی کند، به سرعت توافق را ملغی اعلام کنند و شرایط به پیش از اجرای توافق بازگردد.
بنابراین در طول دو سال نیم اخیر که از اجرای این توافق می گذرد، هر زمان که ایران به تعهدات خود عمل نمی کرد، کشورهای مقابل می توانستند در زمان کوتاهی تمامی تحریم ها، از جمله تحریم های آمریکا، اروپا و حتی شورای امنیت را بازگردانند و بعد از آن، در فرصتی کافی ادعای خود مبنی بر عدم اجرای تعهدات از سوی ایران را اثبات نمایند.
به طور متقابل ایران نیز می توانست در صورت عدم اجرای تعهدات از سوی هریک از کشورهای مقابل، درخواست لغو توافق هسته ای را بدهد؛ که البته با وجود عدم تعهد آمریکا، ایران در این مدت از این اختیار استفاده نکرد.
چرا آمریکا از Snap Back استفاده نکرد؟
اکنون آمریکا بدون استفاده از گزینه Snap Back از توافق هسته ای کنار رفته و برنامه ای مشخص برای بازگرداندن تحریم های خود علیه ایران منتشر نموده است. این درحالیست که رئیس جمهور آمریکا در زمان اعلام خروج از توافق هسته ای، ایران را به عمل کردن برخلاف منطق توافق هسته ای متهم کرد.
در چنین شرایطی خروج آمریکا از توافق هسته ای، باوجود سازوکاری برای بازگشت فوری تمامی تحریم ها علیه ایران، این سوال را ایجاد می کند که چرا آمریکا به طور رسمی ایران را به عدم پایبندی به توافق هسته ای متهم نکرد و در واقع «چرا آمریکا از Snap Back استفاده نکرد؟».
عدم استفاده آمریکا از این سازوکار نشان می دهد که هدف اصلی این کشور از بین بردن توافق هسته ای نیست؛ چرا که در صورت استفاده از Snap Back، عملا این توافق از سوی تمامی کشورها کنار گذاشته می‌شد و به پایان راه خود می رسید.
علاوه بر این به دلیل اذعان چندین باره آژانس بین الملل انرژی اتمی در مورد پایبندی کامل ایران به توافق هسته ای، آمریکا در ادامه نمی توانست عدم پایبندی ایران را اثبات کند و از این نظر نیز اعتبار بین المللی خود را به مخاطره می انداخت.
هدف اصلی آمریکا گرفتن امتیازات بیشتر از ایران است
مقامات آمریکایی پیش و پس از خروج از توافق هسته ای، بارها به صراحت اعلام کرده اند هدف آن ها مذاکره مجدد با ایران و گرفتن امتیازات بیشتر است. آن ها به دنبال تضعیف برنامه های موشکی و قدرت منطقه ای ایران هستند.
برای دستیابی به چنین هدفی، آمریکا مسیری هوشمندانه را انتخاب کرده است. خروج این کشور از توافق هسته ای، بدون استفاده از گزینه Snap Back، در عمل دست کشورهای اروپایی در استفاده از این گزینه در آینده را باز گذاشته است. اکنون این کشورها می توانند با تهدید به استفاده از این گزینه، ایران را تحت فشار قرار دهند و امتیازات بیشتری را بدست آورند. علاوه بر این آمریکا نیز می تواند بدون دغدغه خاطر به وضع تحریم های متعدد علیه ایران بپردازد.
این درحالیست که تحولات منطقه در ماه های اخیر، خصوصا در کشورهای عراق، سوریه، لبنان و یمن به طور کامل به سود ایران بوده و این مسئله بیش از پیش آمریکایی ها را نگران کرده است.
