به گزارش مسیر اقتصاد یکی از ویژگی‌های بارز نظام مالی بین‌المللی کنونی، تمرکز فعالیت‌های مالی تحت اختیار و نظارت آمریکا است.
تمرکز فعالیت‌ها اختیاراتی را برای آمریکا به وجود آورده است که می‌تواند از طریق آن محدودیت‌هایی بر سر راه کشورها ایجاد کند.
قدرت آمریکا ناشی از وابستگی کشورها به دلار
این نظام مالی متشکل از یک‌سری سیستم‌های کلیدی تسویه و پرداخت معاملات است که منحصرا توسط دلار انجام می‌شود. کشورها جهت انجام معاملات بین‌المللی خود به دلار و سیستم‌های مذکور وابسته هستند. لذا این وابستگی قدرتی را در اختیار آمریکا قرار می‌دهد که می‌تواند از آن طریق، علیه کشورها تحریم‌های مالی را اعمال نماید.
ماهیت تحریم‌های مالی ایجاد مانع بر سر جریان انتقال سرمایه و سایر اشکال انتقال ارزش (وجه) است و در صورتی که دسترسی کشوری به سیستم پرداخت و معاملات دلاری قطع شود، امکان انجام تجارت بین‌المللی برای آن بسیار سخت خواهد شد.
حتی اگر کشوری با استفاده از سایر ارزهایی از قبیل یورو نیز مبادلات خود را انجام دهد، در نهایت جهت نهایی‌سازی و تسویه باید به معامله دلاری تن دهد تا بتواند از سیستم‌های پرداخت کلیدی استفاده نماید.
هر چند ممکن است در کوتاه مدت و به میزان کمی از معاملات بدون نیاز به معاملات دلاری و سیستم‌های پرداخت کلیدی انجام شود، اما در بلندمدت و حجم بالا این امکان وجود ندارد.
استفاده از دلار برای بی‌ثبات کردن ایران
جیمز ریکاردز مشاور تهدیدات مالی و جنگ نامتقارن سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) و نویسنده کتاب جنگ‌های ارزی در مصاحبه‌ای درباره جنگ‌های مالی و اقتصادی گفته است که آمریکا، از دلار برای بی‌ثبات کردن ایران استفاده می‌کند.
قسمتی از مصاحبه ریکاردز در زیر آورده شده است:
«آمریکا بیش از ۳۰ سال تحریم‌های متعدد مالی و اقتصادی را علیه ایران اعمال کرده است و این نوع از تحریم‌ها چیز جدیدی نیست. اما زمانی که تحریم‌هایی علیه بانک مرکزی ایران اعمال شد، به طور کلی دسترسی ایران به عرصه مالی بین‌المللی از بین رفت.
به بانک‌های بین‌المللی نیز گفته شده بود که اگر با ایران کار کنند، دسترسی‌شان به سیستم پرداخت دلاری جهان قطع خواهد شد و بانک‌ها نیز مجبور به تبعیت بودند. لذا نتیجه این اقدام انزوای فوری ایران از نظام دلاری و کمبود شدید دلار در ایران می شد.
بدنبال آن ریال ایران در طی چند روز با کاهش ارزش ۴۰ درصدی مواجه شد. از آنجایی که بسیاری از کالاها در ایران وارداتی بودند، سطح قیمت‌ها دو برابر شد، چراکه تجار به ازای هر دلار نیاز به ریال بیشتری داشتند تا واردات را انجام دهند.
همچنین با قطع دسترسی ایران به سیستم دلاری، این کشور برای فروش نفت و مبادلات خود به روش‌هایی از قبیل استفاده از طلا و مکانیسم‌های پرداخت غیردلاری متوسل شد و در کل شیوه مبادلات ایران از مکانیسم‌های عادی نظام پرداخت بین‌المللی خارج شد.
ریکاردز در ادمه درباره استفاده بیش از حد سلاح دلار علیه کشورها می گوید:
اما ممکن است با مشاهده تحولات این چنینی و مبادلات غیردلاری گفته شود که هژمونی دلار پایان می‌یابد، چرا که هر استاندارد پولی مثل طلا یا دلار تنها تا زمانی کار می‌کند که استفاده‌کنندگان به آن اعتقاد داشته باشند. در حال حاضر نیز قدرت‌هایی مثل چین و روسیه گام‌هایی برای کنار گذاشتن سیستم دلاری برداشته‌اند.
استفاده از سلاح دلار به عنوان ابزار مالی جهت جنگ علیه ایران ممکن است به شکست و پایان دلار بیانجامد، زیرا فدرال رزرو از اطمینان کشورها در سراسر جهان به دلار سوء استفاده کرده است و قبل از اینکه دیر شود، باید این موضوع را به فدرال رزرو یادآوری کرد.»
پیدا کردن جایگزین برای سوئیفت راه بی اثر کردن تحریم ها
امروز ایران هدف اصلی تحریم‌های مالی آمریکا است و تاکنون نیز تحریم‌های مختلفی علیه این کشور تحمیل شده است. دو عنصر کلیدی که در زمان اعمال تحریم علیه ایران مشکلات فراوانی را برای معاملات بین‌المللی و نقل و انتقالات تجاری داشته است، جلوگیری از انتقال پیام‌های مالی و تسویه معاملات دلاری بوده است.
انتقال پیام‌های مالی توسط سیستم سوئیفت انجام می شود و تسویه معاملات دلاری نیز توسط سیستم اتاق تسویه پرداخت‌های بین بانکی صورت می گیرد.
در صورتی که ایران بتواند با استفاده از سیستم‌های پیام رسان مالی و تسویه مبادلات جایگزین سیستم‌های آمریکایی معاملات را انجام دهد، می‌تواند به راحتی نیاز خود به سیستم معاملات دلاری را برطرف نماید.
سازوکار پیمان پولی دوجانبه راهکار اساسی
یکی از راهکارهای کاهش وابستگی به سیستم معاملات دلاری استفاده از ارزهای ملی و انعقاد پیمان پولی دوجانبه با طرفین تجاری است. پیمان‌های پولی دوجانبه سازوکاری را در اختیار کشورها قرار می‌دهد که در آن به جای استفاده از سیستم دلاری از ارزهای ملی استفاده می‌شود و لذا نیازی به اجازه آمریکا ندارد.
همچنین جهت پیام رسانی و تسویه مبادلات ارزهای ملی نیز امروزه تکنولوژی های متعددی از قبیل بلاک‌چین وجود دارد که می توان برای جایگزین سیستم سوئیفت استفاده شود.
برگرفته از: گزارش جهانی و اخبار آمریکا و دانشگاه حقوق جرج‌تون
