به گزارش مسیر اقتصاد نحوه قیمت گذاری بنزین توسط دولت در حال حاضر به گونه ایست که هرچقدر مصرف یک فرد بیشتر باشد، میزان یارانه پنهانی که دولت به او پرداخت می‌کند نیز بیشتر خواهد بود. این نوع قیمت‌گذاری نه تنها باعث ترویج مصرف‌گرایی می شود، بلکه باعث توزیع ناعادلانه یارانه بین مردم نیز خواهد شد.
یارانه پنهان بدین معناست که دولت به صورت نقدی مبلغی را پرداخت نمی کند، اما به دلیل تفاوت قیمت بنزینی که دولت به صاحبان وسیله نقلیه می فروشد با قیمت تمام شده آن، هر چه افراد بیشتر مصرف کنند، به مثابه این است که به میزان بیشتری از این مابه التفاوت استفاده کرده اند.
به عنوان مثال در صورتی که قیمت تمام شده بنزین برای دولت ۲۰۰۰ تومان باشد اما با در نظرگرفتن یارانه به مردم ۱۰۰۰ تومان فروخته شود، کسی که در ماه ۲۰۰ لیتر مصرف می کند معادل ۲۰۰ هزار تومان و کسی که در ماه ۵۰ لیتر مصرف می کند معادل ۵۰ هزار تومان از دولت یارانه می گیرد.
ضعف حمل و نقل عمومی علت بالا بودن میزان مصرف بنزین
یکی از علل بالابودن میزان مصرف بنزین در ایران نسبت به سایر کشورها، عدم توسعه حمل‌ونقل عمومی و ریلی در کشور است. دسترسی آسان و ارزان و توسعه و تنوع وسایل نقلیه عمومی از جمله مواردی است که می‌تواند زمینه‌ای فراهم سازد که میزان مصرف بنزین در خودروهای شخصی کاهش یابد.
از سوی دیگر رایج نشدن فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی نیز باعث افزایش خودروهای تک‌سرنشین و مصرف‌گرایی در بحث بنزین شده است. فرهنگ‌سازی در استفاده از حمل و نقل عمومی، توسعه حمل و نقل ریلی، ترویج پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری و مدیریت جابه جایی های مردم به کمک دولت الکترونیک را می توان از سیاست ها و اقداماتی در نظر گرفت که در بلندمدت می تواند مسئله مصرف بالای سوخت را در کشور حل کند.
بنزین یارانه ای و ارزان علت دیگر بالا بودن میزان مصرف بنزین
طبق محاسبات انجام شده، قیمت تمام شده هر لیتر بنزین و گازوئیل ۵۰ پی پی ام برای دولت (با در نظر گرفتن مالیات و هزینه های حمل و توزیع و…) در حدود ۲۰۰۰ تومان است. این در حالی است که قیمت بنزین هم‌اکنون هر لیتر ۱۰۰۰ تومان در جایگاه ها به مردم عرضه می شود. این اختلاف قیمت توسط دولت پرداخت می‌شود و از آن تحت عنوان یارانه پنهان یاد می‌شود.
پایین بودن قیمت سوخت از عوامل بالا رفتن مصرف بنزین است و عاملی است که باعث می شود مردم، چندان در مصرف بنزین وسواس به خرج ندهند و تلاشی برای مصرف بهینه نکنند.
در سال ۹۵ متوسط مصرف بنزین حدودا ۷۵ میلیون لیتر در روز و میزان واردات بنزین به طور متوسط ۱۲ میلیون لیتر در سال بوده است. یعنی حدود ۲۰% بنزین مصرفی، وارداتی است.
درست است که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان است، اما این موضوع در مورد بنزین و گازوئیل صادق نیست. همان‌طور که مشاهده می‌شود در زمینه بنزین دولت مقدار قابل توجهی بنزین را وارد نیز می‌کند.
بنزین ارزان یکی از علل قاچاق در ایران
قیمت سوخت در ایران با کشورهای همسایه متفاوت است. با اینکه در حال حاضر قیمت بنزین در ایران به قیمت فوب نزدیک شده است اما کماکان بنزین داخلی از یارانه برخوردار است و تفاوت بالای قیمت با کشورهای همسایه، انگیزه را برای قاچاق فراهم می کند.
باید توجه داشت که میزان سوخت قاچاق شده در کشور به عنوان مصرف داخلی به حساب می‌آید، لذا افزایش قاچاق موجب افزایش واردات شده و این روند ضررهای زیادی از جمله خروج ارز به کشور تحمیل می‌کند.
لزوم آزادسازی قیمت بنزین برای پرمصرف ها با استفاده از کارت سوخت
بنزین یارانه‌ای و ارزان موجب توزیع ناعادلانه یارانه بین مردم می‌شود. در این شرایط افزایش قیمت بنزین برای پرمصرف‌ها نه تنها عامل ترغیب کننده به رعایت الگوی مصرف است، بلکه به عموم مردم نیز فشار نیاورده و مانع قاچاق سوخت نیز می‌شود.
بنابراین از آنجا که دولت در بودجه سال ۱۳۹۷ پیشنهاد افزایش قیمت حامل های انرژی از جمله بنزین را مطرح کرده، ضروری است این افزایش تنها متمرکز بر پرمصرف ها شود.
در این زمینه استفاده از سامانه کارت سوخت به عنوان یک زیرساخت مهم و اثرگذار پیشنهاد می شود چرا که با استفاده از سامانه هوشمند سوخت و سهمیه بندی امکان مدیریت قیمت سوخت چندنرخی فراهم خواهد بود.
