به گزارش مسیر اقتصاد طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۵ میزان واردات سیگار با ۷۴ درصد کاهش به حدود ۳۲ میلیون دلار رسیده است. اما در مقابل میزان واردات توتون و تنباکو در سال گذشته با ۱۴۲ درصد افزایش به ۲۵۲ میلیون دلار رسیده است. در نتیجه مجموع واردات سیگار و توتون تنباکو کشور در سال گذشته افزایشی بوده و با ۲۶ درصد افزایش به ۲۸۴ میلیون دلار رسیده است. در جدول زیر آمار مقایسه‌ای واردات سیگار و توتون و تنباکو نشان داده شده‌است.
در نتیجه می‌توان گفت گرچه واردات سیگار آماده در سال گذشته با کاهش قابل توجهی همراه بوده اما به دلیل افزایش چشمگیر واردات توتون و تنباکو، در مجموع واردات بخش محصولات دخانی افزایش یافته است.
نکته قابل توجه دیگر اینکه در سال گذشته قیمت هر تن توتون و تنباکو وارداتی در مقایسه با سال گذشته بیش از ۲۱ درصد افزایش یافته و از این رو در سال ۱۳۹۵ قیمت هر تن توتون و تنباکو وارداتی تقریبا با هر تن سیگار وارداتی برابر بوده است. درحالیکه توتون و تنباکو برای تولید سیگار وارد میشود و طبیعتا باید قیمت واحد کمتری داشته باشد. بنابراین با توجه به اینکه واردات سیگار در کنار پرداخت عوارض واردات، مشمول پرداخت مالیات بر مصرف بیشتر است، این شائبه وجود دارد که بخشی از واردکنندگان، سیگار وارداتی خود را تحت عنوان توتون و تنباکو ثبت کرده باشند.
به طور کلی هرساله بخشی از سیگار مصرفی در داخل کشور از طریق واردات تأمین میشود. در نمودار زیر روند واردات سیگار و توتون و تنباکو از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۹۵ نشان داده شده است.
چنانچه از نمودار فوق مشخص است واردات توتون و تنباکو از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۲ روندی صعودی داشته و از مقداری ناچیز به بیش از ۱۸۰ میلیون دلار رسیده است. با اینحال میزان واردات توتون و تنباکو در دو سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ کاهشی بوده و به حدود ۱۰۰ میلیون دلار کاهش یافته است. با اینحال میزان واردات توتون و تنباکو در سال گذشته ۲.۵ برابر شده و با عبور از مرز ۲۵۰ میلیون دلار به بیشترین میزان خود در تمامی سال‌های اخیر رسیده است.
از طرف دیگر واردات سیگار از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۵ روندی به مراتب صعودی تر داشته و از کمتر از ۱ میلیون دلار به حدود ۴۵۰ میلیون دلار رسیده است. از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۸۹ میزان واردات سیگار کاهش یافته و به کمتر از ۶۰ میلیون دلار رسیده است. از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۴ نیز میزان واردات سیگار تقریبا ثابت بوده و در حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار بوده است. در سال ۱۳۹۵ نیز میزان واردات سیگار ۷۴ درصد کاهش یافته و به ۳۲ میلیون دلار رسیده است.
همچنین طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران مبدأ اصلی سیگار و توتون و تنباکو ایران در سال گذشته کشور ترکیه بوده‌است. در جدول زیر مبادی وارداتی سیگار و توتون و تنباکو ایران در سال ۱۳۹۵ نشان داده شده است.
چنانچه در جدول فوق مشخص است بیش از نیمی از سیگار و توتون و تنباکو وارداتی از کشور ترکیه تأمین میشود و بعد از آن نیز کشورهای آلمان با ۱۸ درصد و امارات با ۱۶ درصد سهم در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
علاوه بر واردات ۲۸۴ میلیون دلاری سیگار و توتون و تنباکو، آمار واردات قاچاق محصولات دخانی به کشور نیز بسیار قابل توجه است. طبق اعلام رسمی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز میزان قاچاق سیگار و محصولات دخانی به داخل کشور در سال ۱۳۹۴ بالغ بر ۵۴۴ میلیون دلار بوده است. طبق اعلام مسئولین ستاد مبارزه قاچاق کالا در سال ۱۳۹۵ میزان قاچاق سیگار و محصولات دخانی مقداری کاهش یافته اما به طور قطع می‌توان گفت میزان قاچاق این محصولات در سال ۱۳۹۵ نیز از واردات رسمی به مراتب بیشتر است.
طبق اعلام گمرک جمهوری اسلامی واردات توتون و تنباکو مشمول ۵ نوع حقوق ورودی و عوارض گمرکی است. تعرفه واردات کالا، مالیات بر ارزش افزوده، عوارض هلال احمر، عوارض شهرداری و مالیات بر مصرف از جمله این حقوق و عوارض هستند. با اینحال تعرفه واردات سیگار و توتون و تنباکو کمترین میزان ممکن است و برابر ۵ درصد در نظر گرفته شده است. حتی با در نظر گرفتن دیگر عوارض و مالیات‌ها نیز مجموع حقوق ورودی سیگارهای خارجی به کشور مجموعا درحدود ۱۰۰ درصد می‌باشد.
این درحالیست که در اغلب کشورهای اسلامی تنها تعرفه واردات سیگار بیشتر از ۱۰۰ درصد در نظر گرفته شده و در اغلب کشورهای جهان نیز مجموع مالیات و تعرفه ورودی سیگار بسیار بیشتر از این میزان است.
طبق تبصره ۳ ماده ۱۰۲ قانون برنامه پنجم توسعه دولت مکلف است اقدامات لازم را مشتمل بر کاهش مصرف و اقدام برای تولید سیگار خارجی معتبر با نشان تجاری اصلی در داخل کشور مشروط بر تعهد شرکت مذکور به عدم واردات را به‌عمل آورد به نحوی که تا پایان برنامه، توازن تولید در داخل با مصرف برقرار گردد. اما از آنجا که واردات به مراتب برای بازرگانان سودآور تر بوده، اجرای این قانون با تأخیر همراه بوده و تا پایان برنامه پنجم بخش کمی از برنامه در نظر گرفته شده محقق شده است. در بند ۸۸ برنامه ششم توسعه نیز تدابیری برای جذابیت بیشتر تولید سیگار در داخل کشور در نظر گرفته شده است.
طبق گفته مسئولین شرکت دخانیات، امکان خودکفایی بیش از ۹۰ درصدی در تولید سیگار کشور وجود دارد و قرار است سالانه بر ظرفیت تولید داخلی این محصول افزوده و از میزان واردات کاسته شود. با این حال انتظار می‌رود در کنار کاهش واردات سیگار به کشور که در سال گذشته محقق شده، از میزان قاچاق محصولات دخانی نیز کاسته شود و برای تأمین توتون و تنباکو مورد نیاز در تولید سیگار نیز از ظرفیت تولیدات داخلی استفاده شود.
