مسیر اقتصاد/ طبق آمار پایگاه استتیستا ذخایر گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۲.۱ هزار میلیارد متر مکعب برآورد شده است در حقیقت ایران پس از روسیه با ۳۷.۲ هزار میلیارد متر مکعب دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی در جهان است، اما همزمان با مشکل کمبود گاز طبیعی مورد نیاز خود مواجه است.
ناترازی در مصرف و تولید گاز طبیعی در فصول سرد سال
در سال ۲۰۱۹ تولید گاز خشک ایران حدود ۲۳۸ میلیارد متر مکعب و مصرف آن حدود ۲۲۱ میلیارد متر مکعب بوده است؛ ضمن اینکه طی سالیان گذشته روند مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی و صنعت افزایشی بوده، بطوریکه در حال حاضر حدود ۷۰ درصد سبد انرژی کشور به این حامل انرژی ارزشمند اختصاص یافته است.
با توجه به مصرف سرانه ۶.۶ برابری گاز طبیعی ایران نسبت به متوسط جهانی[۳] و کم شدن اختلاف میان تولید و مصرف گاز در کشور، در سال‌های گذشته با وجود مثبت بودن تراز سالیانه گاز طبیعی، کشور در فصول سرد سال با کمبود و قطعی گاز، که ناشی از ناترازی فصلی آن است، مواجه شده و در صورت ادامه‌دار بودن این روند و عدم برنامه‌ریزی مناسب، در تراز سالانه گاز کشور هم کسری بوجود خواهد آمد.
ناترازی ادامه‌دار تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا سال ۱۴۲۰
در سال ۱۳۹۹ شورای عالی انرژی سندی تحت عنوان «تراز تولید و مصرف گاز طبیعی تا افق ۱۴۲۰» منتشر کرد که طبق آن از سال ۱۴۰۰ کشور با ناترازی گاز مواجه خواهد بود.
با توجه به جدول زیر، در این سند تصریح شده که تا سال ۱۴۰۴ ناترازی گاز طبیعی با فرض اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز، ادامه خواهد یافت و در سال ۱۴۱۰ به علت بهره‌برداری از پروژه‌های تولید گاز طبیعی، این ناترازی برطرف خواهد شد.
البته مثبت شدن تراز، موقتی است و دوباره در سال ۱۴۲۰ با احتساب ۸۹۹ میلیون متر مکعب عرضه گاز در شبکه و جمع مصارف ۱۰۱۰ میلیون متر مکعب در روز، بیش از ۱۱۰ میلیون متر مکعب در روز ناترازی بوجود خواهد آمد.
مطابق جدول زیر در سند مذکور، با اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز طبیعی، در ۴ ماه سرد سال از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۲۰ به جز سال‌های ۱۴۱۰ تا ۱۴۱۵، همچنان تراز گاز منفی خواهد بود که به معنی پیشی‌گرفتن مصرف از تولید است.
حل مشکل کمبود گاز طبیعی چگونه امکانپذیر است؟
در راستای حل مشکل ناترازی گاز طبیعی کشور، می‌توان به سیاست‌های غیرقیمتی سمت تقاضا همچون اصلاح الگوی مصرف، بهینه‌سازی مصرف ساختمانی و مدیریت تقاضا در بخش صنعت اشاره نمود.
با توجه به اینکه بخش خانگی، اداری و تجاری سهم بسزایی در مصرف گاز طبیعی کشور دارند، تمرکز بر اصلاح الگوی مصرف این بخش‌ها می‌تواند تاثیر قابل توجهی در کاهش مصرف گاز داشته باشد. رعایت کامل مبحث ۱۹ مقررات ساختمان، استفاده از سیاست‌های تشویقی برای مشتکرین کم‌مصرف و تعویض وسایل گازسوز پرمصرف از جمله این موارد هستند.
افزایش بهره‌وری و استفاده از سایر سوخت‌های فسیلی در صنایع انرژی‌بر همچون سیمان و فولاد، پیشنهادهایی برای بخش صنعت هستند. با توجه به اینکه بخش عمده برق کشور از طریق گاز طبیعی تولید می‌شود، از رده خارج کردن نیروگاه‌های حرارتی با راندمان زیر ۲۵ درصد، توسعه نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی و افزایش متوسط بازدهی آن‌ها به ۵۰ درصد و کاهش تلفات شبکه توزیع و انتقال از راهکارهای پیشنهادی در این حوزه هستند.
توسعه و افزایش ضریب بازیافت میادین گازی کشور
در سال ۹۸، ۸۰ درصد گاز طبیعی کشور از میدان گازی پارس جنوبی تأمین شده[۴] که بیانگر سهم عظیم این میدان در تولید گاز طبیعی کشور است. اما نکته قابل توجه این است که با ادامه یافتن روند برداشت کنونی، پس از مدتی استخراج گاز با مشکل مواجه و میدان دچار افت تولید و کاهش ضریب بازیافت خواهد شد.
ایران دارای میادین توسعه نیافته گاز طبیعی است که توسعه و بهره‌برداری از آن‌ها می‌تواند مشکل این کشور در تأمین مصارف خود را رفع و امکان صادرات مجدد گاز طبیعی را فراهم نماید. اما مشکل تأمین مالی پروژه‌های توسعه و استخراج گاز طبیعی را متوقف کرده است.
راه‌های مختلفی برای تأمین مالی این پروژه‌ها وجود دارد. یکی از این روش‌ها انعقاد قرارداد با کشور متقاضی گاز طبیعی برای توسعه میادین گازی ایران است. راهکار دیگر برای حل این مشکل، سرمایه‌گذاری و مشارکت صنایع عمده مصرف کننده گاز طبیعی مانند پتروشیمی‌ها در توسعه و بهره‌برداری از میادین موجود است که باید مورد توجه تصمیم‌گیران صنعت نفت و گاز کشور قرار گیرد.
پی‌نوشت:
[۱] پایگاه تحلیلی- آماری استتیستا
[۲] پایگاه تحلیلی- آماری نواما
[۳] پایگاه خبری مسیر اقتصاد
انتهای پیام/ انرژی
