مسیر اقتصاد/ مهمترین دستاورد دولت یازدهم انعقاد برجام با هدف رفع تحریم‌های مالی و تجاری آمریکا علیه ایران بود که حتی در زمان اجرایی شدن نیز نتوانست سایه تحریم‌ها را از سر کشور کوتاه کند. در ادامه و بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران، در زمان ریاست جمهوری ترامپ نیز تلاش برای احیای برجام مهمترین برنامه دولت دوازدهم برای رونق بخشی به اقتصاد کشور بود. در چنین شرایطی دولت سیزدهم با شعار شرطی نکردن اقتصاد کشور در قبال تحولات خارجی و در عین حال تلاش مسالمت آمیز برای رفع تحریم‌ها رای آورد و در طول ماه‌های اخیر مذاکرات هسته‌ای یکی از برنامه‌های جدی این دولت بوده است.
مذاکره برای رفع تحریم نتیجه بخش نبوده است
تحریم‌های آمریکا علیه ایران از حدود ۱۰ سال قبل جدی‌تر شد و پس از آن با همراه شدن اتحادیه اروپا و سازمان ملل، دامنه آن گسترش یافت. در ادامه ایران از سال ۱۳۹۲ و با روی کار آمدن دولت یازدهم، راهبرد مذاکره برای رفع تحریم را به طور جدی در دستورکار قرار داد و پس از انعقاد توافق برجام در سال ۱۳۹۴، عملا تحریم‌های اروپا و سازمان ملل علیه ایران رفع شد و تنها تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران در طول ۶ سال اخیر علیه ایران اعمال شده است؛ هرچند بسیاری از دولت‌ها و شرکت‌های اروپایی و آسیایی نیز به دلیل تحریم‌های یکجانبه آمریکا، مبادلات تجاری و اقتصادی خود با ایران را محدود کرده‌اند.
اما آنچه مسلم است اینکه در طول ۸ سال اخیر تلاش‌های ایران برای رفع تحریم از طریق مذاکره با شکست مواجه بوده و در تمامی یک دهه اخیر که در اغلب آن راهبرد «مذاکره برای رفع تحریم» در دستورکار دولت‌ها قرار داشته، عملا اقتصاد ایران با قوانین تحریمی دست و پنجه نرم کرده است.
روسیه در طول ۸ تلاشی برای رفع تحریم از طریق مذاکره نکرد
در طرف مقابل راهبرد مقابله کشور روسیه با تحریم‌های آمریکا به کلی با ایران تفاوت داشته است و توجه به آن می‌تواند درس‌های متعددی برای دولت سیزدهم درپی داشته باشد. کشور روسیه ۸ سال قبل و در اوایل سال ۲۰۱۴ میلادی شبه جزیره کریمه را از اوکراین به خاک خود ملحق کرد و به طور جدی با تحریم‌های آمریکا و کشورهای اروپایی مواجه شد.
از آن زمان تا به حال آمریکا و کشورهای اروپایی به بهانه‌های مختلف تحریم‌های اقتصادی و نظامی متعددی علیه روسیه وضع کرده‌اند و تا جای ممکن تلاش کرده‌اند با ابزار تحریم، روسیه را مجبور کنند در راستای منافع کشورهای غربی عمل کند. اما آنچه در این میان جالب توجه است اینکه بر خلاف ایران، در طول ۸ سال اخیر هیچگاه روسیه راهبرد «مذاکره برای رفع تحریم» را در دستورکار قرار نداده است.
مقایسه تحریم‌های آمریکا علیه ایران و روسیه
تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، به شدت تحریم‌هایی که علیه ایران وضع شده است، نیست؛ اما دلیل این امر را باید در شیوه به کار بردن ابزار تحریم از سوی آمریکا جستجو کرد. آمریکا تا جایی از ابزار تحریم استفاده می‌کند و قوانین تحریمی علیه یک کشور خاص را تشدید می‌کند که بداند ابزار تحریم اثرگذار است و با همراهی سایر کشورهای جهان همراه می‌شود. به طور خاص در مقابل روسیه و ایران، آمریکا تا جاییکه توانسته دیگر کشورها را با خود همراه کند و از اثرگذاری تحریم اطمینان داشته، اقدام به وضع تحریم کرده است و در این زمینه ایران و روسیه تفاوتی با یکدیگر نداشته‌اند.
علاوه بر این تحریم‌های آمریکا علیه روسیه نیز تاثیری غیر قابل انکار بر عملکرد اقتصاد این کشور داشته است؛ به طوریکه در سال‌های ابتدایی وضع تحریم‌ها علیه روسیه، پول ملی این کشور دچار افت محسوسی شد و مشکلاتی برای اقتصاد این کشور پدید آمد. بنابراین این تصور که عدم حرکت روسیه به سمت مذاکره برای رفع تحریم، به دلیل محدود بودن تحریم‌های آمریکا علیه این کشور بوده است، با واقعیت فاصله دارد.
چرا روسیه راهبرد «مذاکره برای رفع تحریم» را در دستورکار ندارد؟
با وجود این روسیه هیچگاه برای کاهش اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد داخلی به سراغ مذاکره برای رفع تحریم نرفت و تلاش کرد از طریق خنثی کردن ابزارهای تحریمی و تقویت بنیه اقتصاد داخلی به جنگ اقتصادی علیه آمریکا و اروپا بپردازد.
سرگی لاوروف وزیر خارجه روسیه به تازگی ضمن تاکید بر اینکه روسیه هیچگاه تسلیم تحریم‌های غرب نخواهد شد، گفته است: «ما هیچگاه از کشوری درخواست نکرده‌ایم تحریمی را علیه ما لغو کند؛ ما با کلاه برداشته از سر به سراغ کسی نمی‌رویم (کنایه از اینکه تسلیم زورگویی نمی‌شویم). ما حتی هیچگاه از آمریکا درخواست نکرده‌ایم ما را به عنوان یک دشمن در نظر نگیرد؛ درحالیکه تصور میکنیم دو کشور دلیل قانع کننده‌ای برای دشمنی ندارند، ولی هیچگاه چنین درخواستی از طرف مقابل نکردیم که ما را دشمن تصور نکند و قوانین تحریمی خود را تغییر دهد.»[۱]
سرگی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه نیز در سخنان دیگری ضمن تاکید بر اینکه روسیه هیچگاه به خواسته‌های غرب برای کاهش تحریم‌ها عمل نخواهد کرد، گفته است: «تا به حال هیچ تجربه مثبتی در زمینه رفع تحریم‌ها از سوی غرب مشاهده نشده و عملا رفع تحریم از طریق مذاکره، یک گزینه نشدنی است؛ بنابراین روسیه هیچگاه به این گزینه فکر نمی‌کند و بر ابزارهای عملیاتی خود در مقابله با تحریم‌ها متمرکز است.»[۲]
پینوشت:
انتهای پیام/ دولت و حکمرانی
