مسیر اقتصاد/ در دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی شرکت‌های زیادی برای تأمین تجهیزات مخابراتی در کشور تأسیس شدند و بخش توانمندی در صنعت مخابراتی کشور شکل گرفت؛ به طوریکه در حوزه تجهیزات خطوط ثابت محصولات ایرانی به بازارهای بین‌المللی نیز راه یافتند و مسیر توسعه تجهیزات سیار مخابراتی نیز امیدوار کننده بود.
به گفته‌ی دبیر سندیکای صنعت مخابرات، ۱۵ سال پیش شرکت‌های ایرانی در حالی فناوری ایستگاه‌های تلفن همراه را در اختیار داشتند که شرکت هوآوی که امروزه به عنوان دومین تامین کننده تجهیزات مخابراتی در دنیا و اصلی‌ترین تامین کننده تجهیزات در ایران شناخته می‌شود، هنوز به این فناوری دست نیافته بود.
اما در دو دهه اخیر، شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات مخابراتی داخل کشور با چالش‌های مختلفی روبرو شدند که منجر به تعطیلی یا تولید تجهیزاتی کم اهمیت در آن‌ها شد؛ به‌نحوی که معدود شرکت‌های فعال باقیمانده در این حوزه اغلب در حوزه تجهیزات مخابراتی نظامی مشغول به فعالیت هستند.
دلایل رونق واردات تجهیزات مخابراتی با وجود مشابه داخلی
موانع و چالش های توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی را میتوان از سه منظر تولیدکنندگان، مشتریان و سیاست‌های دولتی مورد بررسی قرار داد که در ادامه به بررسی هر یک از این موارد پرداخته خواهد شد:
۱- مشتریان: مشتریان اصلی تجهیزات مخابراتی در کشور سازمان‌های دولتی و اپراتورهای نیمه دولتی هستند که به دلایل مختلفی حمایت از تولیدات داخلی تجهیزات مخابراتی را از دستور کار خود خارج کرده‌اند، اصلی‌ترین دلایل این موضوع عبارت است از:
الف) اولویت تامین خدمات: به صورت طبیعی مشتریان تجهیزات مخابراتی، ارائه سرویس و خدمات باکیفیت به کاربران خود را مهم‌تر از چگونگی تامین این سرویس‌ها می‌دانند. لذا به صورت طبیعی ضرورتی به استفاده از تجهیزات ساخت داخل نمی‌بینند و شرکت‌های داخلی را در الویت تامین تجهیزات قرار نمی‌دهند؛ مگر آنکه دولت از ابزارهای خود برای هدایت آن‌ها به سمت تولیدکنندگان داخلی بهره گیرد. از سوی دیگر وجود ذهنیت غلط در رابطه با کیفیت محصولات داخلی و پذیرش راحت‌تر ریسک خرابی تجهیزات مخابراتی خارجی، از دلایل دیگر جذابیت خرید از خارج است.
ب) فقدان نگاه کارشناسی: ساختار دولتی مشتریان حوزه تجهیزات مخابراتی در برخی موارد باعث سهل‌انگاری در پیش‌بینی نیازها و اعلام غیرکارشناسی الزامات مورد نیاز سازمان‌ها و کشور می‌شود. به عبارت دیگر این مساله موجب اعلام درخواست‌هایی بسیار فراتر از نیازهای واقعی و قابل ارئه توسط تامین کنندگان داخلی می‌شود.
ج) منافع خرید از خارج: عدم شفافیت در فرآیندهای خرید تجهیزات مخابراتی، خصوصا در ارگان‌های دولتی و حاکمیتی، امکان ایجاد منافع شخصی غیر مشروع در خرید از تجهیزات مخابراتی خارجی را فراهم می‌کند. البته این موضوع صرفا مختص حوزه تجهیزات مخابراتی نیست و شامل دیگر بخش‌های کشور نیز می‌شود؛ به عنوان مثال مواردی نظیر پورسانت‌های شخصی و سفرهای تفریحی در حاشیه خرید تجهیزات همواره از سوی تامین‌کنندگان خارجی فراهم می‌شود.
نقش تولیدکنندگان داخلی در عدم توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی
۲- تولیدکنندگان: تولیدکنندگان داخلی تجهیزات مخابراتی، اغلب شرکت‌های کوچک و متوسطی هستند که باوجود ظرفیت‌های بالقوه فناورانه به دلیل توانایی مالی محدود و حمایت‌های نامناسب قابلیت سرمایه‌گذاری گسترده بر واحدهای تحقیق و توسعه خود را ندارند. به همین دلیل در برخی حوزه‌ها از مرز فناوری فاصله گرفته‌اند. موارد زیر اهم دلایل عقب ماندگی صنعت تجهیزات مخابراتی از منظر تولید است:
الف) تعدد شرکت‌های کوچک و متوسط: بهره‌مندی از منافع تولید مقیاس مشوق کلیدی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های تحقیق و توسعه است که در سایه دسترسی به بازارهای بزرگ امکان‌پذیر خواهد بود. اما اغلب شرکت‌های موجود حوزه تجهیزات مخابراتی در ایران شرکت‌های کوچک و متوسطی هستند که علاوه بر فعال نبودن در سطح بازارهای بین‌المللی، بازارهای داخلی را هم بین خود تقسیم کرده اند. علاوه بر این، مشتریان تجهیزات مخابراتی در اغلب موارد علاقه‌مند به خرید راهکارهای یکپارچه مخابراتی یا اصطلاحا (Total Solution) هستند که در سایه وجود شرکت‌های یکپارچه امکان‌پذیر است.
ب) فقدان نگاه مدیریت کسب‌وکار: شرکت‌های حوزه تجهیزات مخابراتی در کشور، اغلب از بینش کافی در حوزه مدیریت کسب‌وکار برخوردار نیستند و بیشتر بر وجوه فنی خود تکیه کرده‌اند. در حالیکه تدوام رشد و حیات کسب و کارها در بازارهای امروزی علاوه بر قابلیت‌های فنی نیازمند توانایی‌هایی نظیر بازاریابی فعالانه، مدیریت برند، تامین سرمایه و پیشنهادات مالی جذاب برای خریداران است.
چالش های حوزه سیاستگذاری در توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی
۳- سیاستگذاری‌های حوزه مخابرات: صنعت تجهیزات مخابراتی به عنوان یک بخش فناوری‌محور، در تمام دنیا به عنوان صنعتی شناخته می‌شود که توسعه آن نیازمند حمایتی مختلف از سوی دولت‌ها است. اما در ایران سیاست‌های مناسبی برای توسعه این صنعت در دو دهه اخیر دنبال نشده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
الف) سیاست‌های جانب‌دارانه حوزه ICT: در یک دهه اخیر سیاست‌های توسعه حوزه خدمات در ایران توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. این موضوع بر حوزه مخابرات نیز اثرات جدی گذاشته است؛ بطوریکه در حال حاضر تمرکز اصلی متولیان حوزه ICT کشور کمک به گسترش استارتاپ‌های حوزه E-commerce و خدمات مبتنی بر اینترنت است و در سیاست‌های حوزه ICT کشور جایگاه و برنامه ویژه‌ای برای توسعه صنعت تجهیزات مخابرات دیده نمی‌شود.
ب) عدم نظارت بر اجرای قوانین و سیاست‌ها: عدم نظارت و اجرای صحیح قانون حمایت از تولید داخل و حداکثر استفاده از توان داخلی سبب شده است در موارد متعددی تولیدکنندگان داخلی از بازارهای داخلی کشور نیز محروم بمانند. اجرای صحیح قوانین دیگر مانند آیین‌نامه پیوست فناوری که اخیرا توسط وزارت ارتباطات تدوین شده است نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
در نهایت لازم به ذکر است که صنعت تجهیزات مخابراتی کشور با وجود تمام چالش‌های موجود به دلیل توانمندی‌های ذاتی خود، همچنان در حال طی کردن مسیر رشد و ارتقاء است؛ اما در صورتیکه این قابلیت‌ها در کنار سیاست‌های حمایتی مناسب قرار نگیرد، امکان رسیدن به جایگاه شایسته در این صنعت دور از انتظار خواهد بود.
انتهای پیام/ تولید و اشتغال
