استراتژی های تلفیقی تامین مالی پروژه های صنعت نفت در شرایط تحریم

به گزارش مسیر اقتصاد در یکی از مقالات برتر پنجمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی تحت عنوان «استراتژی های تلفیقی تامین مالی پروژه های صنعت نفت در شرایط تحریم با تکیه بر ابزار SWOT»، الگوی بهینه متناسب با شرایط تحریم و نگاه جزء نگر به فرآیند تامین مالی برمبنای تلفیق روشهای گوناگون جهت تامین مالی پروژه های صنعت نفت مورد بررسی قرار گرفته است.

در چکیده این مقاله که توسط سید سعید دانشی کارشناس ارشد مهندسی شیمی و دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد نوشته شده آمده است:

بحث تامین مالی به خصوص در کشورهای در حال توسعه از اهمیت دو چندانی برخوردار است؛ کشورهای در حال توسعه به منظور پیشرفت در عرصه‌های مختلف اقتصادی نیاز به منابع مالی کافی دارند. در این کشورها برخی از پروژه‌ها را با تامین مالی داخلی می‌توان انجام داد اما در پروژه‌های مهم و زیرساختی مورد نیاز کشور که امکان تامین منابع کامل آن توسط دولت فراهم نیست مانند پروژه‌های نفت، گاز، پتروشیمی و بسیاری از صنایع دیگر برای توسعه زیر ساخت‌ها، برخورداری از منابع خارجی بسیار حائز اهمیت است.

پس از برجام و در شرایط خروج ایالات متحده آمریکا از این توافق و اعمال تحریم های ثانویه، دسترسی آسان و ارزان به منابع مالی خارجی با موانع جدی همراه است. ابعاد بزرگ تأمین مالی مورد نیاز در پروژه های انرژی و وابستگی بخشی از نیازهای این بخش به خارج چالشهای تأمین سرمایه از داخل هستند. سازوکارهای جذب سرمایه های خرد، مدلهای تأمین سرمایه از بورس، مدل های انگیزشی مطلوب برای هر دو طرف پیمانکار و سرمایه گذار، رابطه تأمین مالی ریالی با تأمین تجهیزات از داخل، رابطه مدل تأمین مالی با قراردادهای فناوری (لیسانس) و زنجیره تأمین جهانی طرحهای بخش انرژی بعنوان مسایل پیش روی این راه تامین مالی به شمار می آیند.

عمده منابع پروژه های صنعت نفت از منابع خارجی است و سهم اندک منابع داخلی هم به نحوی به دولت وابسته اند در حالی که وقتی مشاهده می شود که نقدینگی زیادی در دست مردم است می توان با استفاده از راهبردهای تلفیقی فضای جدیدی برای جذب سرمایه ها استفاده کرد . نکته مهم در سیاست گذاری های جدید این است که تولید، باید با بازار تقاضا عجین شود و با نگاه بازارو تقاضا اولویت ها بازنگری شود ، سرعت در سرمایه گذاری ها باید با منطق پیش برود و با نگاه جدید از تولید حمایت کرد.در این مقاله سعی بر این است تا با توجه به اهمیت موضوع با تبیین سناریوهای محتمل در دوران تحریم، با استفاده از ابزار SWOT بتوان الگوی بهینه متناسب با شرایط تحریم و نگاه جزء نگر به فرآیند تامین مالی برمبنای تلفیق روشهای گوناگون جهت تامین مالی پروژه های صنعت نفت ارائه گردد.

در ادامه به بررسی بعضی از قسمت های مهم این مقاله پرداخته شده است.

مشکلات موجود در تامین مالی صنعت نفت ایران

با توجه به مشکلات ساختاری موجود در نظام بانکی، بازار سرمایه، ظرفیت‌های پایین سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی،عدم هدایت سرمایه های تشکیل شده به مجاری کارای تولید، ناتوانی صندوق توسعه ملی و چالش کسری در بودجه سنواتی دولت از جمله مسائل مهمی است که مشکلات عدیده‌ای را در بخش سرمایه‌گذاری داخلی کشور به وجود آورده است. همچنین پس از خروج یک جانبه ایالات متحده آمریکااز برجام، فضای کسب‌و‌کار با ریسک‌های حقوقی، اقتصادی و سیاسی بسیاری رو‌به‌رو گردیده است.

سناریو های محتمل و تدوین استراتژی با ابزار SWOT

با شناخت ساختار صنعت نفت ایران و زوایا و ابعاد فعالیت های حاکم و ظرفیت های موجود در این صنعت، همچنین مرور اجمالی بر روشهای مرسوم تامین مالی از یک طرف و وجود موانعی برای تامین مالی پروژه های صنعت نفت ایران در کنار سایه تحریمهای بعد از نقض توافق برنامه جامع اقدامات مشترک (برجام)، این سوال مطرح می شود که استراتژی های پیش روی جمهوری اسلامی ایران در فضای مبهم پسا برجام برای توسعه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی چیست؟ رویکردها به منابع تامین مالی تا چه حد پویا و انعطاف پذیرند؟ آیا دکترین اقتصاد مقاومتی توان مهندسی شرایط عدم اطمینان کنونی را دارد؟

در ادامه سوالاتی از این دست در قالب تحلیل SWOT مورد بررسی قرار گرفته است.

تحلیل SWOT

اگر چهSWOT  عموماً بعنوان ابزاری برای تدوین استراتژی در سطح سازمان بکار گرفته شده اما در عین حال ابزاری کارآمد برای سیاست گذاری کلان نیز به شمار می رود و تکنیکی کارآمد براي شناسایی شرایط محیطی و توانایی هاي درونی کشور است. پایه و اساس این ابزار کارآمد در مدیریت استراتژیک، شناخت محیط پیرامونی است- در این پژوهش سیستم مورد بحث صنعت نفت ایران و محیط پیرامون کلیه فاکتور های اثر گذار ملی و بین المللی است-. حروف SWOT که آن را به شکل هاي دیگر مثل TOWS هم می نویسند، ابتداي کلمات Strength به معناي قوت، Weakness به معناي ضعف، Opportunity به معناي فرصت و Threat به معناي تهدید است. ماهیت قوت و ضعف به درون صنعت مربوط می شود و فرصت و تهدید معمولاً محیطی است.

قواعد حاکم بر ماتریس تحلیلیSWOT :

چگونه میتوان با بهره گیري از نقاط قوت حداکثر بهره برداري از فرصتها را انجام داد (SO).

چگونه با استفاده از نقاط قوت می توان اثر تهدیدات را حذف کرد یا کاهش داد (ST)  .

چگونه میتوان با بهره گیری از فرصت ها، نقاط ضعف را تبدیل به نقاط قوت کرده یا از شدت نقاط ضعف کاست(WO).

چگونه باید با کاهش دادن نقاط ضعف، تاثیر تهدیدات را کاهش یا اثرات آن را حذف کرد(WT).

به طور خلاصه می‌توان گفت هدف از تحلیل و بررسی فرصت‌ها و تهدیدات محیط خارجی ارزیابی این مسئله است که یک صنعت می‌تواند فرصتها را به دست آورد و از تهدیدات اجتناب کند، بویژه زمانی که با یک محیط خارجی غیر قابل کنترل در زمان کنونی روبرو است.

مراحل تحلیل و تشکیل ماتریس

در ادامه، به منظور تحليل  SWOT ، مراحلی شامل تشكيل جلسه تجزيه و تحليل  SWOT با استفاده از نظريات تني چند از كارشناسان و صاحبنظران در حوزه های سياستگذاري نفت و گاز و همچنین اقتصاد و سرمایه گذاری و همچنين بهره جويي از مطالعات انجام شده توسط خبرگان، انجام طوفان ذهني براي شناسايي عوامل داخلي (نقاط قوت وضعف) و عوامل خارجي (تهديدها و فرصتها)، اکتساب نظر خبرگان(روشهایی مانند دلفی)، جمع بندي موارد ارائه شده در طوفان ذهني و تحليل عوامل يادشده انجام ، ماتريس SWOT تشكيل و در نهایت استراتژي ها و راهكارهاي SO ،WO ، ST WTاستخراج شدند.

بررسي عوامل چهارگانه در بخش نفت و گاز كشور

عوامل چهار گانه شامل نقاط قوت و ضعف داخلي و همچنين تهديدها و فرصتهاي خارجي در تحليل SWOT در بخش نفت و گاز قابل شناسايي هستند كه ميتوانند ما را در تدوين راهبردهاي سياستگذاري انرژي و ارائه الگوهای کاربردی در بخش نفت و گاز ياري رسانند. در تحليلهاي مذكور هر دو حوزه بالادستي و پايين دستي نفت و گاز مد نظر قرار گرفته است.

راهبردهای بدست آمده از تحليل SWOT

۱- استراتژی های SO

-تنوع بخشی به مقاصد صادراتی نفت وگاز و فرآورده های آن

-تسهیلات تازه برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و همچنین واقعی شدن نرخ بازگشت سرمایه

-منابع طبیعی قدرتی استراتژیک برای نسل‌های آینده

-برگزاری و شرکت در نمایشگاه ها، کنفرانس ها و سمینارهای داخلی و بین المللی

۲- استراتژی های WO

-سالم سازی نظام مالیاتی کشور

-کمک به شکل‌گیری یک اقتصاد دانش بنیان

-ضرورت انتقال مدل تأمین مالی داخلی صنعت نفت از سیستم بانک محور کنونی به سیستم مبتنی بر بازار سرمایه

-فرهنگ سازي در بازار سرمايه

-تقویت مبادلات غیر نفتی با شرکای عمده تجاری و همینطور کشورهای همسایه به منظور افزایش ارز آوری

۳- استراتژی های ST 

-تحریک سرمایه‌گذاری بخش خصوصی

-بهبود محیط کسب‌وکار

-هدایت سرمایه های خرد به سمت تجمیع و نهایتاً سرمایه گذاری در صنایع نفت

-نگاه آینده پژوهانه به مقوله انرژی های نو

-تمرکز تامین مالی دولتی بر حوزه بالادست و هدایت بخشهای غیر دولتی به حوزه پایین دستی صنعت نفت

۴- استراتژی های WT

-تبیین جایگاه سیاست گذار و رگولاتور دولت در هدایت فعالیت های اقتصادی صنعت نفت

-ایجاد صندوق پروژه

-بازنگری سریع در قوانین و مقررات با مدنظر قراردادن تهدیدات سرمایه‌گذاری خارجی

-اصلاح عملکرد صندوق توسعه ملی با توجه به نیاز های ارزی صنعت نفت و توسعه بازار سرمایه فرا ملی

جمع بندی و نتیجه گیری

از الزامات مهم اجرايي پروژه هاي صنعت نفت، تأمين مالي و اتخاذ بهترين راهبرد در این زمینه است. در طيف روشهاي مختلف تأمين مالي متناسب با انواع پروژه ها روشهايي که منجر به حداقل شدن هزينه استفاده از سرمايه گردند بهترين روش محسوب ميشوند که در شرایط تحریم علاوه بر بحث تامین مالی ارزان اساساً روشهای دست یابی به منابع مالی و نحوه دسترسی به این منابع اهمیت پیدا می کنند.

با توجه به جميع شرايط و محيط کسب و کار حاکم، تأمين مالي پروژه هاي صنعت نفت کشور ملاحظات اساسي دارد که مقاله  حاضر با اشاره به اين ملاحظات به دنبال ارئه مجموعه راهبردهای تلفیقی و جامع براي استانداردسازي روش دستيابي به مناسب ترين تأمين مالي متناسب با ماهيت پروژه ها و قوانين و مقررات حاکم بر آنهاست.

ابزار SWOT برای بررسی محیط داخلی صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران و همین طور مولفه های حاکم بر محیط بیرونی این صنعت چه از بعد ملی و چه ابعاد بین المللی ابزاری کارآمد برای ارائه این راهبرد ها بوده و با تشریح جزء نگر به ساختار صنعت نفت ایران در قالب استراتژی های کاربردی به ارائه طریق در نیل به  تامین مالی صنعت نفت کمک نموده است.

انتهای پیام/ پنجمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی