به گزارش مسیر اقتصاد گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس، «حیدر العبادی»، نخست‌وزیر عراق چند روز پیش گفته بود که او مخالف تحریم‌های دولت «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا علیه ایران است، اما برای حفاظت از منافع ملی کشورش به آنها پایبند خواهد ماند؛ اما آیا تبعیت از تحریم‌های آمریکا، ضد منافع ملی عراق نخواهد بود؟
این سوالی است که پایگاه خبری-تحلیلی «پولیتیکو» در تحلیلی با عنوان «تحریم‌های ترامپ علیه ایران در عراق آثار منفی دارند» به آن پرداخته است. رسانه آمریکایی نوشته تنها یک هفته بعد از سخنان العبادی، واقعیت هویدا شده است.
وزارت خارجه عراق یک روز پس از اظهارنظر العبادی در بیانیه‌ای با ستایش اقدامات و موضع ایران در قبال عراق، از جامعه جهانی خواست تا با فشار به آمریکا، مانع تحریم‌های ضد ایرانی شود. بسیاری از دیگر گروه‌های سیاسی در عراق هم سخنان العبادی را محکوم کرده و از آن فاصله گرفتند.
«سید عمار حکیم»، رهبر جریان حکمت ملی عراق روز چهارشنبه در دیدار با سفیر آمریکا در بغداد گفت بغداد تحریم‌ها علیه ایران را مردود می‌داند.
وی گفت: «عراقی‌ها سیاست تحریم و گرسنه نگه داشتن ملت‌ها را مردود می دانند. این سیاست‌ها نتایج منفی بسیاری بر امنیت و ثبات خاورمیانه در پی دارد در حالی که وجود هر دو عنصر برای تحقق مطالبات ملت های این منطقه ضروری است.»
وی با اشاره به آثار منفی تحریم ها بر زندگی مردم ایران افزود: «بازتاب های منفی این تحریم ها متوجه ملت عراق که روابط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی وسیعی با ایرانیان دارند نیز خواهد شد».
پولیتیکو بعد از نقل سخنان العبادی نوشته است: «اما یک هفته بعد، واقعیت‌ها عیان شده‌اند و بسیاری از مقام‌های عراقی از بغداد خواسته‌اند روابط تجاری با تهران را حفظ کنند.»
رسانه آمریکایی در توضیح درباره دلیل این موضوع نوشته است: «دلیل این موضوع این است که عراق که ۱۴۵۸ کیلومتر با ایران مرز مشترک دارد، ممکن است آسیب بدی از تحریم‌ها ببیند. عراق برای تمام مایحتاج خود از گاز گرفته تا برق، آب و مواد غذایی به همسایه شرقی‌اش وابسته است.»
به نوشته پولیتیکو، تحریم‌ها نه تنها در عراق بلکه در ایالات متحده هم بازی دو سر باخت محسوب می‌شود، زیرا آمریکا که هنوز ۵۲۰۰ نیرو در عراق دارد، کار را به اینجا رسانده است: وابستگی عراق به تجارت و خدمات عمومی ایران، تا اندازه زیادی به دلیل حمله آمریکا به این کشور در سال ۲۰۰۳ است.
رسانه آمریکایی با خاطرنشان کردن اینکه اردن به عنوان کشور هم‌جوار عراق از تحریم‌های بین‌المللی علیه این کشور بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۳ معاف شده، نوشته است: «بنابراین، معاف کردن عراق از تحریم‌ها علیه ایران، اقدامی مسبوق به سوابق قوی است.»
«هیثر ناوئرت»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در کنفرانس خبری سه‌شنبه شب تهدید کرد دولت عراق در صورت عدم تبعیت از تحریم‌های آمریکا خودش با تحریم مواجه خواهد شد.
پولیتیکو در ادامه این گزارش، درباره عدم صدور معافیت از تحریم‌های ایران برای عراق نوشته است: «در صورتی که این اتفاق نیفتد و عراق بعد از نقض تحریم‌ها با جرایم آمریکا مواجه شود، این موضوع بغداد را بیشتر از قبل در دامنه نفوذ ایران قرار خواهد داد-این چیزی است که دولت ترامپ می‌گوید آمریکا به دنبال جلوگیری از آن در خاورمیانه بزرگ‌تر است، جایی که ایران روز به روز قدرتمندتر می‌شود.»
رسانه آمریکایی نوشته حتی العبادی «که نسبت به رئیس‌جمهور قبلی عراق گرایش‌های بیشتری به عراق دارد نمی‌تواند از تحریم‌ها تبعیت کند و به همین دلیل هفته گذشته از سخنانش عقب‌نشینی کرد.»
العبادی، چند روز پیش در جمع خبرنگاران در بغداد گفت: «من نگفتم ما از تحریم‌ها تبعیت می‌کنیم، گفتم ما از دلار در مبادلاتمان استفاده نخواهیم کرد. چاره دیگری نداریم.»
«دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا ۱۸ اردیبهشت‌ماه به مشارکت کشورش در توافق هسته‌ای «برجام» پایان داد و اعلام کرد تحریم‌های رفع‌شده علیه ایران به موجب این توافق را احیا خواهد کرد. خزانه‌داری آمریکا در همان روز اعلام کرد تحریم‌ها علیه ایران در دو بازه زمانی ۹۰ و ۱۸۰ روزه احیا خواهند شد.
ترامپ شامگاه دوشنبه ۱۵ مردادماه با امضای فرمانی رسماً دستور اجرای اولین بسته تحریم‌ها علیه ایران را صادر کرد. تصمیم ترامپ با مخالفت‌های زیادی رو به رو شده و اتحادیه اروپا، انگلیس، آلمان، فرانسه و سوریه و … علیه آن موضع‌گیری کرده‌اند. بسته اول تحریم‌ها، فلزات گرانبها، از جمله طلا، صنعت خودروسازی و خرید دلار آمریکا را شامل می‌شود. دومین بسته تحریم‌ها از ۱۳ آبان‌ماه اجرایی خواهد شد.
رسانه آمریکایی تصریح کرده است: «غیر از آنچه العبادی درباره تجارت به دلار گفته، دولت مستقر در بغداد گفته بر سر تبعیت از سایر تحریم‌ها به توافق [با آمریکا] دست پیدا نکرده است- و این عبارت، اسم رمز عدم تبعیت از تحریم‌ها است. عبادی همین حالا صرفاً به دلیل اشاره به احتمال تبعیت عراق از تحریم‌ها با واکنش تند سیاستمداران عراقی و ایرانی رو به رو شده است.»
پیش از این رسانه‌های آمریکایی گزارش داده بودند مقام‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا دو ماه پیش به عراق سفر کرده و با مقام‌های بانک مرکزی این کشور دیدار کرده بودند. وال‌استریت‌ژورنال گزارش داده دولت عراق در فدرال رزرو آمریکا حساب‌های بانکی دارد که در آن دلار نگهداری می شوند. در صورت تبعیت عراق از تحریم‌ها ممکن است این دلارها مصادره شوند.
پولیتیکو نوشته علی‌رغم این مشقت‌ها به نظر می‌رسد عراق چاره‌ای جز نقض تحریم‌های آمریکا ندارد. این رسانه به چند دلیل اقتصادی اشاره کرده که به طور خلاصه در زیر آمده‌اند:
۱- اول اینکه عراق نیازمند گاز ایران است. وزیر برق عراق جولای ۲۰۱۷ گفت عراق دست‌کم برای ۷ سال جهت تولید برق به ایران متکی خواهد بود. عراق، خودش تولیدکننده گاز طبیعی است اما از امکانات لازم برای فراوری آن به سوخت جهت مصارف داخلی برخوردار نیست. گازی که عراق از ایران دریافت می‌کند، سوخت مورد نیاز نزدیک به ۲۰ درصد از برق تولیدی این کشور را تأمین می‌کند. عراق بابت پرداخت بهای واردات گاز و برق خود به ایران نفت ارسال می‌کند.
۲- ذخایر آب عراق به وابسته به جریان رودهای دجله و فرات است که ۹۸ درصد از آب‌های سطحی مورد نیاز عراق را تأمین می‌کند. ایران می‌تواند مسیر ۱۳ درصد از منابع آبی عراق را تغییر دهد. معاون وزیر آب عراق آوریل گفته بود بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از آب رود دجله در عراق از ایران سرچشمه می‌گیرد. در صورتی که عراق به تحریم‌ها پایبند بماند، ایران می‌تواند به سادگی جریان آب را قطع کند. در زمانی که عراق با بحران جدی خشکسالی مواجه است، چنین تهدیدی توخالی به نظر نمی‌رسد.
۳- بازار عراق پر از کالاهای وارداتی ارزان‌قیمت ایرانی و از جمله مواد غذایی است. این موضوع باعث کاهش تقاضا برای محصولات بومی عراق شده که گران‌قیمت‌تر هستند. حتی اگر عراق تصمیم بگیرد خرید این محصولات را متوقف کند، کشاورزان عراقی قادر به تولید محصولات مشابه به مقادیر کافی نخواهند بود. در سال‌های گذشته کشاورزان عراقی به دلیل نبود تقاضا و درگیری با داعش به مناطق شهری گریخته‌اند. در شرایط فعلی، کمبود شمار کشاورزان هم معضلی است.
