به گزارش مسیر اقتصاد بررسی ها نشان میدهد که غالب اقدامات وزارت نیرو برای مقابله با بحران برق در سالهای اخیر متمرکز بر بخشهای صنعت و کشاورزی بوده است. به طوری که در سال گذشته حدود ۴۰۰۰ مگاوات از میزان مصرف برق بخش های صنعت و کشاورزی کاسته شد تا خاموشی برق رخ ندهد.
بایستی به این نکته توجه داشت که اقدامات طرح های ذخیره سازی براي صنايع در صورتی صحیح است که کاملا داوطلبانه (و یا حداقل با اطلاع قبلی در شرایط حاد) از سمت صنایع انجام شود. در سال های گذشته مکررا مشاهده شده است که برخی خاموشی های ناگهانی و اجباری در بخش صنایع رخ داده و این بخش ها را با آسیب جدی روبرو کرده است.
در همین راستا معاون استاندار قم در مصاحبه ای ضمن اعلام حمایت از بخش صنایع افزود: خاموشی و قطع برق بدون اطلاع قبلی در واحدهای صنعتی باید متوقف شود چراکه بروز این قبیل مسائل سبب ایجاد خسارت‌های مالی فراوانی به واحدهای صنعتی میشود.
همچنین بیژن پناهی‌زاده، معاون خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در گفت‌وگو با ایسنا با طرح این پرسش که به چه علت واحدهای صنعتی باید هزینه مصرف بالای برق خانگی را پرداخت کنند؟ گفت: دیواری کوتاه‌تر از صنایع و واحدهای تولیدی وجود ندارد و ما از دولت ادعای خسارت می‌کنیم. چرا که با قطعی برق مجبور به پرداخت حقوق و دستمزد، هزینه‌های مالیات و تامین اجتماعی هستیم، آن هم در حالی که چرخ کارخانجاتمان نمی‌چرخد.
وی افزود: ضرر و زیان ناشی از قطع برق واحدهای تولیدی و صنعتی بسیار هنگفت است و تولیدکنندگان را با مشکلات بسیار زیادی روبرو کرده که عمده‌ترین آن افزایش هزینه‌های تولید است و دولت باید این ضرر و زیان را جبران کند و هزینه مربوط به بخش خصوصی را بپردازد.
سیاست های صنعت ضد تولید
یکی از پارامترهای مهم برای تولید برق در هر کشوری استفاده یکنواخت از نیروگاه ساخته شده در طول سال است که با شاخص ضریب بار بیان میشود.
در واقع اگر که ساعات بهره برداری از یک نیروگاه ساخته شده در طول سال کم باشد (ضریب بار پایین) آنگاه قیمت تولیدی برق به منظور بازگشت سرمایه اولیه بالا می‌رود؛ درحالی که اگر از ظرفیت نصب شده نیروگاهی در طول سال بیشتر استفاده شود (ضریب بار بالا) آنگاه هزینه تولیدی برق به منظور بازگشت سرمایه کاهش مییابد.
برای روشنتر شدن مطلب فوق، نمودار قیمت تمام شده برق بر حسب زمان بهره برداری از یک نیروگاه گازی در شکل زیر رسم شده است.
هرچند که برای تعیین قیمت واقعی تولید برق، نیاز به اطلاعات دقیقی وجود دارد اما میتوان با تخمین ساده و فرضیات موجود در ساخت نیروگاه، قیمت تمام شده برق را تا حد قابل قبولی تخمین زد.
به همین منظور در این نمودار فرض شده که هزینه اولیه برای ساخت یک نیروگاه برابر دو میلیارد تومان بر هر مگاوات بوده و همچنین بازگشت سرمایه اولیه طی ۴ سال به سرمایه گذار انجام بشود.
با توجه به شکل مشاهده می شود که اگر یک نیروگاه گازی در فصل تابستان و روزی ۶ ساعت (ساعات اوج بار روز و شب) وارد مدار شود، قیمت تولید برق برابر ۱۰۰۰ تومان بر هر کیلووات ساعت و اگر که در همین فصل روزی ۲۴ ساعت (به صورت بار شبانه روزی) وارد مدار شود، قیمت برق برابر ۲۵۰ تومان بر هر کیلووات ساعت خواهد شد.
اما اگر همین نیروگاه در ۱۱ ماه از سال روشن بماند، آنگاه قیمت برق تولیدی به منظور بازگشت سرمایه فقط ۶۸ تومان میشود. به همین دلیل افزایش ضریب بار و همچنین نقش بخش هایی مانند صنعت یا حمل ونقل برقی که به طور پیوسته و یکنواخت در طول سال برق مصرف کنند، بسیار حائز اهمیت است.
به عبارت دیگر با توجه به شکل کاملا مشخص است که وجود هر بخشی که در طول سال مصرف یکنواختی داشته باشد منجر به کاهش هزینه تولید برق می شود. به همین دلیل چون مصرف بخش صنعت در طول سال یکنواخت است، گسترش این بخش منجر به کاهش هزینه تولید برق خواهد شد. در واقع می توان گفت که قیمت برق تولیدی صنایع بسیار کمتر از برق بخش خانگی بوده و این بخش صنعت است که قیمت برق کل کشور را کاهش می دهد.
وضعیت کشورهای پیشرفته
سیاستگذاری انرژی در بسیاری از کشورهای پیشرفته هم نشان میدهد که علاوه بر بالاتربودن سهم مصرف برق صنایع نسبت به بخش خانگی، قیمت برق صنعتی نسبت به خانگی در این کشورها ارزانتر است. اما در ایران مشاهده میشود که قیمت برق صنایع در حدود ۱.۴ قیمت بخش خانگی بوده و در تابستان هم به میزان ۲۰ درصد به تعرفه برق صنایع افزوده میشود.
این امر کاملا غیرمنطقی و بر خلاف سیاستهای قیمتی در کشورهای پیشرفته است. قیمت برق صنعتی و خانگی در چندین کشورعضو OECD در شکل زیر آورده شده است:
راهکار ضروری برای مقابله با بحران برق
با توجه به اظهار نظرات مسئولان وزارت نیرو ۱۰ درصد از مشترکین خانگی حدود ۳۰ درصد از برق این بخش را مصرف میکنند. اخیرا نیز رییس کمیته اقتصاد مقاومتی مجلس بر همین نکته تاکید و اعلام کرد که مصرف غالب مشترکین خانگی زیر الگو بوده اما ۱۰ درصد مشترکین خانگی با مصارف بی رویه بحران ساز می شوند.
بحران سازی این گروه به این دلیل است که چنانچه این مشترکین نیز مانند سایرین مردم به صورت متعارف برق مصرف می‌کردند آنگاه حدود ۴۸۰۰ مگاوات از ظرفیت شبکه کاسته شده و خاموشی برق اتفاق نمیافتاد.
مصارف بی‌رویه برق این گروه در حالی است که مشترکین پرمصرف، بهای واقعی برق خود را نپرداخته و یارانه برق ایشان نسبت به سایر مشترکین چندین برابر است. به طوری که یارانه برق مشترکین پرمصرف نسبت به مشترکین کم‌مصرف، ۷ برابر و نسبت به متوسط ۹۰ درصد مردم هم بیش از ۲ برابر است.
اختلاف یارانه برق مشترکین پرمصرف و کم مصرف در شکل زیر کاملا مشهود است:
از آنجا که این مشترکین نسبت به دیگران از یارانه چند برابری برق برخوردار شده و بهای برق مصرفی برق خود را به طور کامل پرداخت نمی‌کنند، لازم است تا به منظور مقابله با بحران برق، قیمت برق مصارف مازاد این مشترکین به قیمت واقعی محاسبه شده و درآمد حاصل از آن نیز صرف توسعه صنعت برق کشور شود. راهکاری که در دیگر کشورها مانند آمریکا، برزیل، آفریقای جنوبی، مکزیک و حتی کوبا هم اجرا شده است.
نظر مردم و تصمیم دولت چیست؟
با توجه به مطالب فوق مشخص است که اعمال سیاست های قیمتی غلط و قطعی برق بخش صنایع کشور توجیه منطقی و علمی نداشته و ضروري است تا براي برای مقابله با بحران برق، سياست های هوشمندانه ای را در جهت كنترل بخش پرمصرف خانگی اتخاذ نمود و از تمرکز بر بخش صنعت اجتناب کرد.
نتیجه نظرسنجی برنامه مناظره در روز جمعه ۱۹ مردادماه نیز حجت را بر مسئولین تمام کرد. در این نظرسنجی بیش از ۷۵ درصد مردم بر افزایش قیمت برق مشترکین پرمصرف رای داده و بر اجتناب از قطعی برق واحدهای تولیدی تاکید کردند.
اجماع مردم، کارشناسان و مسئولین بر افزایش نرخ برق مشترکین پرمصرف
در همین راستا هم مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیشنهاد داده است که قیمت برق مشترکین پرمصرف خانگی را در زمان اوج بار افزایش داده و تمامی درآمد حاصل از آن به مشترکین کم مصرف پاداش داده شود.
مصاحبه مسئولان وزارت نیرو و همچنین نمایندگان مجلس نیز حاکی از آن است که هم وزرات نیرو و هم مجلس عزم جدی بر واقعی نمودن قیمت برق مشترکین پرمصرف دارند.
با این حال باید دید آیا هیئت وزیران با این امر موافقت خواهد کرد یا اینکه مانند گذشته به روند غلط قیمتگذاری برق ادامه خواهد داد و بحران برق در آینده را تشدیدتر خواهد کرد؟
منابع:
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی پیرامون بحران برق
Key world energy statistics, IEA, 2016
