به گزارش مسیر اقتصاد تحریم کالاهای اسرائیلی در اردن دیگر یک موج خشم گذرا در واکنش به تهاجم رژیم اشغالگر قدس به نوار غزه نیست؛ بلکه طی دو سال اخیر به یک رفتار مصرف‌کننده سازمان‌یافته تبدیل شده که معادلات بازار داخلی و منطقه‌ای را از نو ترسیم کرده است.
این تحول، نشان‌های تجاری جهانی را مجبور به کوچک شدن یا خروج کامل از بازار اردن کرده است. همزمان، درها به روی محصولات ملی و عربی جایگزین گشوده شده و نهادهای اقتصادی جدیدی با سرمایه‌گذاری بر روی حال و هوای عمومی مردم ظهور کرده‌اند. به این ترتیب، جامعه اردن به بازیگری کلیدی در شکل‌دهی به معادله اقتصادی جدید تبدیل شده است.
خروج نشان‌های جهانی حامی تروریست و فرصت‌های داخلی
آنچه در ابتدا یک کارزار اعتراضی مردمی، عاطفی و خشم‌آلود به نظر می‌رسید، به سرعت به یک نیروی اقتصادی نوظهور تبدیل شد. این نیرو مصرف‌کننده اردنی را به بازنگری در الگوهای مصرف خود واداشت و شرکت‌های جهانی را مجبور کرد در مورد ادامه حضورشان در این کشور تجدیدنظر کنند.
شعار «ساخت اردن» اکنون به سنگ بنای یک پروژه اقتصادی جایگزین تبدیل شده است. در این میان، نهادهای رسمی با احتیاط تأثیرات جنیش بایکوت و این تحریم مردمی بر اشتغال و سرمایه‌گذاری را زیر نظر دارند.
به گفته ناظران، دولت اردن می‌کوشد تا توازنی دقیق میان احترام به افکار عمومی و آسیب نرساندن به منافع اقتصادی و تجاری حفظ کند. با این حال، دولت همواره ناچار به اذعان به تأثیر این کارزارها بوده که از واکنش‌های لحظه‌ای فراتر رفته و به یک رفتار جمعی سازمان‌یافته بدل شده‌اند.
با پایان سال ۲۰۲۳، شعبه‌های نشان‌هایی مانند استارباکس و مک‌دونالدز در امّان اردن با کاهش چشمگیر مشتریان مواجه شدند. با گذشت زمان، فروشگاه‌های زنجیره‌ای «کارفور» تعطیلی تمام ۵۱ شعبه خود در اردن را اعلام کرد و پس از آن، گروه «الفطیم» جایگزین عربی آن را با نام «هایپر مکس» با ۳۴ فروشگاه راه‌اندازی نمود.
این تحریم‌ها شامل دارو، مواد غذایی، نوشیدنی‌ها، شوینده‌ها و رستوران‌ها نیز شد و نگرانی‌هایی در مورد از دست رفتن مشاغل ایجاد کرد. در واکنشی قابل توجه، شرکت‌های داخلی اعلام کردند که به ازای هر کارمندی که در شرکت‌های حامی رژیم اشغالگر کار می‌کند یا شغل خود را ترک کرده، ۱۰۰ فرصت شغلی جدید ایجاد خواهند کرد.
کارزارهای سازمان‌یافته؛ فراتر از شبکه‌های اجتماعی
ساره بنی هانی، یکی از فعالان حوزه تحریم و جنبش BDS، تأکید می‌کند که تحریم کالاهای آمریکایی، اسرائیلی یا خارجی مرتبط با اشغالگران، دیگر به فراخوان‌های فردی یا احساسی محدود نمی‌شود.
او توضیح داد: فعالیت ما دیگر فقط انتشار پست در شبکه‌های اجتماعی نیست؛ بلکه شامل فهرست‌های به‌روز از کالاهای جایگزین، کارگاه‌های آگاهی‌بخشی در دانشگاه‌ها و حتی یک اپلیکیشن موبایل است که به مصرف‌کننده در تشخیص محصول داخلی از خارجی کمک می‌کند.
به گفته او، این کارزارهای دیجیتال، رفتار مصرف‌کننده اردنی را منظم‌تر و پایدارتر کرده و تحریم را به جای یک واکنش موقتی، به یک فرهنگ روزمره تبدیل کرده است. با این حال، او به چالش‌هایی مانند بهبود کیفیت و قیمت محصولات داخلی، مدیریت تأثیر تحریم بر کارگران اردنی در شرکت‌های خارجی و حفظ انگیزه مردمی در صورت کاهش تنش‌های سیاسی اشاره کرد.
شکوفایی بی‌سابقه در صنایع ملی اردن به کمک تحریم کالاهای اسرائیلی در اردن
در مقابل، مهندس فتحی الجغبیر، رئیس اتاق بازرگانی اردن، تأیید کرد که صنایع داخلی در سال‌های اخیر شاهد افزایش بی‌سابقه تقاضا بوده‌اند. او بیان داشت که این تحول با آغاز تهاجم اسرائیل به غزه عمیق‌تر شد و مصرف‌کنندگان اردنی بیش از پیش به سمت محصولات ملی گرایش پیدا کردند.
وی اشاره کرد که تقاضا برای کالاها و صنایع اردنی تقریباً دو برابر شده است که این امر ناشی از کیفیت بالا، قیمت رقابتی و اعتماد روزافزون به این محصولات است. به گفته او، صنعت ملی با تولید بیش از ۱۵۰۰ نوع کالا، به رکنی اساسی در تأمین نیازهای بازار تبدیل شده و تنها در بخش صنایع غذایی، حدود ۶۰ درصد نیاز بازار داخلی را پوشش می‌دهد.
آمار رسمی نیز این گفته‌ها را تأیید می‌کند. بر اساس داده‌های اداره آمار کل اردن، اقتصاد این کشور در سال ۲۰۲۴ با وجود چالش‌های منطقه‌ای، رشد ۲.۵ درصدی در تولید ناخالص داخلی را تجربه کرد.
تغییر فرهنگ مصرف و قدرت هشتگ‌ها
امل الشیشانی، یک خانه‌دار اردنی، می‌گوید مصرف‌کننده اردنی دیگر بی‌هدف خرید نمی‌کند. من همیشه فهرستی از محصولات تحریمی و جایگزین‌های آن‌ها را به همراه دارم. حتی فرزندانم در سوپرمارکت به من یادآوری می‌کنند که شکلات یا نوشیدنی خارجی نخرم. او معتقد است این تحول نشان می‌دهد که تحریم به یک «هویت مصرفی» ارزشی تبدیل شده است.
در این میان، کارزارهای مردمی آنلاین نقش محوری در تقویت فرهنگ تحریم داشته‌اند. شبکه‌های اجتماعی به تریبون‌های فشار جمعی تبدیل شده‌اند و فعالان با هشتگ‌های یکپارچه‌ای مانند #قاطع (تحریم_کن) و #الأردن_یقاطع (اردن_تحریم_می‌کند)، فهرست جایگزین‌های داخلی و عربی را منتشر کردند و مصرف‌کنندگان را به تغییر الگوهای مصرف تشویق نمودند.
یک نظرسنجی از مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه اردن نشان می‌دهد که ۹۳ درصد از اردنی‌ها به تحریم محصولات مرتبط با کشورهای حامی اسرائیل متعهد هستند و ۹۵ درصد از آن‌ها به محصولات جایگزین داخلی روی آورده‌اند.
منبع: الجزیره
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
