به گزارش مسیر اقتصاد آفریقا در حال تجربه‌ی یک تحول بنیادین در نظام پرداخت‌های فرامرزی خود است؛ چیزی که تا چند سال پیش یک آرزو به نظر می‌رسید، اکنون با سامانه‌هایی مانند تسویه و پرداخت پان‌آفریقایی (PAPSS) به واقعیت نزدیک شده است. این سیستم پرداخت غیر دلاری امکان تسویه مستقیم با ارزهای محلی و حذف دلار از تجارت را فراهم کرده است و وابستگی سنتی به دلار آمریکا را کاهش می‌دهد. چنین اقدامی نه‌تنها هزینه‌های تراکنش را کم می‌کند، بلکه ابزار جدیدی برای کاهش خروج ارز از این قاره فراهم می‌آورد.
هزینه مبادله ۳۰ درصدی نتیجه استفاده از دلار در تجارت
وابستگی بانک‌های تجاری آفریقا به شبکه‌های کارگزاری بین‌المللی باعث شده است که حتی برای تجارت بین دو کشور همسایه، دلار به‌عنوان ارز واسط استفاده شود. این مسیر پرهزینه، گاهی ۱۰ تا ۳۰ درصد ارزش معامله را می‌بلعد. بر اساس گزارش UNCTAD، هزینه تجارت درون آفریقا به دلیل این وابستگی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل ناکافی، حدود ۵۰ درصد بالاتر از میانگین جهانی است. این مسئله توضیح می‌دهد که چرا ۸۴ درصد از تجارت آفریقا با خارج از قاره انجام می‌شود و نه بین کشورهای عضو خود.
تفاوت هزینه‌ها در سیستم‌های سنتی دلار محور و سیستم پرداخت غیر دلاری چشمگیر است. برای مثال، یک معامله ۲۰۰ میلیون دلاری در قالب شبکه کارگزاری می‌تواند بین ۲۰ تا ۶۰ میلیون دلار هزینه تسویه داشته باشد. در مقابل، استفاده از سامانه‌هایی مانند PAPSS این هزینه را به حدود ۲ میلیون دلار یا حتی کمتر کاهش می‌دهد. این صرفه‌جویی به معنای آزادسازی میلیاردها دلار در سال است که می‌تواند برای توسعه زیرساخت‌ها یا سرمایه‌گذاری صنعتی استفاده شود.
صرفه جویی ۵ میلیارد دلاری کشورهای آفریقایی با حذف دلار از تجارت
PAPSS این امکان را فراهم کرده که خریدار و فروشنده، هر کدام در کشور خود، مبلغ معامله را به ارز ملی پرداخت یا دریافت کنند. مثلاً یک شرکت زامبیایی که از کنیا کالا می‌خرد، دیگر نیازی ندارد پول خود را به دلار تبدیل کند. برآوردها نشان می‌دهد استفاده از ارزهای محلی می‌تواند سالانه حدود ۵ میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی برای آفریقا ایجاد کند. این سامانه که در ژانویه ۲۰۲۲ با ۱۰ بانک آغاز به کار کرد، اکنون به بیش از ۱۵۰ بانک در ۱۵ کشور توسعه یافته است.
شرکت مالی بین‌المللی (IFC)، بازوی خصوصی بانک جهانی، در سال‌های اخیر برنامه‌هایی برای اعطای وام به کسب‌وکارهای آفریقایی با ارز محلی آغاز کرده است. این سیاست از یک سو ریسک نرخ ارز را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر، امکان رشد پایدار بنگاه‌هایی را که درآمد ارزی ندارند، فراهم می‌سازد. به گفته معاون رئیس IFC در آفریقا، وام گرفتن به دلار برای کسب‌وکارهایی که درآمدشان محلی است، یک فشار مضاعف مالی ایجاد می‌کند و احتمال شکست پروژه را افزایش می‌دهد.
تلاش برای تقویت سیستم‌های پرداخت منطقه‌ای اکنون به سطح گروه ۲۰ رسیده است
تلاش برای تقویت سیستم‌های پرداخت منطقه‌ای اکنون به سطح گروه ۲۰ رسیده است. آفریقای جنوبی به‌عنوان رئیس دوره‌ای، این موضوع را در نشست وزرای دارایی و روسای بانک‌های مرکزی مطرح کرده و خواستار اقدامات عملی شده است. لستجا کگانیاگو، رئیس بانک مرکزی آفریقای جنوبی، تأکید کرده که برخی از گران‌ترین مسیرهای پرداخت فرامرزی در جهان در آفریقا وجود دارد و آغاز تجارت و تسویه با ارزهای محلی یک ضرورت اقتصادی برای قاره است.
با وجود جنبه‌های اقتصادی روشن این پروژه، عنصر ژئوپلیتیک را نمی‌توان نادیده گرفت. کاهش وابستگی به دلار، به‌ویژه وقتی در چارچوب ائتلاف‌هایی مانند بریکس مطرح می‌شود، حساسیت واشنگتن را برمی‌انگیزد. دونالد ترامپ بارها هشدار داده که هر کشور یا بلوکی که بخواهد دلار را کنار بگذارد، باید منتظر تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی باشد. این موضع‌گیری‌ها، هم متحدان و هم رقبای آمریکا را در تردید و محاسبه نگه می‌دارد.
حرکت به سمت سیستم‌های پرداخت داخلی و تسویه با ارز محلی، فرصتی کم‌نظیر برای کاهش هزینه‌های مبادله، تقویت تجارت درون‌قاره‌ای و کاهش خروج ارز از آفریقاست. با این حال، چالش‌های زیرساختی، نیاز به هماهنگی سیاستی در سطح قاره و مدیریت فشارهای سیاسی بین‌المللی می‌تواند مسیر را دشوار کند. آینده این تحول بستگی به توانایی رهبران آفریقایی دارد که چگونه این پروژه را همزمان در دو جبهه اقتصادی و سیاسی به پیش ببرند.
منبع: رویترز
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
