مسیر اقتصاد/ تحولات اخیر جهانی باعث ادغام بیشتر اقتصاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شده و توافق تجارت آزاد (FTA) و مشارکت فعال بخش خصوصی نیز این روند را تسهیل کرده است. داده‌های تجاری استان‌های شمالی ایران به ویژه مازندران حاکی از افزایش قابل توجه حجم و ارزش صادرات غیرنفتی است.
استان مازنداران پیشرو در تجارت با روسیه
به لطف توافقنامه تجارت آزاد (FTA) که در سال ۲۰۱۹ امضا و تا اکتبر ۲۰۲۵ تمدید شد، روابط تجاری ایران با اوراسیا در سال‌های اخیر تقویت شده است. این توافق منجر به کاهش تعرفه‌ها و تسهیل دسترسی بیشتر به بازار برای کالاهای ایرانی شده است. محمدعلی دهقان دهنوی، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران، با اشاره به افزایش بیش از ۲.۵ برابری مبادلات تجاری ایران و اوراسیا، بر اهمیت تولید رقابتی برای تقویت صادرات غیرنفتی به ویژه به کشورهای عضو اوراسیا تاکید کرد.
استان مازندران به عنوان یک مطالعه موردی از افزایش فعالیت‌های تجاری ایران است. به گفته امیر جمشیدی، مدیرکل گمرک نوشهر، مازندران در بازه زمانی ۲۱ اسفند تا ۳۱ شهریور سال جاری بالغ بر ۸۱۴ هزار تن کالای غیرنفتی صادر کرده است که نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۲۳ رشد ۶ درصدی را نشان می‌دهد. ارزش کل این صادرات نیز بالغ بر ۲۶۰ میلیون دلار بوده که حکایت از افزایش قابل توجه ۶۱ درصدی نسبت به سال قبل است.
در ۸ اکتبر ۲۰۲۴، نمایندگان اتاق بازرگانی و صنعت «تولا» و اتاق بازرگانی استان مازندران به صورت مجازی برای گفتگو در مورد همکاری‌های تجاری احتمالی ملاقات کردند. آن‌ها در این دیدار، فرصت‌های تجارت، تدارکات و اشتراک دانش را بررسی کردند. طرفین توافق کردند که این گفتگوها را از طریق جلسات B۲B ادامه دهند و یادداشت همکاری امضا کنند. تولا همچنین از مازندران برای شرکت در یک مجمع اقتصادی آتی دعوت کرد که نشان دهنده تعهد آن‌ها برای ایجاد روابط اقتصادی قوی‌تر است.
سناریوهای ژئواکونومیک برای توسعه روابط با اوراسیا
بهره گیری از ظرفیت استان مازندران به عنوان مرکز تجارت نوظهور: آمارهای اخیر نشان دهنده نقش نوظهور استان مازندران در حمایت از تجارت تهران با اعضای اوراسیا است. مازندران به دلیل موقعیت استراتژیک خود در حوضه دریای خزر در شمال کشور و توسعه بخش غیرنفتی منطقه، به قطب تجاری کلیدی تبدیل شده است که می‌تواند تجارت خود را با مناطق و شهرهای مختلف روسیه گسترش دهد.
نفوذ اقتصادی رو به رشد از طریق اتحادیه اقتصادی اوراسیا: اتحادیه اقتصادی اوراسیا در حال تبدیل شدن به یک بازیگر مهم در چشم‌انداز اقتصادی اوراسیا، به ویژه در به اصطلاح «جهان چند قطبی» بر اساس روایت کرملین است. اوراسیا به دلیل موقعیت استراتژیک جغرافیایی و منابع فراوان، به آهنربایی برای صادرکنندگان ایرانی تبدیل شده است. توافقنامه تجارت آزاد بین طرفین و ایجاد خانه تجارت EAEU در بازار ایران، روابط آن‌ها را از طریق کاهش تعرفه‌ها و تسهیل دسترسی کسب‌وکارهای ایرانی به بازارهای EAEU تقویت کرده است.
استراتژی تنوع اقتصادی ایران: تجارت فزاینده تهران با اتحادیه اوراسیا بخشی از تلاش‌های بزرگ آن برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، کاهش اتکای آن به درآمدهای نفتی و مقابله با فشار تحریم‌های غرب بر اقتصادش است. در واقع، این همکاری در راستای دستور کار بزرگتر اقتصاد منطقه‌ای تهران قرار دارد. افزایش صادرات غیرنفتی به اوراسیا نشان دهنده ظرفیت ایران برای توسعه صنایع جدید و رقابت جهانی است. ایران احتمالاً به گسترش این روابط اقتصادی در راستای اهداف استراتژیک خود ادامه خواهد داد.
توصیه‌هایی برای توسعه روابط ایران و اوراسیا
افزایش همکاری اقتصادی بین ایران و اوراسیا فرصتی را برای تهران فراهم می‌کند تا صادرات غیرنفتی خود را تقویت، تنوع اقتصادی را دنبال و در نتیجه پیامدهای تحریم‌های غرب را کاهش دهد. تعمیق این روابط به‌ویژه با مسکو، با مشارکت هر دو کشور در توسعه کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب (INTSC) تقویت می‌شود که بر اساس برآوردها، نه تنها برای آن‌ها بلکه به سود سایر اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا خواهد بود.
با این حال، تشدید تنش‌های نظامی در غرب آسیا، که با حملات موشکی اخیر ایران علیه رژیم صهیونسیتی در واکنش به اقدامات تل‌آویو در نوار غزه و علیه حزب‌الله لبنان صورت گرفت، لایه‌ای از نااطمینانی را افزوده است. اگر این تنش‌ها به یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر تبدیل شود، پیامدهای آن فراتر از ایران بازتاب می‌یابد و کل چشم‌انداز ژئوپلیتیک اوراسیا را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
این بی‌ثباتی می‌تواند تلاش‌های تهران را برای سرمایه‌گذاری بر روابط اقتصادی خود با اتحادیه اوراسیا پیچیده کند، زیرا خطرات امنیتی منطقه‌ای احتمالاً فرصت‌های تجاری را تحت تاثیر قرار دهد. در حالی که ابتکارات تجاری بین تهران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ویژه با در نظر گرفتن کریدور شمال-جنوب و توسعه حوزه غیرنفتی نشان از روابط مثبت دارد، پویایی‌های ژئوپلیتیکی در غرب آسیا به عنوان چالش مهمی محسوب می‌شود. برای درک بهتر پیشرفت و پتانسیل اوراسیا و همچنین آینده صادرات ایران به کشورهای عضو آن، رصد پویایی منطقه غرب آسیا مرتبط با وضعیت فلسطین و اطلاع از تحولات درگیری اوکراین مفید است.
منبع: اسپیشیال اوراسیا
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
