مسیر اقتصاد/ بررسی روند بلندمدت قیمت دارایی‌ها در اقتصاد ایران نشان دهنده تبدیل این کالای مصرفی به یک کالای سرمایه‌ای با بازدهی بی‌نظیر است؛ به‌طوری‌که بر اساس داده‌های آماری مرکز آمار ایران، تعداد خانههای خالی در طول یک دهه، افزایش ۴ برابری داشته است. این در حالی است که قدرت خرید و استطاعت مسکن در میان درصد قابل توجهی از خانواده‌های ایرانی، به ویژه در کلان‌شهر‌ها به شدت کاهش یافته است و اقشار ضعیف‌تر جامعه بیش از پیش از خانه‌دار شدن دور شده‌اند. سکونت ملکی در طی دو دهه، تا سال ۱۳۹۵، حدود ۱۳ درصد کاهش یافته است؛ در حالی‌که سکونت استیجاری در همین بازه زمانی، افزایش ۱۵ درصدی داشته است.
وجود خانههای خالی به منظور نقل و انتقال امری ذاتی در بازار مسکن است. موردی که مسئله خانههای خالی را پررنگ می‌کند، اختلاف آن در ایران با متوسط نرخ طبیعی است که رغبت محتکران را به خرید و نگهداری ملک برای کسب سود و انباشت سرمایه نشان می‌دهد.
وضع مالیات بر خانه های خالی در کشور می‌تواند موجب تغییر انگیزه‌هایی شود که برخی از افراد را به عدم عرضه مسکن خالی خود برای اجاره ترغیب می‌کند. ایجاد زیرساخت اطلاعاتی املاک و همچنین محل سکونت می‌تواند بستر سیاستگذاری را علاوه بر حوزه مسکن در سایر حوزه‌ها از جمله سیاست‌های حمایتی مبتنی بر خانواده و همچنین سایر مالیات‌های حوزه مسکن فراهم کند.
به منظور طراحی مالیات بر خانههای خالی، برخی مؤلفه‌های اساسی می‌بایست مورد نظر قرار گیرد. ا ز جمله این مؤلفه‌ها نحوه شناسایی، دایره شمول، معیار تعیین ارزش، نرخ مالیاتی، معافیت‌ها و ضمانت اجرای مالیات بر خانههای خالی است.
شناسایی خانههای خالی مهم‌ترین چالش اجرای این نوع مالیات است
کارآمدی مالیات بر خانههای خالی مستلزم حل چالش‌های وصول آن خواهد بود. مهم‌ترین چالش اجرای این نوع مالیات موضوع شناسایی خانههای خالی است. مسئله اصلی اخذ مالیات بر خانههای خالی در بسیاری از شهرهای دنیا، شناسایی دقیق این نوع واحدهاست. این مسئله ناشی از ضعف اطلاعاتی و هزینه بالای جستجوی حضوری است. از این رو انتخاب روش شناسایی که فرار مالیاتی و هزینه شناسایی را به حداقل ممکن برساند بسیار اهمیت خواهد داشت. به همین منظور از روش‌های مختلفی شامل سرشماری آماری، ردیابی تحویل نامه‌های پستی، میزان مصرف انرژی و نمونه‌های تصادفی استفاده می‌شود.
به‌عنوان نمونه کشورهایی مانند بریتانیا، دانمارک، فرانسه، کانادا و استرالیا برای شناسایی خانههای خالی از سامانه‌های اطلاعاتی، سوت‌زنی و خوداظهاری مردمی استفاده می‌کنند. در انگلستان شناسایی و ساماندهی خانههای خالی با استفاده از ابزارهای اطلاعاتی همچون فروشگاه آنلاین صورت می‌پذیرد. گفتنی است شناسایی و اخذ این مالیات عمدتا توسط مدیریت‌های محلی انجام می‌شود. حتی قوانین مربوط به آن در سطح شهرداری‌ها تصویب می‌شود.
خوداظهاری اطلاعات مالکیت و سکونت، رایج‌ترین روش شناسایی خانههای خالی
یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد، اطلاعات مالکیت و سکونت افراد است که در عمده موارد به منظور تعیین سکونت افراد از خوداظهاری استفاده می‌شود. بدین ترتیب و با توجه به مشخص بودن واحدهای موجود و واحدهای دارای ساکن، واحدهای مسکونی خالی از سکنه شناسایی می‌شوند. به‌عنوان نمونه در استرالیا برای شناسایی واحدهای خالی از خوداظهاری استفاده می‌شود و خانواده‌ها در یک درگاه اینترنتی که به همین منظور تشکیل شده است اطلاعات املاک، هویتی و سکونتی خود را اظهار می‌کنند. سایر روش‌ها عمدتاً به‌عنوان مکمل این روش مورد استفاده هستند و بدون داشتن این اطلاعات، امکان‌پذیر نخواهند بود.
تکمیل سامانه املاک و اسکان برای سیاستگذاری در حوزه مسکن ضروری است
درمجموع، روش‌های مختلفی برای شناسایی خانههای خالی وجود دارد و در انتخاب روش مناسب برای کشور، می‌بایست روشی استفاده شود که هم فرار را کاهش دهد و هم هزینه زیادی را به دنبال نداشته باشد. با توجه به اینکه یکی از ضرورت‌های سیاستگذاری در حوزه مسکن و حتی سیاست‌های مالیاتی و حمایتی، تکمیل سامانه املاک و اسکان و مشخص بودن محل اقامت و مالکیت همه شهروندان ایرانی است، به نظر می‌آید در گام اول، استفاده از روش سامانه شامل خوداظهاری برای تعیین سکونت به‌روز افراد و تجمیع و یکپارچه سازی اطلاعات دستگاه‌ها می‌تواند گزینه مناسبی برای تشخیص خانههای خالی و ساماندهی وضعیت مسکن در کشور باشد.
منبع: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به شماره مسلسل: ۱۸۸۷۸
انتهای پیام/ مسکن
