مسیر اقتصاد/ دولت هر کشور مسئول اصلی تعیین، تنظیم و بهره‌برداری از منابع مختلف انرژی است، بنابراین انتظار می‌رود با در نظرگرفتن ظرفیت‌های کشور و سطح توسعه آن، میزان دسترسی به انرژی را با راهکارهای مختلف ارتقا دهد. در صورتی‌که هدف آن باشد که سهم بیشتری از ترکیبات انرژی به منابع تجدیدپذیر اختصاص یابد، به ابزارهایی نیاز است که موجب تغییرات سیستم انرژی شوند. ابزارهایی که دولت برای حمایت از این نوع انرژی استفاده می‌کند، موجب شتاب بخشیدن به استفاده از فناوری‌های تجدیدپذیر می‌شود.
سیاست‌های تشویقی، الزام‌آور و اختیاری برای توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر
سیاست‌های اتخاذ شده توسط کشورهای مختلف برای توسعه صنایع تجدیدپذیر را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم نمود:
- سیاست‌های تشویقی (اقتصادی-بازاری): این دسته از سیاست‌ها شامل انواع مشوق‌های مالی و یارانه‌ها است. با توجه به نوظهور بودن صنعت تجدیدپذیر از نظر اقتصادی، سرمایه‌گذاری در این حوزه توام با ریسک است. با اعمال این سیاست‌ها هم هزینه سرمایه‌گذاری اولیه و هم ریسک‌های مربوط به بازگشت سرمایه کاهش می‌یابد.
- سیاست‌های الزام‌آور و کنترلی: این سیاست‌ها در دو دسته محیط زیستی و کنترل بازار داخلی جای می‌گیرند.
- سیاست‌های محیط زیستی: این سیاست‌ها با هدف کاهش انتشار منابع آلاینده محیط زیستی و در قالب تصویب قوانین الزام آورنده تولید برق از منابع تجدیدپذیر و همچنین تعیین سبد انرژی‌های تجدیدپذیر اجرایی می‌شوند.
- سیاست‌های کنترل بازار داخلی: این سیاست‌ها با هدف حمایت از ایجاد و رشد صنایع داخلی و به وسیله وضع قوانین الزام‌آور اعمال می‌شوند که از جمله آن می‌توان به الزام استفاده از ظرفیت‌های داخلی و تغییر تعرفه‌های گمرکی اشاره نمود.
- سیاست‌های داوطلبانه و اختیاری: این سیاست به شهروندان و عموم مردم این امکان را می‌دهد که به صورت داوطلبانه به تولید، مصرف و بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر بپردازند.
بر اساس این سیاست‌ها راهبردهایی تعیین می‌شود و هرکدام از این راهبردها راهکارهای اجرایی دارد.
سیاست توسعه بازار برای حمایت از توسعه صنعت و نیروگاه‌های تجدید پذیر
یکی از راهبردها برای حمایت از توسعه صنعت و نیروگاه‌های تجدیدپذیر، توسعه بازار است. بر اساس این راهبرد راهکارهای اجرایی زیر تعیین شده است:
- خرید تضمینی برق تجدیدپذیر (تعرفه‌گذاری[۱]): این راهکار متدوال‌ترین راهکار اجرایی برای حمایت از توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر است. از آن‌جایی که معمولاً هزینه تمام شده برق تجدیدپذیر، از سایر روش‌های تولید برق بیشتر است، دولت خرید برق تولیدشده از منابع تجدیدپذیر را برای یک دوره زمانی مشخص و با قیمت تعرفه تضمینی متعهد می‌شود و معمولاً تا زمانی که هزینه‌های تولید برق تجدیدپذیر کاهش یابد و با سایر روش‌های تولید برق قابل رقابت شود ادامه خواهد داشت.
- سبد استاندارد انرژی تجدیدپذیر[۲]: بر اساس این راهکار سهم اجباری از منابع تجدیدپذیر در هر منطقه تعیین می‌شود و یکی از رایج‌ترین سیاست‌های حمایت از توسعه تجدیدپذیر است. در برخی از کشورهایی که به صورت ایالتی اداره می‌شوند، دولت مرکزی برای هریک از ایالت‌ها سهم خرید از منابع انرژی تجدیدپذیر، به صورت اجباری تعیین می‌کند.
- اجرای مناقصه: بر اساس این راهکار، دولت تمام مطالعات ساخت نیروگاه در یک منطقه را انجام داده و به صورت یک پروژه آماده در یک فرایند مناقصه در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.
- اعتبارنامه برق سبز: بر اساس این راهکار به ازای هر کیلووات ساعت برق تجدیدپذیر، اعتبارنامه‌ای در اختیار تولیدکننده برق قرار می‌گیرد. این اعتبارنامه‌ها در بورس انرژی مبادله می‌شوند و صنایع آلاینده ملزم به خرید آن‌ها در بورس هستند.
- قیمت‌گذاری پروژه‌ای: بر اساس این راهکار قیمت خرید برق در هر نیروگاه به صورت مجزا تعیین می‌شود. در واقع برای هر نیروگاه، مطالعات مربوط به هزینه‌ها به صورت جداگانه انجام می‌گیرد و با در نظر گرفتن یک سود مشخص، قیمت خرید برق از آن نیروگاه تعیین می‌شود.
- بازارهای داوطلبانه برق سبز: بر اساس این راهکار بازارهای برق سبز شرایط خرید داوطلبانه برق تجدیدپذیر را برای مشتریان برق فراهم می‌نماید.
حمایت و تأمین مالی دولت برای توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر
یکی دیگر از راهبردها برای حمایت از توسعه صنعت و نیروگاه‌های تجدیدپذیر تأمین مالی توسط دولت است. بر اساس این راهبرد راهکارهای اجرایی زیر تعیین شده است:
- ارتباط با مؤسسات خارجی جهت جذب منابع مالی: طبق این راهکار یک سازمان دولتی برای جذب منابع مالی، با مؤسسات بین‌المللی مانند بانک جهانی و … ارتباط برقرار می‌کند.
- اختصاص بودجه دولتی: این تخصیص بودجه از طرق زیر اعمال می‌شود:
- تخصیص مستقیم بودجه دولت که از محل مالیات‌ها، عوارض و فروش نفت بدست آمده است.
- تغییر بودجه وزارت‌خانه‌ها: با توجه به تأثیری که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در اجرای وظایف هر وزارت‌خانه دارد، آن وزارت‌خانه بخشی از بودجه خود را به انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص دهد. این روش هم اکنون در کشور آلمان انجام می‌شود.
- تسهیم هزینه‌ها با مصرف‌کنندگان[۳]: تمام هزینه‌های خرید برق از مصرف‌کننده گرفته شده و در واقع دولت هیچ هزینه اضافی برای خرید برق از منابع تجدیدپذیر پرداخت نخواهد کرد. اکثر کشورهایی که ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در آن‌ها بالاست و هزینه تمام شده برق از منابع تجدیدپذیر، قابل رقابت با سایر روش‌ها است از این روش برای تأمین مالی هزینه‌های مربوط به خرید برق استفاده می‌کنند.
حداقل ۹۵ کشور در دنیا از ابزار و راهکارهای معرفی شده برای حمایت از تولید برق تجدیدپذیر استفاده می‌کنند که بیش از نیمی از آن‌ها شامل کشورهای در حال توسعه یا اقتصادهای نوظهور است. با در نظر گرفتن اهداف سیاست‌گذاری برای انرژی‌های تجدیدپذیر و همچنین انواع ابزارهای به‌کاررفته برای توسعه کاربرد آن‌ها در دنیا و ابزارهای بومی، اتخاذ راهبرد مناسب در جهت نیل به توسعه پایدار در زمینه انرژی برای ایران هم مطرح می‌شود.
منابع:
سلیمانخانی, علیرضا. (۱۴۰۰) شناسایی ابزارهای خط مشی گذاری در جهت توسعه انرژی های تجدید پذیر در ایران
موسوی درچه, سید مسلم, کریمیان خوزانی, حسن. (۱۴۰۱) ارزیابی آمیزه سیاست‌های توسعه فناوری نیروگاه‌های تجدیدپذیر در ایران
پینوشت:
[۱] Feed In Tariff
[۲] Renewable Portfolio Standards
[۳] System Benefit Charge
انتهای پیام/ انرژی
