مسیر اقتصاد/ یکی از موضوعاتی که در فضای فعلی کشور به وضوح در تحولات اجتماعی نقشی اساسی بازی می‌کند موضوع رفع فقر و محرومیت است. این موضوع آنچنان در انقلاب اسلامی و مبنای انقلاب مهم بوده که با تولد نظام جمهوری اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) و به فرمان ایشان در بدو پیروزی انقلاب، نهضت خدمات رسانی و جهاد همه جانبه برای تحول کمی و کیفی در سطوح مختلف زندگی مردم به ویژه مناطق محروم و نیازمندان جامعه به مثابه ولی نعمتان انقلاب اسلامی آغاز شد. رفع فقر و محرومیت در روستاهای ایران با اینکه همیشه جزو دغدغه‌های اصلی انقلاب بوده و با تشکیل جهاد سازندگی در جهت رفع این محرومیت‌ها، با گذشت سال‌ها روستاها هنوز به وضع مطلوب نرسیده‌اند. بی تردید یکی از عوامل این مشکلات مسکن روستایی است. مشکل مسکن نه تنها در روستاها، بلکه در شهرها نیز به تنهایی به یک موضوع جهت‌ساز تبدیل شده است.
شرایط سخت شاخص‌گذاری مسکن روستایی در ایران با توجه به تنوع اقلیمی و جغرافیایی
روستاها به دلیل این که مرکز تولیدات کشاورزی، دامی، صنایع دستی و کانون تامین مایحتاج خوراکی جمعیت کشور هستند به مثابه مرکز تولید ثروت و ارزش افزوده کشور محسوب می‌شوند. تجربه نشان می‌دهد در مناطقی که روستاها مورد غفلت و بی‌توجهی بوده‌اند مشکلات شهری – روستایی بیشتر و در مناطقی که از عمران و آبادانی بهتری برخوردار بوده‌اند نابسامانی منطقه‌ای کمتر بوده است.
به همین دلیل نادیده گرفتن و رها کردن روستاها و بی توجهی به مسکن و بافت آن‌ها ضمن نادیده گرفتن شرایط آسایش برای بخش درخور توجهی از جمعیت کشور، برهم زدن تعادل اجتماعی-اقتصادی-کالبدی مناطق و متعاقب آن نابسامانی در نظام سکونت‌گاهی کشور را به دنبال خواهد داشت.
تدوین یک برنامه برای بخش مسکن نیازمند شناخت کامل و تجزیه و تحلیل عمیق ابعاد گسترده مسکن و عوامل موثر بر آن است. در این میان، پرداختن به شاخص‌های مسکن به مثابه کلیدی ترین ابزار برنامه‌ریزی و تشکیل دهنده شالوده اصلی آن می‌تواند از اهمیت زیادی برخوردار باشد. مساکن روستایی در ایران با توجه به تنوع اقلیمی و جغرافیایی دارای انواع مختلفی است.
این مساکن با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی، وضعیت زمین، نوع معیشت، شیوه‌های زیستی و سبک زندگی هر ناحیه ساخته شده‌اند. مجموع عوامل فوق سبب شده است که هر ناحیه جغرافیایی دارای خصوصیاتی متفاوت از سایر نواحی باشد و این موضوع شاخص‌گذاری برای مسکن روستایی را بسیار سخت می‌کند.
نفوذ فرهنگ شهرنشینی و دچار چالش شدن هویت روستایی
یکی از عواملی که سبب ایجاد چالش زیاد در ساخت مساکن روستایی شده است بحث برتربینی فرهنگ شهرنشینی در کشور است. نفوذ فرهنگ شهری در دل جوامع روستایی سبب به چالش کشیده شدن هویت روستایی شده و این امر خود را در مساکن روستایی نیز نشان می‌دهد.
عامل دیگری که در کنار نفوذ فرهنگی شهری به دل جوامع روستایی خود را نشان می‌دهد بحث کم اهمیت شدن مسائل فرهنگی و اجتماعی در نظر ساکنان روستایی است، که این عمل جدای از نفوذ فرهنگ شهری است و بیشتر جنبه اعتقادی دارد.
نبود قوانین و مقررات ملی ساخت و ساز مسکن روستایی
عامل مهم در عدم ساخت مساکن مبتنی بر اقلیم منطقه، رویه‌های قانونی و نبود قوانین بالادستی است. در بسیاری از روستاهای کشور ساخت مساکن با مصالح بومی اجازه دریافت پروانه پایان کار ندارند. از سوی دیگر، امروزه با در نظر گرفتن الزامات ساختمانی برای مساکن شهری، هنوز برای مساکن روستایی با مصالح بومی مقررات ساختمانی تدوین نشده است و جای خالی آن در مقررات ساختمانی وجود دارد.
یکی از عواملی که تاثیر زیادی در حذف فضاهای معیشتی در ساخت و بازسازی مساکن روستایی دارد زیاد بودن هزینه‌های ساخت و ساز مبتنی بر معیشت است. در نظر گرفتن فضای معیشتی علاوه بر ایجاد فضای اضافی، به کاربردن مصالح و مواد ساختمانی بیشتر به دنبال دارد و این امر سبب زیاد شدن هزینه‌های ساخت و ساز می‌شود.
عامل دسترسی به مصالح ساختمانی نیز خود می‌تواند یکی از دلایل فاصله گرفتن مساکن روستایی از محیط خود باشد. این عامل خود را در زمانی بیشتر نشان می‌دهد که مالکیت مصالح محیطی از دست روستاییان خارج شود و به دستگاه‌های اجرایی کشور واگذار شود.
جلوگیری از نفوذ فرهنگ شهرنشینی به روستا
رسیدن به آرمان و هدف مورد نظر زمانی محقق می‌شود که بر پایه فهم درست موضوع، چالش‌ها و مسائل موضوع با دقت تمام احصا شود و راه‌حل‌های مبتنی بر مسائل اصلی ارائه شود. از این رو با شناخت و فهم چالش‌های پیش روی مسکن‌های روستایی راه‌حل‌هایی برای رفع این چالش‌ها پیشنهاد شده است:
برای جلوگیری از نفوذ فرهنگ شهرنشینی به روستا، اولین کار تدوین منشور روستانشینی است. مطرح کردن حقوق شهروندی در کشور بیشتر بر ساکنان شهر تمرکز کرده و از ساکنان روستا غفلت کرده است و این خود سبب کنار رفتن حقوق افراد روستانشین شده و سبب حس حقارت و نگاه ترحم آمیز به روستا و روستایی می‌شود. آنچه در این منشور باید در نظر گرفت می‌توان در تعریف الگو، مبانی پایه، جایگاه روستا و روستایی در اسناد بالادستی، ارزش‌ها و مفاهیم اساسی فرهنگی روستا و… باشد.
مسکن استاندارد روستایی و الگوسازی در کشور مبتنی بر هویت، بوم و معیشت
یکی از کارهایی که بنیاد مسکن بر اساس وظایف محوله باید در آن تلاش زیاد داشته باشد شناسایی، ترویج و الگوسازی مساکنی است که مبتنی بر هویت، بوم و معیشت روستایی در کشور ساخته شدند. در الگوسازی و ترویج این مساکن، صدا و سیما نقش ویژه‌ای دارد و سایر نهاد مثل دهیاری‌ها و شوراها می‌توانند همکاری داشته باشند.
اصلی‌ترین سیاست در امر ساخت مسکن در کشور، اعطای وام به سازندگان مسکن است. وام‌های مسکن در کشور نباید به صورت یکسان پرداخت شود و از سوی دیگر باید شرایط دریافت وام برای روستاییان تسهیل یابد. هم چنین در کنار این موضوع باید رویه‌های پرداخت تسهیلات را به حداقل‌ترین میزان ساده کرد تا فرد متقاضی ساخت و نوسازی مسکن روستایی به دلیل پیچیدگی فرایند دریافت وام از گرفتن آن منصرف نشود.
انتهای پیام/ مسکن
