به گزارش مسیر اقتصاد اتحادیه پایاپای آسیایی (ACU) یک سازوکار پرداخت چندجانبه است که در سال ۱۹۷۴ میلادی تأسیس شد و به موجب سازوکار حسابداری طراحی شده در آن، کشورهای عضو، تراکنش‌های مالی انجام شده بین یکدیگر را با استفاده از ارزهای مشخص‌شده در اساسنامه این نهاد، پایاپای‌سازی و تسویه می‌کنند.
اهداف تأسیس اتحادیه پایاپای آسیایی
ایده تأسیس اتحادیه پایاپای آسیایی (ACU) در مقطعی شکل گرفت که نظم مالی جهان بیش از هر زمان دیگری نیاز به استفاده از ارزهای ملی و مکانیزم‌های درون منطقه‌ای چندجانبه به منظور تسویه و پرداخت تراکنش‌های مالی را احساس می‌کرد. به طور کلی مهم‌ترین اهداف تأسیس ACU عبارت بودند از:
- ارائه تسهیلات به منظور تسویه پرداخت‌ها به صورت چندجانبه بین کشورهای عضو؛
- ترویج استفاده از ارزهای ملی در مراودات مالی بین اعضاء؛
- ارتقای سطح همکاری‌های پولی و بانکی بین کشورهای عضو در راستای تسهیل تجارت خارجی فی‌مابین؛
- فراهم آوردن ترتیبات سوآپ ارزی بین کشورهای عضو به گونه‌ای که ارزهای ملی کشورهای عضو به راحتی در دسترس سایر اعضاء قرار گیرد؛[۱]
سازوکار تسویه و پرداخت‌های ACU
سازوکار تسویه و پایاپای‌سازی وجوه در ACU به این صورت است که همه بانک‌های مرکزی کشورهای عضو در دبیرخانه این اتحادیه در تهران حساب دفتری دارند؛ به این معنا که با شروع تجارت بین اعضای اتحادیه پایاپای آسیایی، بانک‌های مرکزی مربوطه از طریق پیام‌رسان داخلی ACU (موسوم به MPTR2) پیام بانکی مربوط به تراکنش‌های مالی انجام شده را به دبیرخانه اتحادیه ارسال می‌کنند. بدین ترتیب اطلاعات مالی مربوط به بدهکار/ بستانکار شدن طرفین، در دفتر حسابداری دبیرخانه در یک دوره زمانی خاص (معمولاً دو ماهه) ثبت می‌شود.
در دوره زمانی دو ماهه، تمامی تراکنش‌های بانکی انجام شده بین اعضاء در دفتر دبیرخانه ثبت شده و با پایان یافتن این دوره زمانی، میزان بدهکاری و بستانکاری اعضاء به یکدیگر مشخص می‌شود. با مشخص شدن میزان بدهکاری و بستانکاری اعضاء، دبیرخانه اتحادیه عملیات پایاپای‌سازی (Clearing) را انجام می‌دهد اما تسویه وجوه (Settlement) به عهده بانک‌های مرکزی است و پس از انجام تسویه، به دبیرخانه اتحادیه نیز اطلاع داده می‌شود.
ارتباط بانکی کشورهای عضو اتحادیه پایاپای آسیایی
در یک لایه پایین‌تر از بانک‌های مرکزی کشورهای عضو ACU که حساب دفتری نزد دبیرخانه اتحادیه دارند، بانک‌های تجاری اعضاء هستند که مسئولیت برقراری روابط کارگزاری بانکی را به عهده دارند و عامل انجام عملیات بانکی هستند. در حقیقت تجار دو کشور عملیات بانکی ناشی از تجارت خود را از طریق بانک‌های تجاری کشور متبوع‌شان انجام می‌دهند و این تراکنش‌ها از طریق بانک‌های مرکزی اعضاء به دبیرخانه اتحادیه اطلاع داده می‌شود.
عملیات بانکی گفته شده به این صورت است که بانک‌های مرکزی دو کشور، حساب کارگزاری نزد یکدیگر را به سه ارز دلار، یورو و ین افتتاح کرده و با انجام عملیات بانکی توسط بانک‌های تجاری دو کشور (واریز پول به حساب بانکی صادرکننده توسط بانک‌های تجاری کشور مبدأ و برداشت پول از حساب بانکی واردکننده توسط بانک‌های تجاری کشور مقصد)، این حساب‌ها بدهکار/ بستانکار می‌شوند.
در حقیقت بانک‌های تجاری برداشت یا واریز پول را به بانک مرکزی کشور خود اطلاع می‌دهند و بانک مرکزی نیز حساب طرف مقابل را بدهکار یا بستانکار می‌کند. این عملیات توسط بانک‌های مرکزی و با استفاده از پیام‌رسان داخلی ACU به دبیرخانه اتحادیه اطلاع داده می‌شود.
لزوم استفاده از ارزهای ملی کشورها به منظور پایاپای‌سازی و تسویه وجوه
همانگونه که ذکر آن رفت، به رغم تأکید اساسنامه ACU مبنی بر استفاده از ارزهای ملی و لزوم تقویت جایگاه این ارزها در مراودات مالی و بانکی بین کشورهای عضو، عملیات پایاپای‌سازی و تسویه وجوه بین این کشورها با استفاده از سه ارز خارجی دلار، یورو و ین انجام می‌شود.
لذا ضرورت دارد کشورهای عضو ACU، با محوریت دولت‌های خواهان ترویج استفاده از ارزهای ملی در مراودات بانکی فی‌مابین مانند ایران و هند، زمینه تغییر در اساسنامه این اتحادیه را فراهم آورند. ایجاد امکان افتتاح حساب کارگزاری به ارزهای ملی اعضاء و استفاده از ارزهای ملی کشورهای عضو جهت پایاپای‌سازی و تسویه وجوه با الگوی حسابداری ارز ثالث، از جمله اصلاحات لازم در این زمینه است.
منبع:
[۱] پایگاه اینترنتی اتحادیه پایاپای آسیایی
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
