مسیر اقتصاد/ در ماه‌های اخیر بازار ارز کشور با التهاب و نوسان قیمت مواجه بوده است. اگرچه بانک مرکزی طرح‌هایی را برای کاهش التهاب بازار ارز اجرا کرده است، اما تحلیل روند نوسان نرخ ارز نشان می‌دهد نوسانات بازار غیررسمی ارز بیش از آنکه تحت تأثیر عوامل اقتصادی و اقدامات بانک مرکزی باشد، تحت تأثیر عوامل روانی و انتظارات تورمی از جمله اخبار مربوط به مذاکرات هسته‌ای بوده است. اگرچه مسئولین دولتی از ابتدای آغاز به کار دولت بر گره نزدن اقتصاد و معیشت مردم به مذاکرات احیای برجام و اتکا به توان داخلی در حل مشکلات اقتصادی تأکید کرده‌اند، اما عواملی که از گذشته موجب گره خوردن و حساسیت بازار ارز نسبت به اخبار مربوط به مذاکرات برجام شده است، همچنان در حال اثرگذاری بر این بازار است. در این سلسله یادداشت به بررسی علل اثرگذاری اخبار مذاکرات هسته‌ای بر بازار ارز خواهیم پرداخت.
آدرس غلط؛ آغاز دومینوی شرطی‌سازی بازار ارز نسبت به مذاکرات هسته‌ای
پس از اعمال تحریم‌های مالی و تجاری ضد ایرانی در اواخر دهه ۸۰ که منجر به کاهش منابع ارزی کشور شد، این تصور در بخش قابل‌توجهی از فعالان اقتصادی و مردم ایجاد شد که بدون لغو تحریم‌ها، رفع مشکلات اقتصادی کشور امکان‌پذیر نیست. برخی از رسانه‌ها، جریانات سیاسی و حتی مسئولین دولتی نیز در اوایل دهه ۹۰ با پررنگ جلوه دادن این نگاه، سعی در ضریب دادن به مذاکرات هسته‌ای برای لغو تحریم به‌عنوان راه‌حل نهایی مشکلات اقتصادی کردند. مجموع این عوامل موجب شد جامعه و فعالان اقتصادی نسبت به روند و نتایج مذاکرات هسته‌ای حساس شوند و هرگونه فعالیت اقتصادی در بازارهای مختلف را منوط به وضعیت مذاکرات هسته‌ای نمایند؛ به‌نحوی‌که از زمان آغاز تحریم‌ها تا زمان انعقاد قرارداد برجام، بازارهای مختلف دچار رکود شده و به‌نوعی معطل نتیجه مذاکرات هسته‌ای شدند. این مسئله در بازار ارز نمود بیشتری داشت؛ زیرا در نگاه فعالان اقتصادی، آزادسازی منابع ارزی ایران و ورود این منابع به بازار ارز به سرنوشت تحریم‌ها بستگی داشت.
با انعقاد قرارداد برجام، بازارهای مالی از جمله بازار ارز به امید گشایش‌های بیشتر در آینده، آرامشی نسبی را تجربه کردند. این اولین مرحله از شرطی شدن اقتصاد نسبت به اخبار تحریم و مذاکرات هسته‌ای بود و این داستان همچنان ادامه داشت.
انتظارات تورمی؛ بنزینی بر آتش التهابات ارزی
در سال ۱۳۹۶ عواملی نظیر نقدینگی سرگردان در طرف تقاضا، ارسال سیگنال‌های کاهش منابع ارزی از مبادی ورود ارز و تهدیدهای مکرر رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر خروج از برجام در شرایطی که هنوز تحریمی در واقعیت بازنگشته بود، این پیام را به فعالان اقتصادی مخابره کرد که در آینده با کاهش منابع ارزی، افزایش نرخ ارز و افزایش تورم روبرو خواهیم بود. اثر مستقیم این مسئله به‌سرعت در بازار ارز پدیدار شد. در شرایط انتظارات تورمی و بی‌ثباتی در بازارها که عموم جامعه و فعالان اقتصادی افزایش قیمت‌ها در آینده را پیش‌بینی می‌کنند، برخی افراد با انگیزه سفته‌بازی و کسب سود ناشی از افزایش قیمت در آینده و برخی دیگر به‌منظور حفظ ارزش دارایی‌های خود از تورم در آینده اقدام به خرید ارز نمودند. این مسئله موجب افزایش شدید نرخ ارز شد و آتش التهاب و حساسیت این بازار نسبت به سرنوشت تحریم‌ها را بار دیگر شعله‌ور ساخت. بی‌توجهی برخی از مسئولین دولتی وقت به بستن راه‌های اثرگذاری تحریم بر اقتصاد و یافتن سازوکارهای جایگزین و معرفی تحریم‌ها به‌عنوان عامل اصلی مشکلات اقتصادی کشور نیز در کنار نا اطمینانی مردم نسبت به میزان موفقیت سیاست‌های دولت در کنترل تورم بر این التهاب افزود. از آن زمان تاکنون انتشار هرگونه خبر و پیش‌بینی در مورد تحریم‌ها و روند مذاکرات هسته‌ای، از طریق کاهش یا افزایش انتظارات تورمی موجب تأثیرگذاری بر بازار ارز شد.
از آنچه بیان شد، می‌توان نتیجه گرفت در طول یک دهه گذشته، پیش از آنکه اتفاقی درباره تحریم‌ها در واقعیت رخ دهد، اخبار مربوط به مذاکرات هسته‌ای و تحریم از کانال انتظارات تورمی و عوامل روانی و رسانه‌ای -نه عوامل واقعی اقتصادی- بر بازار ارز اثر گذاشته و این بازار را نسبت به این تحولات شرطی و حساس نموده است. این مسئله مهم‌ترین آفت بازار ارز در ایران است و همچنان ادامه دارد. در یادداشت بعد به بررسی تبعات این مسئله خواهیم پرداخت.
انتهای پیام/ پول و بانک
