چنانچه در مطلب قبل بیان شد، به دلیل ماهیت تولید محصولات کشاورزی، مسئله مازاد تولید برخی محصولات از جمله سیب زمینی و پیاز که در بعضی سالها تولیدشان بیش از نیاز می شود، یکی از مشکلات حوزه کشاورزی است. در کشورمان در چنین مواقعی و در بهترین حالت، عموما راهکارهایی چون خرید حمایتی و با قیمت کمتر این محصولات در دستور کار قرار می‌گیرد اما لازم است برای حل پایدار این معضل، راهکارهایی پیشگیرانه استفاده شود.
ایجاد سامانه‌هایی برای کمک به تصمیم‌گیری بهتر کشاورزان در زمان انتخاب محصول، مدیریت محصولات تولیدی کشاورزان با استفاده از قراردادهای بلندمدت و همچنین توسعه صنایع تبدیلی و بسته بندی، میتواند در جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی مؤثر باشد. اما چنانچه گفته شد ایجاد امکان صادرات مازاد تولید داخل، به دلیل مزایای فراوانی که دارد بهترین راهکار جلوگیری از این معضل در حوزه کشاورزی است.
در دنیای امروز به بازار مصرف هر کشور به عنوان یک سرمایه و آورده نگاه می شود؛ به طوریکه در مذاکرات اقتصادی و حتی سیاسی میتوان از آن بهره برداری کرد. از این رو، اغلب کشورهای دنیا با استفاده از قرار دادهای تجاری دو یا چندجانبه، تنها به کشورهایی اجازه ورود به بازار مصرف داخلی خود را می‌دهند که آن‌ها نیز شرایط را برای صادرات برخی از محصولات تولیدی این کشورها فراهم نمایند.
با اینحال، گرچه درحال حاضر بسیاری از محصولات غذایی مصرفی کشور از طریق واردات تأمین می‌شود اما برای تعیین مبادی وارداتی آن، اقدام خاصی صورت نگرفته و بازار مصرف کشور بدون گرفتن هیچ امتیازی به خارجی‌ها واگذار شده است. در این زمینه در ماده ۶ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، به “ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به کشورهای محدود و خاص” اشاره شده است.
طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی در ۱۰ سال گذشته بیش از ۹۰ میلیارد دلار انواع محصولات کشاورزی و غذایی به طور رسمی وارد کشور شده است. با اینحال از این میزان واردات به هیچ عنوان در راستای باز کردن راه‌های صادراتی برای تولیدات داخلی استفاده نشده است.
در چنین شرایطی، ضروری است سیاست بازار در مقابل بازار اتخاذ گردد. به این معنی که با مذاکره مستقیم و دوجانبه با تأمین کنندگان محصولات غذایی ایران، در قالب قراردادهای دوجانبه تجاری، اجازه ورود به بازار مصرف کشور در محصولات مورد نیاز داخل به ازای در اختیار قرار گرفتن بازار مصرف آن کشور برای تولیدات داخلی داده شود.
از مواردی که میتوان در این قراردادهای دوجانبه تجاری برای دوطرف در نظر گرفت، کاهش تعرفه واردات محصولات، تسهیل در گرفتن مجوزهای بهداشتی لازم و تسهیل در انجام امور گمرکی است. این امتیازات میتواند شرایط را برای تسهیل در ورود تولیدات داخلی به کشور مقابل فراهم نماید.
علاوه بر این، در کنار قراردادهای دوجانبه تجاری با کشورهای مقصد، لازم است سیاست‌هایی چون اعطای تخفیفات وارداتی به صادرکنندگان محصولات کشاورزی (مانند تخفیفات تعرفه‌ای به صادرکنندگان سیب درختی، در ازای واردات موز)، تسهیل بازاریابی و تبلیغات محصولات تولید داخلی در کشور مقصد، رفع مشکلات حمل و نقل، اختصاص یارانه صادراتی و اعطای تسهیلات کم‌بهره برای صادرکنندگان محصولات کشاورزی نیز در دستور کار قرار بگیرد تا شرایط برای تسهیل فرآیند صادرات بیش از پیش فراهم گردد.
فراهم کردن شرایط صادرات محصولات کشاورزی علاوه بر اینکه بهترین اقدام در راستای حمایت از کشاورزان است، میتواند شرایط را برای جلوگیری از اتلاف و هدر رفت منابع در این حوزه نیز فراهم نماید. بنابراین ضروری است مسئولین وزارت جهاد کشاورزی با توجه بیشتر به ضرورت این مسئله اقدامات لازم را برای تحقق آن انجام دهند.
