به گزارش مسیر اقتصاد بررسی نظام تعرفه گذاری قیمت اوج بار در بسیاری از کشورها نشان می دهد که میتوان نظام های تعرفه گذاری برق در این کشورها را به ۴ دسته کلی تقسیم کرد که عبارتند از:
الف) روش زمان استفاده[۱]
ب) روش قیمت لحظه ای واقعی[۲]
ج) قیمت بحرانی اوج بار[۳]
د) تخفیف کاهش اوج بار[۴]
به کارگیری هر کدام از این روشها بسته به زیرساختهای فنی و همچنین شرایط اقتصادی و اجتماعی هر کشوری داشته و بنابراین در ایران نیز لازم است ضمن در نظر گرفتن شرایط مختلف از جمله وضعیت اقتصادی و فرهنگی مردم، از یک روش مناسب یا ترکیبی از روش ها استفاده شود.
در شکل زیر نمایی کلی از این روش ها نشان داده شده است:
تجربیات جهانی مدافع اصلاح تعرفه برق مشترکین پرمصرف
به عنوان یک نمونه، در کشور استرالیا چندین تعرفه برق برای مشترکین خانگی وجود دارد؛ اما اکثر این مشترکین از تعرفه برق A1 استفاده میکنند. این نوع تعرفه گذاری بر مبنای مدل زمان استفاده طراحی شده و قیمت برق برای همه مشترکین در زمان اوج بار بیش از زمانهای دیگر بوده به طوری که نسبت زمان اوج بار به کم باری، در حدود ۴ برابر است.
شکل زیر قیمت های برق در زمان های مختلف را در این نوع تعرفه نشان می دهد:
هرچند که در این شیوه قیمت گذاری از نظام پلکانی استفاده نشده اما نوع قیمت گذاری به شکلی است که همه مشترکین پرمصرف و کم مصرف، احساس یکسانی از اختلاف قیمت برق بین زمان های اوج بار و کمباری داشته و در نتیجه انگیزه ایشان برای انتقال مصرف از زمان اوج بار به کمباری یکسان است. روندی که کاملا عکس آن در ایران وجود دارد.
آسیب شناسی قیمت فعلی برق خانگی در زمان اوج بار
نظام تعرفه گذاری کنونی کشور بدین صورت است که علاوه بر پلکانی بودن تعرفه های برق خانگی، در مناطق عادی به مقدار ۴۵ تومان بر هر کیلووات ساعت مصرف در ساعات اوج بار به قبوض برق اضافه شده و به میزان ۲۲.۵ تومان بر هر کیلووات ساعت نیز در زمان کم باری به آنان تخفیف داده میشود. اعداد جریمه و تخفیف نیز برای مناطق گرمسیری ۱ و ۲ با ضرایب یک سوم و دو سوم محاسبه می شود.
با توجه به مدل قیمت گذاری فعلی به نظر میرسد که استفاده از جریمه و تخفیف فعلی بر مبنای روش زمان استفاده (TOU) طراحی شده اما در عمل خلاف آن رخ میدهد.
در روش زمان استفاده بایستی «نسبت قیمت اوج برق به کمباری» برای همه مشترکین یکسان باشد اما به علت ثابت بودن اعداد جریمه و تخفیف و پلکانی بودن تعرفه های فعلی برق خانگی، «نسبت قیمت اوج برق به کم باری» برای مشترکین کم مصرف برابر ۴ و برای مشترکین پرمصرف حدود ۰.۵ است.
نتیجه این شیوه قیمت گذاری این می شود که درصد جریمه اوج بار نسبت به کل بهای برق برای مشترکین پرمصرف بسیار کمتر از مشترکین پرمصرف است. در نتیجه مشترکین پرمصرف که سهم بیشتری از مصرف برق در زمان اوج بار دارند، هیچ انگیزه ای برای کاهش مصرف در زمان اوج بار را ندارند.
همچنین بایستی به این نکته نیز توجه کرد که چون بیشتر مشترکین به مطلق جریمه منهای تحفیف (در زمان کمباری) در قبوض خود توجه دارند، اثر جریمه اوج بار بر نحوه مصرف مشترکین در شرایط فعلی کمتر هم می شود.
یارانه پنهان سهم مشترکین پرمصرف برق
مشترکین پرمصرف در ایران در حالی کمتر از دیگران جریمه می شوند که بهای واقعی برق خود را نپرداخته و از یارانه چند برابری برق نسبت به دیگران نیز بهره مند می شوند. در نتیجه ایشان هیچ انگیزه ای هم برای کاهش مصرف برق به خصوص در فصل تابستان نداشته و با مصارف بی رویه بحران ساز می شوند.
با توجه به داده های وزرات نیرو میتوان گفت که اگر مصرف برق مشترکین پرمصرف (۲۰ درصد مشترکین) در فصل تابستان نیز مانند سایر مردم (یعنی ۸۰ درصد مردم) میبود، آنگاه بیش از ۸۰۰۰ مگاوات از توان مصرفی کل کشور کاسته شده و نه تنها خاموشی برق در کشور اتفاق نمی افتاد، بلکه صادرات برق به کشورهای همسایه نیز قطع نمی شد.
با توجه به دلائل فوق و مدل های قیمت گذاری در دنیا لازم است تا قیمت برق مشترکین پرمصرف به خصوص در زمان اوج بار در ایران نیز اصلاح شود. در همین راستا مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی پیشنهاد داده که بهتر است به جای جریمه ثابت همه مشترکین، مقدار جریمه در زمان اوج بار نیز پلکانی شده یا اینکه تنها بر مشترکین پرمصرف و به میزان چند برابری اعمال شود. با توجه به تجربیات جهانی این شیوه قیمتگذاری هم عادلانه بوده و هم اینکه قطعا بر مدیریت مصرف موثر خواهد بود.
منبع:
Standard Electricity Prices and Charges ,2018
[۱] Time Of Using(TOU)
[۲] Real Time Pricing(RTP)
[۳] Critical Peak Pricing(CPP)
[۴] Peak Time Rebates(PTR)
انتهای پیام/ تعرفه گذاری انرژی
