به گزارش مسیر اقتصاد یکی از نیازهای مهم و اساسی برای توسعه کشورها، توسعه صنایع جامع یا مادر است. صنایع جامع یا مادر، صنایعی هستند که با تعداد وسیعی از فناوری‌ها سروکار دارند، حجم و قطعات مورد استفاده در آنها بسیار زیاد است و با صنایع دیگر ارتباطات زیادی دارند. به عبارت دیگر، این صنایع، لکوموتیو حرکت بسیاری از صنایع دیگر محسوب می‌شوند و از بازار بزرگ و مطمئنی برخوردارند.
یکی از صنایع مادر صنعت فولاد است که پس از انقلاب اسلامی رشد قابل توجهی داشته است؛ به طوری که در حال حاضر، ظرفیت تولید فولاد در کشور به بیش از ۳۰ میلیون تن رسیده و صادرات آن نیز در حال حاضر بین ۷ تا ۷.۵ میلیون تن است.
بر اساس برنامه جامع فولاد، تولید فولاد در افق چشم انداز سال ۱۴۰۴ باید به ۵۵ میلیون تن و صادرات آن به ۲۰ میلیون تن برسد. دستیابی به اهداف چشم انداز نیازمند تامین زیرساخت ها از جمله حمل و نقل است.
در بین شیوه های مختلف حمل و نقل، حمل و نقل ریلی به دلیل مزایایی همچون قابلیت حمل حجیم کالا، ایمنی بالاتر، کاهش مصرف سوخت و کاهش آلودگی محیط زیست از اولویت برخوردار است.
ظرفیت تولید فولاد در شرق کشور
صنایع فولاد به دلیل مصرف آب زیاد باید در نزدیکی سواحل استقرار یابند. بر اساس برنامه جامع فولاد کشور و سیاست توسعه صنایع فولادی در نزدیکی آب، تولید ۱۰ میلیون تن فولاد در سواحل مکران پیش‌بینی‌شده است.
به گفته مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، ۴ شرکت فولادسازی در این منطقه ساخته می شود که در حال حاضر، مجموعه فولاد مکران در دو فاز و با توانایی تولید سالانه ۳.۲ میلیون تن فولاد در چابهار پیش بینی شده و در حال ساخت است.[۱]
نزدیکی به بازارهای هدف، دسترسی به بنادر آزاد دریای عمان و وجود منابع آب از مهم ترین مزیت های این منطقه برای ساخت مجتمع های فولادی به شمار می آید. علاوه بر این، دسترسی به معادن سنگ آهن در سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کشورهای همسایه مانند افغانستان و وجود بازارهای مصرف در کشورهای مجاور از دلایل اصلی ایجاد مجتمع فولاد در چابهار است.
از دیگر ظرفیت های تولید فولاد در شرق کشور می توان به طرح های فولاد قائنات در استان خراسان جنوبی و فولاد سبزوار در استان خراسان رضوی اشاره کرد که ظرفیت هر دو طرح ۸۰۰ هزار تن است. با توجه به نزدیکی این دو طرح به معادن خراسان جنوبی و رضوی، در صورت تکمیل زیرساخت حمل و نقل ریلی می توان مواد معدنی مورد نیاز برای تولید فولاد را به سهولت به کارخانه های تولید فولاد حمل کرد.
فعال شدن صنعت فولاد با تکمیل زیرساخت ریلی
با توجه به ظرفیت های تولید فولاد در شرق کشور، تکمیل راه آهن چابهار-سرخس به عنوان زیرساخت ریلی و محور توسعه شرق کشور سبب افزایش تولید فولاد در این منطقه و افزایش صادرات به کشورهای افغانستان و آسیای میانه خواهد شد.
راه آهن چابهار-سرخس به طول ۱۳۴۰ کیلومتر از دو قطعه چابهار-زاهدان به طول ۵۸۰ کیلومتر و زاهدان-تربت حیدریه به طول ۷۶۰ کیلومتر تشکیل شده است. فاز اجرایی قطعه اول پروژه از چابهار تا زاهدان از سال ۸۹ آغاز شده و پس از گذشت ۸ سال حدود ۳۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و قطعه دوم این پروژه نیز پس از گذشت ۴ سال از زمان کلنگ زنی در سال ۹۳ تا کنون تقریبا هیچ گونه پیشرفت فیزیکی نداشته است.
برای فعال سازی ظرفیت های اقتصادی شرق کشور از جمله تولید و صادرات فولاد لازم است سرعت عملیات احداث این خط ریلی افزایش یابد. در حال حاضر، مهم ترین مانع تسریع پروژه کمبود منابع مالی به دلیل وابستگی به بودجه دولت است. بنابراین لازم است با استفاده از روش های مشارکت عمومی خصوصی، سرمایه های خرد و نیمه خرد مردمی را به سمت تکمیل این پروژه ملی و راهبردی هدایت کرد.
پینوشت:
[۱]: خبرگزاری تسنیم کد خبر: ۱۷۴۷۵۷۵
