مسیر اقتصاد/ بررسی میزان مصرف برق کشور طی چند دهه اخیر نشان میدهد که نه تنها میزان مصرف برق بلکه حتی سرانه آن نیز روند صعودی داشته (به غیر از سال ۹۰ که این سال پس از اجرای قانون هدفمندی در کشور قرار داشته و سرانه مصرف برق خانگی ۶% کاهش یافت) و مسئولین وزارت نیرو نیز همواره خود را ملزم به تامین برق مشترکین دانسته اند.
با این وجود در بسیاری از سال‌ها میزان حداکثر تقاضای مشترکین از حداکثر توان تولیدی شبکه کل کشور پیشی گرفته و کشور با خاموشی های متعدد در ایام تابستان مواجه شده است.
نمونه بارز این مسئله در سال ۱۳۸۶-۱۳۸۷ اتفاق افتاد. همچنین در سالهای اخیر نیز حوادثی در برخی نقاط کشور رخ داد که یکی از علل آن، فشار بیش از حد به شبکه برق بود[[۱]].
کولر گازی و اقلیم آب و هوایی
کولرهای گازی بیشترین سهم از وسایل سرمایشی موجود در منازل را پس از کولرهای آبی به خود اختصاص داده اند. کولرهای گازی بسیار پرمصرف بوده و توان مصرفی آنها بیش از چهار برابر کولرهای آبی می باشد.
در سالهای اخیر درصد این وسایل سرمایشی در منازل در حال افزایش بوده به طوری که از ۱۶ درصد در سال ۹۰ به ۱۹.۵ درصد در سال ۹۴ رسیده است. این وسیله سرمایشی از اهمیت ویژهای در تعیین توان مصرفی اوج بار تابستان و اختلاف اوج بار تابستان و زمستان برخوردار است.
به طور کلی میتوان استفاده از کولرهای گازی را برحسب اقلیم تفکیک کرد: مناطق عادی، منطقه گرمسیری ۴ و همچنین مناطق گرمسیری ۱ تا ۳.
مناطق عادی و منطقه گرمسیری ۴ شامل بسیاری از استان های کشور مانند تهران و اصفهان است که استفاده از کولرهای آبی در این مناطق به منظور سرمایش منازل کفایت می‌کند. در واقع استفاده از کولرهای گازی در مناطق عادی ضرورتی نداشته و تنها به منظور رفاه بیشتر است.
این رفاه طلبی مانعی ندارد اما به علت اختلاف توان مصرفی کولرهای گازی و آبی، باعث تحمیل هزینه اضافی بر کشور برای ساخت نیروگاه و تامین برق این مشترکین در زمان اوج بار می‌شود. بنابراین مشترکانی که خواهان رفاه بیشتر هستند باید هزینه های مرتبط با تولید برق در زمان اوج بار را نیز بپردازند.
استفاده از کولرگازی در همه اقلیم‌ها ضرورت ندارد و تنها بایستی در مناطق گرمسیری ۱ تا ۳ از کولرگازی استفاده کرد. زیرا کولرهای آبی در این مناطق پاسخگوی نیاز سرمایشی منازل نیستند. عمده مشترکین مناطق گرمسیری که بایستی از کولرگازی استفاده کنند شامل سه استان جنوبی کشور (خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان) است.
کولر گازی بیشترین مصرف کننده برق بین لوازم خانگی
با توجه به مصرف بالای کولر گازی اگر فرض کنیم برای خنک کردن یک منزل ۳۰۰ متری در تهران از دو کولر گازی و یک کولر آبی استفاده شود؛ میزان مصرف این وسیله و سایر وسایل برقی منزل با توجه به ساعت استفاده در جدول زیر آورده شده است:
با توجه به نتایج جدول فوق، اهمیت وسائل سرمایشی از جمله کولر گازی بر کاهش اوج بار کاملا مشهود است. به همین دلیل ضروری است برای کاهش اوج بار در کشور، وسائل سرمایشی کم مصرف مورد توجه قرار گرفته و با استفاده از منابع حاصل از ارزش کاهش اوج بار، جایگزین وسائل پرمصرف شوند. لازم به ذکر است در مناطق عادی بایستی کولرهای آبی جایگزین شوند.
در نمودار زیر نیز سهم مصرف برق لوازم خانگی در تابستان مشاهده می‌شود:
بر این اساس در منازلی که از کولر گازی استفاده می شود، عموما جزو مشترکین پرمصرف برق محسوب شده و به طور میانگین ۳۷ درصد مصرف برق به این وسیله سرمایشی اختصاص دارد که رقم بالایی را نشان می دهد.
اصلاح ساختار تعرفه‌ها در زمان اوج بار
بررسی ها نشان می دهد بهترین شیوه برای کنترل روند افزایشی استفاده از کولرهای گازی در مناطق عادی، اصلاح ساختار تعرفه‌ها در زمان اوج بار باشد. اگر میزان الگوی مصرف ماهانه در زمان اوج بار برابر متوسط غالب مردم (مثلا ۷۵ درصد از مشترکین) در نظر گرفته شود آنگاه میتوان قیمت برق مشترکین خارج از الگو را به طور کامل از ایشان دریافت کرد.
با اصلاح نظام تعرفه‌گذاری و کاهش تدریجی الگوی مصرف، کولرهای آبی کممصرف سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص خواهند داد. همچنین اصلاح نظام تعرفه‌گذاری اوج بار به خصوص در مناطق عادی باعث کنترل روند استفاده از کولرهای گازی در این مناطق می‌شود.
در واقع با این اصلاح، مشترکین پرمصرف که عموما از کولر گازی نیز استفاده می کنند، برای مصرف خود برق یارانه ای و ارزان دریافت نکرده و قیمت واقعی برق را پرداخت خواهند کرد.
پینوشت:
[۱] گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
