به گزارش مسیر اقتصاد نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران به منظور حمایت از شرکت های داخلی تولیدکننده این محصولات و تسهیل در فروش آنها تشکیل شده است. تاکنون ۵ دوره از این نمایشگاه از سال ۹۲ تاکنون برگزار شده است و در دی ماه سال جاری نیز ششمین دوره از آن برگزار خواهد شد.
این نمایشگاه هرساله بر اساس ۱۳ گروه کالایی برگزار می شود:
- نفت، گاز و پتروشیمی؛
- برق، الکترونیک، نرم‌افزار؛
- عمران و ساختمان؛
- مکانیک، شیمی و متالورژی؛
- کشاورزی و محیط‌زیست؛
- فیزیک پایه؛
- تجهیزات عمومی آزمایشگاهی؛
- تجهیزات و ماشین‌آلات در حوزه فناوری های راهبردی؛
- مهندسی پزشکی و زیست مواد؛
- مواد آزمایشگاهی؛
- تجهیزات آموزشی با فناوری مناسب؛
- تجهیزات حوزه تست و آزمون صنعتی؛
- ارایه کنندگان خدمات کالیبراسیون.
نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی با اهداف ذیل برگزار می شود:
- معرفی توانمندی های کشور در زمینه محصولات ساخت داخل
- تغییر ذائقه مردم به سمت خرید کالای ایرانی
- کاهش وابستگی به واردات
- افزایش اشتغال
- شناسایی استعدادهای کشور
- حمایت از چرخه تولید و تجاری سازی توانمندی آزمایشگاهی
- هدایت دستگاه های دولتی و شرکت ها به سمت خرید کالای ایرانی از شرکت های دانش بنیان
- تسهیل حضور شرکت های دانش بنیان در بازارهای بین المللی و افزایش صادرات
در ادوار مختلف نمایشگاه، تعداد محصول ارائه شده در نمایشگاه توسط شرکت های حاضر در جدول زیر آمده است:
| دوره | تعداد محصول | تعداد شرکت کنندگان |
| ۱۳۹۲ | ۱۴۲۵ | ۱۰۵ |
| ۱۳۹۳ | ۳۷۶۳ | ۱۹۵ |
| ۱۳۹۴ | ۷۲۳۳ | ۳۰۳ |
| ۱۳۹۵ | ۸۶۲۷ | ۳۶۵ |
| ۱۳۹۶ | ۹۸۷۴ | ۳۹۴ |
۲ عامل مهم در تضعیف نمایشگاه
در دوره های اخیر نمایشگاه، ۲ عامل باعث شده است که این نوع حمایت از شرکت های دانش بنیان تضعیف شده و نمایشگاه به سمت کاهش اثرگذاری حرکت کند:
- نحوه حمایت های معاونت علمی از شرکت های دانش بنیان حاضر در نمایشگاه با تغییراتی مواجه شده است و معاونت بودجه کمتری را در این زمینه اختصاص می دهد.
- به منظور خرید تجهیزات آزمایشگاهی، بودجه دلاری به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تخصیص یافته است که به نوعی حمایت از کالاهای خارجی در برابر کالاهای داخلی است.
تغییر نحوه حمایت معاونت علمی از نمایشگاه
فرآیند حمایت از تولیدات شرکت های دانش بنیان در نمایشگاه به این شکل است که ابتدا سفارش گرفته می‌شود و با توجه به نوع دستگاه، ساخت آن بین ۳ ماه تا ۱ سال زمان می برد؛ تسویه حساب با شرکت تولیدکننده نیز به صورت تدریجی و براساس پیشرفت کار صورت می گیرد. از این تسویه حساب یک سهمی را معاونت و یک سهمی را نیز دانشگاه (خریدار) پرداخت می کند.
به گفته مسئولین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، نمایشگاه های تجهیزات آزمایشگاهی ساخت ایران تاکنون حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از بودجه سالانه معاونت را به خود اختصاص می‌داده است.
در سال گذشته حدود ۱۰۰ میلیارد تومان خرید از نمایشگاه انجام شد که حدود ۴۰ میلیارد تومان از آن را معاونت تقبل کرد. این در حالی بود که میزان تقاضای واقعی که وجود داشت، ۴۰۰ میلیارد تومان بود اما کمبود بودجه و عدم پیگیری معاونت علمی در تامین مالی، باعث شد تنها ۱۰۰ میلیارد تومان از آن محقق شده و به سفارش واقعی تبدیل شود.
با توجه به این وضعیت، معاونت علمی بنا دارد با تغییر استانداردها، نحوه تامین مالی را تغییر دهد. به این منظور قرار است سهم یارانه تجهیزات قدیمی کمتر شود و حمایت ها به سمت تجهیزات با نوآوری و تکنولوژی بالا برود.
به عنوان مثال، شرکتی که ۴ سال از یارانه ۴۰ درصدی برای فروش یک محصول در نمایشگاه استفاده کرده است، از این به بعد باید توانایی فروش محصول خود را به دست آورد. در نتیجه دیگر از چنین محصولی حمایت نشده و محصولات جدید و با تکنولوژی بالای شرکت سازنده مورد حمایت های جدید قرار می گیرد.
این مسیر در صورتی که واقعا در جهت حمایت از شرکت های دانش بنیان و بهبود کیفیت باشد، مثبت است؛ در عین حال باید محصولات قبلی نیز به نحوی به صورت پلکانی حمایت شود.
اما اگر چنین تصمیمی به منظور کاهش تامین مالی نمایشگاه و کاهش بودجه معاونت در حمایت از تجهیزات در دستور کار قرار گرفته است، موجب تضعیف نمایشگاه و شرکت‌های دانش بنیان حاضر در آن می شود.
تخصیص بودجه دلاری به وزارت علوم جهت خرید تجهیزات
در بودجه ۱۳۹۷ مبالغی به صورت دلاری به وزارت علوم تخصیص یافته تا جهت خرید تجهیزات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار گیرد:
- بر اساس بند الف تبصره ۳ بودجه، دولت مجاز است از ۳۰ میلیارد دلار فاینانس خارجی که مجوز آن را دریافت کرده است، ۱ ميليارد دلار از آن را براي استفاده از منابع بانكها و مؤسسات مالي و توسعه‌اي بين‌المللي به منظور تجهيز آزمايشگاهها و كارگاههاي دانشگاهها، مؤسسات آموزش عالي و پژوهشي و فناوري با تضمين دولت و بازپرداخت آن، از محل اعتبارات بودجه عمومي تأمين نمايد.
- بر اساس بند ج تبصره ۴ بودجه، بانک های عامل مجازند در سال ۱۳۹۷معادل ارزی ۴ هزار میلیارد تومان را به شکل تسهيلات از محل منابع در اختيار، براي خريد تجهيزات صرفاً تخصصي و به‌روزرساني آزمايشگاهها و كارگاههاي دانشگاهها و مؤسسات آموزشي و پژوهشي و فناوري و دانشگاه آزاد اسلامي براساس فهرست مورد توافق وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي ذي‌ربط و سازمان برنامه و بودجه كشور و با تصويب هيأت امناي آنها از محل توثيق اموال دولتي در اختيار پرداخت نمايند. تضمين اين تسهيلات پس از تصويب هيأت امنا بر عهده مراكز فوق‌الذكر بوده و پس از تنفس دو ساله از محل درآمد اختصاصي آنها و متناسب با ميزان دريافتي و مبتني بر زمانبندي مورد تفاهم با بانكها بازپرداخت مي‌شود. تجهيزات تخصصي آزمايشگاههاي تحقيقاتي موضوع اين بند فقط در مواردي كه بنا به اعلام معاونت علمي و فناوري رئيس‌جمهور و يا وزارتخانه تخصصي مربوطه مشابه داخلي ندارند، از شركت خارجي تأمين مي‌شود.
به گفته مسئولین معاونت علمی، اجرای این طرح توسط دانشگاه ها و بودجه دلاری اختصاص یافته به آن برای خرید تجهیزات، باعث از بین رفتن نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی می شود و چون این بودجه دلاری قابل تبدیل به ریال نیست، بنابراین خریدار به صورت دلاری از دیگر کشورها تجهیزات را خریداری می کند و وارد می کند که این در حقیقت در تضاد با منافع نمایشگاه تجهیزات آزمایشگاهی و به طور کلی حمایت از شرکت های دانش بنیان در این زمینه است.
