به گزارش مسیر اقتصاد از وزارت نیرو، جهانگیر حبیبی با تشریح روند اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در کشور افزود: براساس ارزیابی صورت گرفته از مجموع ۳۳ هزار و ۸۹۴ حلقه چاه یاد شده ۹ هزار و ۳۸۴ حلقه مربوط به عملکرد سال جاری بوده است.
به گفته وی، اقدامات بستن چاه‌های غیر مجاز و جلوگیری از اضافه برداشت چاه‌های مجاز از ابتدای سال ۹۴ تاکنون منجر به جلوگیری از برداشت غیرمجاز یک میلیارد و ۸۹۷ میلیون مترمکعب منابع آب زیرزمینی شده است.
اجرای بدون وقفه و با جدیت طرح احیا و تعادل بخشی
حبیبی با بیان این که اکنون سهم آب‌های زیرزمینی در تأمین آب کشور (کشاورزی، صنعت و شرب) بالغ بر ۵۵ درصد نسبت به کل منابع آب بوده است، اظهارداشت: خشکسالی‌های اخیر، برداشت بیش از حدمجاز از منابع آب های زیرزمینی، تشدید افت سطح آب و کسری مخزن سالانه به میزان ۵.۷ میلیارد مترمکعب و کسری مخزن تجمعی به میزان ۱۲۰ میلیارد مترمکعب در دراز مدت منجر به تدوین طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور توسط وزارت نیرو شد.
به گفته وی، این طرح در پانزدهمین جلسه شورای عالی آب با هدف احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی به تصویب رسید.
برنامه کاهش برداشت آب به ۸ میلیارد مترمکعب در سال ۱۴۰۰
وی با تاکید بر این که براساس این برنامه باید سال ۱۴۰۰ کاهش برداشت‌ها به هشت میلیارد مترمکعب برسد، گفت: برای اجرای طرح احیای و تعادل بخشی منابع زیرزمینی برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تدوین شده است.
وی افزود: در ابتدای کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی به میزان ۵۰۰ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۹۴ به عنوان برنامه کوتاه مدت، حذف کسری مخزن ۶ میلیارد مترمکعبی سالانه در پایان سال ۱۳۹۹ به عنوان برنامه میان مدت و جبران کسری مخزن دراز مدت در ۱۵ سال بعدی هدف گذاری شده است.
نصب بیش از ۵۵ هزار کنتور بر روی چاه‌ها
حبیبی با تاکید بر این که از ابتدای اجرای طرح تاکنون ۳۳ هزار و ۵۴۹ دستگاه کنتور فهام و ۲۱ هزار و ۵۵۹ دستگاه کنتور حجمی و هوشمند آب و برق نیز بر روی چاه‌ها نصب شده است، افزود: طی چهار ساله اخیر به طور متوسط حدود ۷۵۰ گروه گشت و بازرسی از ظرفیت بخش خصوصی برای حفظ و حراست منابع آب در سطح کشور در قالب طرح یاد شده فعال بوده‌اند.
وی با بیان این که برای به روز کردن بیلان( عملکرد) آب زیرزمینی و دقیق شدن آمار و اطلاعات منابع آب، کار آماربرداری سراسری منابع آب کل کشور امسال در حال انجام است، اظهارداشت: برای استقرار الگوی مدیریت مشارکتی و حرکت به سوی واگذاری وظیفه حفظ و حراست و مدیریت منابع آب زیرزمینی گام‌های خوبی برداشته شده که شروع آن در چهار دشت نیشابور، رفسنجان، اسدآباد و ارسنجان به عنوان دشت‌های انتخابی در سال جاری است.
تعیین تکلیف ۲۲۰ هزار چاه غیرمجاز تا سال ۱۴۰۰
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت مدیریت منابع آب ایران تصریح کرد: با توجه به اهمیت طرح احیا برای کشور، برنامه اجرای طرح بدون وقفه و با جدیت مورد توجه وزارت نیرو قرار دارد و برای چهار سال آینده کاهش برداشت هشت میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی برای حفظ پایداری آبخوان‌های کشور مورد هدف است.
وی اضافه کرد: براساس زمان‌بندی اجرای فعالیت‌های باقیمانده، پیش‌بینی شده که پر و مسلوب المنفعه( سلب شدن) کردن حدود ۲۲۰ هزار چاه غیرمجاز و نصب کنتور برای حدود ۵۲۰ هزار چاه مجاز و چاه‌های مشمول قانون تعیین تکلیف از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به اتمام برسد.
وی پیش بینی کرد: ارتقای پایش سفره‌های آب زیرزمینی از طریق استقرار گروه‌های گشت و بازرسی، تکمیل شبکه سنجش آب زیرزمینی از طریق حفر چاه‌های پیزومتری و نصب تجهیزات اندازه‌گیری بر روی شبکه سنجش در بازه زمانی بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ به پایان برسد.
(پیزومتری چاهی است به قطر ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر که در داخل آن جدار فلزی یا یلاستیکی به قط پنج تا ۱۵ سانتیمتر قرار داده شده است).
تمرکز طرح احیا در دشت‌های دارای بیشترین تنش آبی
حبیبی با اشاره به این که برنامه با تمرکز در دشت‌های دارای بیشترین تنش آبی متمرکز است، گفت: از مجموع ۶۰۹ محدوده مطالعاتی، ۲۰۳ محدوده دارای شاخص تنشی بیشتری نسبت به سایر دشت‌ها هستند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت مدیریت منابع آب ایران اضافه کرد: بیش از ۶۵ درصد از کل برداشت آب زیرزمینی کشور در این محدوده‌ها صورت می‌گیرد و در حدود ۳۵ درصد از کل اعتبارات این طرح را به خود اختصاص می‌دهد.
وی اظهارداشت: این بدان معناست که تخصیص تنها ۳۵ درصد از اعتبارات می‌تواند موجب احیای ۶۵ درصد از آبخوان‌های پرتنش کشور شود.
چالش‌های اجرای طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی
وی به چالش‌های اجرای این طرح ملی اشاره کرد و افزود: عدم وجود تعامل گسترده و سیستماتیک بین ارکان مختلف حاکمیت در مسیر اجرای طرح، تمرکز اشتغال در کشور بر منابع آب زیرزمینی، اقدامات جزیره‌ای برخلاف جهت اهداف طرح و روند نامناسب تأمین اعتبارات مورد نیاز طرح، عدم تناسب مجازات‌ها با جرائم در قوانین و مقررات از چالش هایی است که در مسیر اجرای طرح احیاء و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی کشور قرار دارد.
حبیبی از راهکارهای رفع این چالش‌ها گفت: تمامی دستگاه‌های ذیربط و درگیر در این امر از جمله وزارت جهاد کشاورزی که سهم قابل توجهی از منابع آب زیرزمینی را در بخش کشاورزی مصرف می‌کند باید به گونه‌ای مؤثر در اجرای طرح سهیم شده و در پیشبرد آن نقش پر رنگ و مسئولانه داشته باشند و با وزارت نیرو به صورت مؤثر همراهی کنند.
به گفته وی، نقش مردم و ذی نفعان برای حفظ و حراست منابع آب زیرزمینی بسیار مهم است و تقاضای وزارت نیرو از صاحبان چاه‌های مجاز و بهره برداران قانونی، حضور فعال در حفظ و حراست از منابع آب زیرزمینی و اجرای برنامه‌های احیا آبخوان‌ها و مدیریت منابع آب زیرزمینی مورد استفاده است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت مدیریت منابع آب ایران ادامه داد: لازم است قوه مقننه، سازمان صدا و سیما نیز ورود جدی داشته باشند و دستگاه‌های دولتی و غیردولتی از جمله سازمان برنامه و بودجه، وزارتخانه‌های کشور، جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت باید با وزارت نیرو همراه باشند و کمک کنند تا راه را برای تسریع در انجام طرح هموار سازند.
وی افزود: تنها در این شرایط با مشارکت تمامی دستگاه‌های مرتبط و بهره‌برداران می‌توان توفیق در برنامه‌های مورد انتظار را متصور شد و هرگونه ضعف و کوتاهی در هر یک از بخش‌های ذیربط کشور می‌تواند موجب کاهش سرعت و یا مسکوت ماندن قسمتی از طرح یا کل آن شود.
