به گزارش مسیر اقتصاد در برنامه ثریا که در روز چهارشنبه مورخ ۲۲ آذر با حضور مجتبی موسویان مدیر کل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت و علیرضا پیمان پاک فعال و پژوهشگر حوزه صادرات اجرا گردید مشکلات حوزه ی صادرات کشور بررسی و چاره جویی شد.
هزینه حمل و نقل کالا به روسیه بالاتر از حمل و نقل به چین است
مجتبی موسویان مدیر کل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت و رایزن اسبق اقتصادی ایران در روسیه گفت: روسیه در اوج واردات که ۳۵۰ میلیارد دلار بود حدود ۳۵ میلیارد دلار مواد غذایی و ۶ تا ۷ میلیارد دلار نوشیدنی وارد می کرد.
وی برای تشریح وضعیت بازار روسیه گفت: درصد بالایی از خرده فروشی ها در روسیه به دست چند شرکت بزرگ است.
موسویان در ادامه به اهمیت مقیاس و ظرفیت سازی اشاره کرد و گفت: ما غیر از برخی محصولات که توانایی خدادادی داریم مثل خرما، پسته، کشمش، خیار ، کیوی و .. شرکت های بزرگ توانمند نداریم و نمی توانیم نیاز روسیه را مرتفع کنیم و حتی نمی توانیم ضمانت های لازم را برای تامین کالا بدهیم.
مدیر کل دفتر آسیا و اقیانوسیه سازمان توسعه تجارت همچنین به اهمیت زمان صادرات و سرعت لجستیک اشاره کرد و گفت: هزینه ی حمل یک کانتینر از تهران به مسکو از هزینه ی حمل یک کانتینر از ایران به شانگهای بیشتر است که مسبب عدم توانایی و رغبت برخی شرکت های ایرانی برای صادرات به روسیه شده است.
شرکت های ایرانی عمدتا کوچک هستند و توان تضمین کالای صادراتی را ندارند
وی افزود: شرکت های ایرانی که با روسیه تجارت می کنند عمدتا کوچک هستند و توانایی ضمانت تامین کالای مورد نیاز شرکت های توزیع کننده روسیه را ندارند، به همین دلیل ناچارند محصولات خود را به مرکزی به نام شهر غذا و به صورت فله ای و با ارزش افزوده اندک بفروشند.
موسویان گفت: شرکت های ایرانی باید یک خط مینیاتوری در روسیه ایجاد کرده و محصولات خود را در روسیه فرآوری و به بازار عرضه کنند.
وی مشکل دیگر کشور را فقدان شرکت های مدیریت صادرات عنوان کرد.
ایران نتوانست از فرصت تحریم های روسیه استفاده کند
در ادامه علیرضا پیمان پاک فعال و پژوهشگر حوزه صادرات با ارائه ی تفصیلی آمار و ارقام، به بررسی سهم بالای کشورهای اروپایی و ترکیه در صادرات محصولات غذایی به روسیه در مقایسه با ایران پرداخت و با ذکر دلایلی، عملکرد کشور را در این حوزه نقد کرد.
وی تحریم های اروپا علیه روسیه را از مهمترین عوامل کاهش واردات روسیه برشمرد و گفت: در این شرایط کشورهای اروپایی و ترکیه از بازار روسیه حذف شدند اما در این شرایط کشورهای جایگزین نتوانستند بازار خالی روسیه را پر کنند.
پیمان پاک با انتقاد از عملکرد ایران در طی بحران روابط روسیه و غرب گفت: علی رغم حمایت ها و مشوق های گوناگون مقامات روسیه برای واردات از ایران که با دستور مستقیم ریاست جمهوری این کشور صورت گرفت، سهم ایران از بازار روسیه کاهش یافت.
وی در ادامه با ارائه آمار و مقایسه ی میزان صادرات برخی محصولات خاص کشاورزی ایران، ترکیه و جهان به روسیه نشان داد که علی رغم ظرفیت بالا و بیش از حد نیاز ایران در تولید این محصولات سهم ناچیزی از بازار آن ها در روسیه متعلق به ایران بوده است.
پیمان پاک این مسئله را ناشی از ضعف کشور در مدیریت صادرات و توزیع دانست.
وی همچنین به رشد بسیار بالای صادرات محصولات ترکیه به روسیه اشاره کرد و به طرح این سوال پرداخت که چرا علی رغم افزایش حدود چهار برابری هزینه ی حمل و نقل سیفی جات ترکیه به روسیه – به دلیل قاچاق شدن از سمت بلاروس – قیمت رقابتی این محصولات برای ترکیه حفظ شده است؟
مشکلات سازمان توسعه تجارت در افزایش صادرات
در ادامه محمدرضا پور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به برنامه آمده و با انتقاد از سازمان توسعه تجارت گفت: در رابطه با مشکلات صادرات کشور به چند نکته باید اشاره کرد، نکته اول به سازمان تجارت توسعه مربوط است که شاید این سازمان راهبرد مشخصی برای حضور در بازارهای جهانی ندارد. ایراد دیگر سازمان توسعه تجارت این است که در انتخاب رایزنان بازرگانی بیشتر بر تسلط بر زبان کشور هدف تاکید دارد درحالی که این رایزن ها بعضا فاقد دانش کافی در حوزه ی بازرگانی و بازاریابی هستند.
وی نکته مهم دیگر را دیپلماسی اقتصادی دانست و گفت: در چند دهه گذشته و حتی قبل از انقلاب سیاست خارجه کشور با رویکرد امنیتی و سیاسی تعریف شده و مسئولین مربوطه به طور تخصصی و کافی به حوزه ی دیپلماسی اقتصادی نپرداخته اند اما خوشبختانه با پیگیری های مجلس در دو سه سال اخیر ساختار وزارت خارجه تغییر کرده و معاونت اقتصادی در این وزاردت خانه شکل گرفته است.
نکته دیگری که این نماینده مجلس به آن اشاره کرد مربوط به فعالین اقتصادی بود که به دلیل فقدان راهبرد مناسب از سوی سازمان توسعه تجارت در خارج از کشور به رقیب یکدیگر تبدیل می شوند و نتایج مخربی را برای صادرات کشور دارد.
صادرات ایران به ۹ کشور افزایش یافته است
در ادامه موسویان با انتقاد از اینکه گفته می شود بازارها از دست رفته است گفت: در ۸ ماه نخست امسال نسبت به سال قبل شاهد رشد ۱۴ درصدی صادرات به چین، ۷ درصدی به عراق، ۲۸ درصدی به کره، ۱۴ درصدی به افغانستان، ۵ درصدی به پاکستان، ۸۵ درصدی به تایلند، ۲۹۳ درصدی به اندونزی، ۵۱۶ درصدی به مالزی و همچنین شاهد رشد ۶۳ درصدی صادرات به روسیه بوده ایم که گویای این است که در سازمان توسعه تجارت، راهبرد مشخص وجود دارد.
وی در ادامه با بیان اینکه آمار کلی صادرات ۱ درصد کاهش داشته است، گفت: تولیدکنندگان روسی به دلیل کاهش ارزش روبل به تولید و صادرات تشویق شده اند و همین امر موجب کاهش واردات این کشور از سایر کشورها بوده است.
موسویان با اشاره به کاهش واردات عراق در دوسال گذشته از ۶۳ میلیارد دلار به ۴۳ میلیارد دلار گفت: با این وجود سهم ۶ میلیارد دلاری ایران در این بازار حفظ شده است.
باید شرکت های بزرگ صادراتی ایجاد شود
وی در ادامه به سهم بالای ایران از بازار خیار، کیوی، کشمش و پسته در کشور روسیه اشاره کرد که با انتقاد پیمان پاک به عملکرد دولت حتی در این محصولات مواجه شد.
پیمان پاک ضمن بیان این مطلب که رقبا و همسایگان ما به دلیل شرایط اقلیمی نمی توانند کیوی به روسیه صادر کنند از فقدان یک نظام صحیح مدیریت واردات در کشور انتقاد کرد و گفت: صادرات مدیریت نشده کیوی به روسیه سبب افت بیش از ۵۰ درصدی قیمت کیوی ایران در روسیه شد.
موسویان کنترل کم و کیف صادرات به روسیه را وظیفه بنگاه ها دانست و گفت: باید با شکل دهی شرکت های بزرگ در کشور توانایی تامین نیاز شرکت های بزرگ توزیع کننده روسیه را پیدا کنیم.
وی در ادامه به سخنان پور ابراهیمی مبنی بر لزوم به کارگیری رایزنان بازرگانی پاسخ داد که تربیت هر رایزن بازرگانی یک میلیارد تومان هزینه در بر دارد و ما نیز در حد وسع در حال انجام این کار هستیم و هم اکنون نیز ۲۱ رایزن بازرگانی در کشورهای مختلف داریم.
لابی عربستان دلیل افزایش تعرفه واردات آبمیوه عراق از ایران
در ادامه رضاپور فعال حوزه صادرات مشکل عمده صادرات به عراق را نوسان زیاد در نرخ تعرفه ها بخصوص در مواد غذایی دانست که سبب آسیب رسیدن به سرمایه گذاران ایرانی در این حوزه شده است.
وی به عنوان مثال به افزایش چندبرابری تعرفه ی آبمیوه در عراق اشاره کرد که موسویان آن را ناشی از سیاست دولت عراق برای افزایش درآمد دانست اما رضاپور این نظر را رد کرده و علت افزایش نرخ تعرفه را رایزنی و لابی شرکت رانی عربستان دانست و گفت: مسئولین مربوطه باید این مسئله را ریشه یابی می کردند.
رضاپور همچنین از ضعف در نظارت بر کیفیت محصولات صادراتی ایران انتقاد کرد و گفت: باید یارانه ها و امکانات را برای شرکت های بزرگ و معتبر فراهم کرد.
موسویان با وارد دانستن برخی انتقادات گفت: لازم است شرکت های حرفه ای تربیت کنیم و آنها را توانمند کنیم.
وی گفت: تعداد شرکت های بزرگ و کوچک ما که در کار صادرات هستند حدودا ۶۵۰ تا است که البته درصد بالایی از صادرات مربوط به حدود ۶۰ تا از این شرکت ها است.
لزوم حمایت از شرکت های مدیریت صادرات
در ادامه برنامه پیمان پاک به بررسی نقش دولت ترکیه در عملکرد موفق صادراتی این کشور پرداخت و گفت: دولت این کشور با تقویت شرکت های مدیریت صادرات به این مقصود دست یافته است.
وی با بیان اینکه هم اکنون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری همین کار یعنی حمایت از مجموعه های مدیریت صادرات را در بخش کالاهای با فناوری پیچیده انجام می دهد که عملکرد موفقی نیز داشته است، گفت: این کار باید در بخش عمومی بازرگانی کشور نیز انجام شود.
پیمان پاک با ذکر وضعیت گوجه فرنگی گفت: در سال گذشته یکی از مهمترین درخواست های مجموعه های روسی گوجه فرنگی بود که در بازار ایران قیمت آن ۷۰۰ تومان بود حال آنکه در همان موقع این محصول در روسیه به قیمت ۸۰۰۰ تومان فروخته می شد اما به دلیل فقدان مجموعه های مدیریت صادرات نتوانستیم صادرات مناسبی به روسیه داشته باشیم.
وی در ادامه کمبود تعداد رایزن های بازرگانی ایران در کشور بزرگ و با ظرفیت روسیه را دلیل ضعف در شناخت بازار این کشور دانست و گفت: این امر طبعا منجر به عملکرد ضعیف در صادرات به آنجا شده است.
لزوم افزایش بهره وری تولید برای بهبود صادرات
موسویان در ادامه با تشریح اقدامات دولت در تشویق صادرات به روسیه گفت: ۲۵ درصد هزینه ی بار کشتی از بندر امیرآباد به آستارا خان را پرداخت کرده ایم، همچنین به پروازهای تهران به آستاراخان یارانه پرداخت کرده و در رابطه با شیلات نیز یارانه هایی پرداخت کرده ایم.
در ادامه مسعود کمالی اردکانی مدیرکل دفتر توسعه صادرات محصولات صنعتی و معدنی که به عنوان نماینده ی دولت وارد برنامه شده بود ریشه ی بهبود صادرات را رقابت پذیری عنوان کرد و گفت: رقابت پذیری با بهبود بهره وری بدست می آید.
