مسیر اقتصاد/ سنگ آهن کانسنگی است که ۵ درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. امروزه ۹۸ درصد از سنگ آهن استخراج شده جهان در فولادسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد که موجب مصرف بالای ۲ میلیارد تن سنگ آهن در جهان شده است و همچنین ۲۵ درصد از هزینه‌های این صنعت نیز مربوط به بهای سنگ آهن است.
همواره بخشی از سنگ آهن استخراجی از معدن بصورت دانه بندی شده بفروش می‌رود و بخش عمده‌ی آن وارد خط تولید کنسانتره سنگ آهن خواهد شد. پس از تولید کنسانتره سنگ آهن، بخشی از آن بصورت مستقیم به فروش می‌رسد و باقی مانده آن وارد خط تولید گندله خواهد شد. همین روند برای آهن اسفنجی هم صادق است. سپس آهن اسفنجی همراه با قراضه در کوره قوس الکتریکی ذوب شده و با افزودنی‌ها به فولاد (بلوم، بیلت یا اسلب) تبدیل می‌گردد.
وضعیت صنعت سنگ آهن در ایران
براساس آخرین بررسی‌های انجام شده میزان ذخایر قطعی و احتمالی سنگ آهن ایران به ترتیب بالغ بر ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن و ۴ میلیارد و ۵۲۲ میلیون تن برآورد شده است. همچنین استخراج سنگ آهن در کشور از ۴۷.۴ میلیون تن در سال ۱۳۹۲ به ۸۷.۸۵ میلیون تن در سال ۱۴۰۲ رسیده است. فعال‌سازی و راه اندازی طرح‌های فرآوری به ویژه در معادن سنگان، مهمترین علت افزایش تولید این ماده طی سال‌های اخیر است. نمودار زیر استخراج سنگ آهن در ایران را نمایش می‌دهد:
معادن سنگ آهن در تعداد زیادی از نقاط کشور مانند اراک، بافق، زنجان، سمنان، محلات و آذربایجان شناسایى و مورد بهره برداری قرار گرفته است اما عمده این ذخایر در ۳ استان خراسان جنوبی، یزد و کرمان قرار دارد.
بر اساس بررسی‌های انجام شده، سهم معادن مختلف از ذخیره سنگ آهن ایران را می‌توان بصورت نمودار زیر ارائه داد. همان‌طور که در نمودار زیر نیز مشخص است، معدن گل گهر و سنگان مجموعا حدود ۷۲ درصد از ذخایر سنگ آهن ایران را در اختیار دارند.
وضعیت صنعت فولاد در ایران
فولاد بعد از نفت و گاز دومین کالای مهم تجارت جهانی محسوب می‌شود. تعداد زیادی از صنایع پایه از قبیل حمل و نقل، ساختمان، ساخت ماشین‌آلات، معدن و دیگر صنایع از قبیل تولید و انتقال انرژی به صنعت فولاد وابسته هستند. ظرفیت فولاد خام کشور تا سال ۱۴۰۱ برابر با ۴۴.۳۲ میلیون تن بوده است که در صورت در نظر گرفتن ظرفیت سایر واحدهای فعال خارج از توازن در این صورت ظرفیت اسمی کشور تا پایان سال ۱۴۰۱ برابر با ۴۸.۷ میلیون تن خواهد بود. از ظرفیت ۴۴.۳۲ میلیون تنی معادل ۴.۹۲ میلیون تن مربوط به واحدهای با ظرفیت ۲۰۰ هزار تن در سال و کمتر است. میزان تولید این واحدها باتوجه به شرایط حاکم بر بازار، نحوه تامین ماده اولیه و تقاضای موجود شکل می‌گیرد. جدول زیر خلاصه وضعیتی از ظرفیت فعلی و طرح‌های در دست اجرای زنجیره فولاد در افق ۱۴۰۴ و چشم انداز ۱۴۱۰ را نشان می‌دهد:
باتوجه به طرح فولاد کشور در افق ۱۴۰۴ تولید این محصول در کشور باید به ۵۵ میلیون تن افزایش پیدا کند. برای تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام در افق ۱۴۰۴ نیاز به استخراج سالانه ۱۶۲ میلیون تن سنگ‌آهن (سنگ معدن بصورت کلوخه) که در صورت ادامه روند فعلی در استخراج و تولید، این صنعت دچار کسری حدود ۳۲ میلیون تنی خواهد شد. با توجه به ذخیره قطعی سنگ‌آهن کشور که حدود ۳.۳ میلیارد تن برآورد شده، تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام در افق ۱۴۰۴ موجب اتمام ذخایر سنگ آهن حدود ۱۴ سال بعد از افق ۱۴۰۴ خواهد شد که عدم انجام اکتشافات جدید و جایگزینی ذخایر سنگ آهن مصرف‌شده باعث از بین رفتن پشتوانه‌ی تامین مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات وابسته به فولاد می‌شود. بنابراین با روند فعلی استخراج سنگ آهن و تولیدات سایر محصولات زنجیره فولاد، تحقق اهداف سند چشم انداز در افق ۱۴۰۴ جهت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام امکان پذیر نخواهد بود.
پیشنهادات برای رفع کمبود سنگ آهن در افق‌های پیش‌بینی شده
- توسعه و تسریع اکتشافات جدید
لازم است برنامه‌های اکتشافی با فناوری‌های نوین (ژئوفیزیک هوایی، سنجش از دور، حفاری عمیق) گسترش یابد، به‌ویژه در استان‌ها و مناطق کمتر مطالعه‌شده. این اقدام می‌تواند ذخایر جدیدی شناسایی و جایگزین ذخایر در حال اتمام کند.
- افزایش سهم بازیافت قراضه آهن و فولاد
ارتقاء سیستم‌های جمع‌آوری، تفکیک و ذوب قراضه می‌تواند بخشی از نیاز به آهن اسفنجی را جایگزین کرده و مصرف سنگ‌آهن را کاهش دهد. این امر هم صرفه‌جویی منابع و هم کاهش آلایندگی را به همراه دارد.
- سرمایه‌گذاری و مشارکت در معادن خارجی
حضور فعال شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های معدنی خارج از کشور، از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم یا جوینت‌ونچر، راهی پایدار برای تضمین تأمین مواد اولیه در بلندمدت است.
- بازنگری در سیاست‌های تولید فولاد
تمرکز بر تولید محصولات فولادی با ارزش افزوده بالاتر (ورق‌های خاص، فولادهای آلیاژی) به جای صرفاً افزایش حجم فولاد خام، موجب می‌شود درآمد ارزی و سودآوری حفظ شود حتی اگر حجم تولید محدودتر باشد.
انتهای پیام/ تولید
